بخشی از مقاله
چکیده
توده نفوذی شمال کوه شاه پسند در شمال غرب ساوه واقع شده است و از لحاظ سنگ شناسی شامل گابرو دیوریت ، دیوریت، مونزونیت، کوارتز مونزونیت، گرانودیوریت و گرانیت است.کانی های اصلی شامل پلاژیوکلاز، بیوتیت ،پیروکسن ،آمفیبول ، فلدسپات پتاسیم و کوارتز می باشند . بیوتیت اصلی ترین کانی فرومنیزین در این سنگها به شمار می رود .
تجزیه نقطه ای ریز پردازش الکترونی بیوتیت در نمونه های گرانودیوریتی و گابرودیوریتی توده نفوذی شمال کوه شاه پسند نشان می دهد که بیوتیت ها مستقیما از ماگما متبلور شده اند . بیوتیت های مورد مطالعه دارای نسبت Fe/ - Fe+Mg - >0.33 واز نوع بیوتیت های منیزیم دار غنی از Mg و Ti و فقیر از Fe وAl می باشند که در دمای حدود 750 تا 800 درجه سانتیگراد متبلور شده ا ند.
شیمی کانی بیوتیت بیانگرآن است که این توده نفوذی کالک آلکالن بوده و در محیط مرتبط با فرورانش شکل گرفته است . ترکیب این کانی نشان می دهد که ماگمای منشأ توده نفوذی مورد مطالعه حاصل از ذوب گوشته و پوسته می باشد.
مقدمه:
توده نفوذی شمال کوه شاه پسند در 35 کیلومتری شمال غرب ساوه، در استان مرکزی بین طولهای جغرافیایی 50 08/ تا 50 20/ خاوری و عرض های جغرافیایی 35 08/ تا35 13 / شمالی قرار دارد و بخش کوچکی از کمان آتشفشانی ارومیه - دختر محسوب می شود. این کمربند به موازات زون دگرگون شده سنندج - سیرجان و در فاصله حدود 250-200 کیلومتری روراندگی زاگرس واقع شده است .
این زون باطول تقریبی 1700کیلومتر و عرض 150کیلومتر دارای روند شمال غرب - جنوب شرق می باشد ودارای حجم عظیمی از ماگماتیسم ترشیری است - امامی1379، شهاب پور 2007 ، چیو. - 2013کمربند ماگمایی ارومیه دختر جزء پهنه های آذرین موجود در ایران محسوب می شود که اکثر قسمت های آن را سنگهای آتشفشانی پوشش می دهند. برخی از محققین علت ماگماتیسم موجود در این منطقه را فرورانش لیتوسفر اقیانوسی نئوتتیس به زیر ایران مرکزی ذکر کرده اند
در گذشته ، مطالعاتی توسط محققین مختلف پیرامون سنگ های آتش فشانی و نفوذی در بخشهایی از ساوه انجام شده است - حلمی 1370، رضایی کهخایی . - 1390 در این پژوهش به بررسی ترکیب شیمیایی کانی بیوتیت در نمونه های گابرودیوریتی و گرانودیوریتی و تعیین شرایط تشکیل بیوتیت ها پرداخته شده و در مورد اهمیت مطالعه این کانی در تعیین شرایط تبلور و محیط زمین- ساختی و منشأ توده نفوذی مورد مطالعه بحث شده است
زمین شناسی عمومی منطقه مورد مطالعه : محدوده مورد مطالعه براساس نقشه زمین شناسی 1:100000 ساوه - قلمقاش - 1377در شمال غرب ساوه واقع شده است - شکل . - 1 کهن ترین رخنمون های سنگی مربوط به واحدهای آتشفشانی ائوسن بالایی ومیانی است و سنگ های آذرین درونی مربوط به الیگوسن میباشند واحدهای رسوبی نئوژن وکواترنری نیز درمنطقه از گسترش قابل توجهی برخوردارند. به عبارتی تمام رخنمون های سنگی منطقه مربوط به زمان سنوزوئیک اندو سنگهای قدیمی تردرمنطقه مورد مطالعه بیرون زدگی ندارد .
واحدهای آهکی، شیلی و مارن به همراه رسوبات عهد حاضر هم پوشاننده این رخنمونهای آذرین در منطقه هستند که توپوگرافی و مورفولوژی خاصی را در منطقه وجود آورده اند. به اعتقادحلمی 1371 ،کلیه توده های نفوذی ساوه در حاشیه و کنار گسل ها و شکستگیهایی چون گسل آوج و کوشک نصرت واقع شده اند وهمه آنها به یک باتولیت بزرگ تعلق دارند و تغییرات محلی در ترکیب توده ها را ناشی از فرآیند های هضم، تفریق و حاشیه انجماد سریع می داند.
شکل1 نقشه ساده شده ی زمین شناسی ناحیه مورد مطالعه با اندکی تغییرات
روش انجام پژوهش:
تعداد دو مقطع نازک صیقلی از سنگ های گرانودیوریتی و گابرودیوریتی برای انجام تجزیه ریزکاوالکترونی به مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی کرج فرستاده شد.این تجزیه ها با دستگاه تجزیه نقطه ای مدل SX100، ساخت شرکت Cameca فرانسه در شرایط - ولتاژ - 15 Kev و شدت جریان20nAانجام شده است. برای بررسی خصوصیات شیمیایی کانی بیوتیت در کل تعداد 11 نقطه از این کانی مورد آنالیز میکروپروپ - - EPMA قرارگرفت و با استفاده از نرم افزار Excell فرمول ساختاری آنها محاسبه ونتایج به دست آمده بررسی گردید که در اینجا نتایج حاصل از آنها ارائه می شود.
بحث و بررسی:
شیمی بیوتیت:بیوتیت کانی آبدار ورقه ای و جزء فیلوسیلیکاتها می باشد و کانی متداول در سنگ های گرانیتوئیدی است.در سنگ های بازیک
این کانی در مراحل نسبتا پایانی متبلور می گردد.در حالی که در سنگ های اسیدی زمان تبلور آن نسبت به بسیاری از کانی ها مقدم است - ویلسون . - 1989با دسترسی به مقدار عناصر سازنده بیوتیت در فرمول شیمیایی آن می توان به شرایط تکتونیکی ، ترمودینامیکی و پتروژنتیکی زمان تشکیل ماگمای مادر نیز پی برد. ترکیب شیمیایی بیوتیت در سنگ های آذرین تابع ترکیب شیمیایی سنگ کل بوده و ترکیب آن از سنگ های اسید به سمت سنگ های بازیک و ا لترا بازیک غنی از Mg می گردد.
بیوتیت در مقاطع مورد مطالعه دارای چند رنگی قهوه ای روشن تا تیره و ادخال هایی از کانی تیره اوپک ،آپاتیت و زیرکن است - شکل - 2 و در برخی نقاط در راستای شکستگیها و رخ ها به کلریت تبدیل شده است . بالا بودن مقادیر بالایی از عناصر اصلی Si ,Ba ,Mg , Na و مقادیر پایینی از عناصر Al, Fe, K در بیوتیت های بررسی شده عامل ظهور رنگ قهوه ای میباشند
