بخشی از مقاله
چکیده:
اسکارن مورد مطالعه در محدوده جنوب شهرستان سنقر و در حاشیه جنوب غربی زون سنندج- سیرجان شمالی واقع شده است. تودههای گرانیتوئیدی با طیف ترکیبی گرانیت، گرانودیوریت، سینیت و کوارتزمونزونیت درون سنگهای آهکی کرتاسه نفوذ کرده و در محل تماس با سنگهای میزبان، سیلیکاتهای بارز از جمله کوارتز، آلکالی فلدسپار، پلاژیوکلاز، تورمالین، گارنت و اپیدوت تشکیل شده است؛ علاوه بر این سیلیکاتها، کانهزایی آهن نیز صورت گرفته است که عمدتا از هماتیت و مگنتیت تشکیل شده است.
براساس دادهها و نمودارهای ژئوشیمیایی، مقدار SiO2 نمونههای آذرین تجزیه شده، 43,14 تا 68,42 درصد وزنی را نشان میدهد که حاکی از حدواسط تا اسیدی بودن نمونههاست. براساس دادهها و نمودارهای ژئوشیمیایی، گرانیتوئیدهای جنوب سنقر جایگاه زمینساختاری گرانیت درون صفحهای داشته است.
مقدمه:
محدوده مورد مطالعه از نظر پهنهبندی زمین ساختاری در حاشیه جنوب غربی زون سنندج-سیرجان شمالی، به طولهای جغرافیایی 47 31 تا 47 35 شرقی و عرض جغرافیایی 34 34 و 34 37 درجه شمالی قرار میگیرد - شکل . - 1 با توجه به قرارگیری محدوده مورد نظر در پهنه سنندج سیرجان و با توجه به خاستگاه زمینشناسی و تکتونیکی کلی حاکم بر این زون، روند ساختاری غالب زون، اصولا با نفوذی-های ماگمایی گرانیتوئیدی و سریهای دگرگونی متفاوت همراه است.
منطقه مورد پژوهش نیز با توجه به روند کلی سنندج- سیرجان با نفوذی سینیتی و دگرگونیهای مجاورتی اطراف توده نفوذی و واحدهای اسکارنی مشخص میشود - امامی، . - 1379 در این پژوهش سعی شده تا با تکیه بر ویژگیهای پترولوژیکی و دادههای ژئوشیمیایی، مدل اسکارنزایی و منشا ماگماهای سازنده توده آذرین جنوب سنقر مشخص شود.
روش انجام پژوهش:
پس از بازید از منطقه، نمونهبرداری و انجام مطالعات پتروگرافی، مقاطع نازک میکروسکوپی سنگهای آذرین، 20 نمونه سنگی جهت تجزیه شیمیایی اکسیدهای عناصر اصلی سنگ به روش XRF و عناصر فرعی و کمیاب به روش ICP-MS انتخاب و در آزمایشگاه زمینشناسی مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. دادههای حاصل از آنالیز بر روی نمودارهای پترولوژی با استفاده از نرم-افزار GCDIKITE ترسیم و مورد تحلیل و تجزیه قرار گرفت.
بحث و بررسی: کانیشناسی
با توجه به مشاهدات صحرایی میتوان گفت که تودهنفوذی جنوب سنقر تودهای با گستره متفاوتی از سنگهاست که به وسیله بازدیدهای صحرایی، مطالعات پتروگرافی و همچنین مطالعات لیتوژئوشیمیایی شناسایی و از یکدیگر تفکیک شدند - شکل -2الف - . این توده دارای مورفولوژی گنبدی شکل بوده که درون تاقدیس آهکهای خاکستری بیستون به سن کرتاسه نفود کرده و عامل اصلی در اسکارنزایی منطقه میباشد - قربانی، . - 1381 با توجه به مشاهدات صحرایی، چندین واحد اسکارنی در محدوده مورد مطالعه شناخته شد.
اسکارنهای آهن بیشترین کانیزایی قابل رویت در منطقه را نشان میدهند. کانهزایی آهندار منطقه با فاز کلسیکی رخ داده است؛ بیشترین کانهزایی با واحدهای گابرویی تا آندزی بازالتی در منطقه به صورت جایگزینی در واحدهای کربناته رخ میدهد - شکل -2ب - - Meinert et al., .2005 - کانیهای اسکارن غنی از آهن در دو فاز متفاوت در منطقه رخ داده است؛ اولین فاز با تشکیل گارنت و پیروکسن همراه بوده - شکل -3 الف - که نشان دهنده تشکیل آهن در فاز اسکارن پیشرونده است و فاز دوم کانیسازی با رگچههای سیلیسدار همراه بوده که مربوط به فازهای پسرونده و متشکلههای اپیدوت و اکتینولیت میباشد - شکل -3ب - . - Misra, 2000 - میانگین ترکیبات فلزدار آهن در این منطقه دارای 15 تا 35 درصد وزنی آهن است. کانیسازی آهندار به صورت فازهای خودشکل مگنتیتی و هماتیتی همراه با کلسیت در منطقه رخ داده است - شکل -3 ج، د - . همچنین گاهی کانهزایی همراه با فاز غنی از سیلیس رخ داده که بیشتر این کانهزایی هماتیت بوده و به صورت همزاد تشکیل شده است.
شکل-2 الف- توده نفوذی و واحدهای اسکارنی سنقر - گسلها به رنگ قرمز مشخص شدهاند - ب- زون اسکارن آهندار در منطقه.
شکل -3 تصاویر میکروسکوپی - الف- همرشدی گارنت و پیروکسن مربوط به فاز پیشرونده - XPL - ب- کانیهای کلریت و اکتینولیت در زمینهای از بلورهای پلاژیوکلاز مربوط به فاز پسرونده - XPL - ج- کانهزایی مگنتیت و هماتیت در میزبان کربناتی - - PPL د- بلورهای خودشکل مگنتیت در زمینه کلسیتی . - PPL - =Pl - پلاژیوکلاز، =Grt گارنت، =Serسریسیت، =Ep اپیدوت، =Chlکلریت، =Mag مگنتیت، =Hem هماتیت، =Gt گوتیت، =Bt بیوتیت، =Cal کلسیت، =Cpxکلینوپیروکسن، =Act اکتینولیت، =Ms مسکویت -
تودههای نفوذی که باعث تشکیل اسکارن آهندار در منطقه شده،عمدتاً دارای کانیهای آلکالی فلدسپار، پلاژیوکلاز، کوارتز، تورمالین، گارنت و کانیهای فرعی بیوتیت، پیروکسن، آمفیبول، نفلین و کانیهای اپک میباشد. آلکالی فلدسپارها عمدتا شکلدار تا نیمه شکلدار با بافت پرتیتی و میکروکلین دیده میشوند - شکل -4الف - . پلاژیوکلازها نیز به صورت شکلدار و نیمه شکلدار با ماکل آلبیتی بسیار ظریفی در این کانیها قرار دارند؛
منطقه بندی در پلاژیوکلازها مشاهده نشده است و اغلب سوسوریتی شدهاند - شکل -4ب - . کوارتزها عمدتا بیشکل بوده و در اغلب موارد فضای بین بلورهای درشت فلدسپار آلکالن و پلاژیوکلاز را پر کرده است. در برخی مقاطع شاهد رشد بلورهای تورمالین به صورت بیشکل و پرکننده فضاهای بین بلورهای پلاژیوکلاز هستیم - شکل -4ب - ،که این رشد بلوری مربوط به بعد از تشکیل بلورهای پلاژیوکلاز میباشد.
