بخشی از مقاله
چکیده
کارگزاران توسعه در کشورهای در حال توسعه مدتی است احساس کردهاند که بسیاری از ارزشها و عقاید حاکم و رایج در الگوهای کنونی توسعه، نمیتواند باعث ارتقای توسعهی پایدار در برخی زمینهها شود و هر چند دسترسی و مشارکت به عنوان دو اصل برای تحقق توسعه در نظر گرفته میشود، امّا ایجاد یک توازن همه جانبه را میتوان مهمترین رکن آن برشمرد.
اصل توسعهی متوازن، انسان را به فکر حفاظت از منابع تجدید ناپذیر طبیعی انداخت و بدین گونه اصل توسعهی پایدار مطرح شد، ولی آنچه دارای اهمیت است، کاربرد فناوری در توسعه پایدار میباشد که در این رویکرد به سیستم ژئوانفورماتیک باید اشاره نمود، ژئوانفورماتیکٌ،با دانش و فناوری توسعه و استفاده از زیرساختهای علوم اطلاعات در جغرافیا، علوم زمین و رشتههای مهندسی مرتبط است.
اهداف پژوهش حاضر، تبیین نقش کاربرد فناوری ژئوانفورماتیک در توسعه پایدار و واکاوی اثربخشی بنیاد علمی ژئوانفورماتیک در مراکز علمی-پژوهشی و آموزش عالی کشور در ارتقای کارآیی وکاربردی و مسئله محوری توسعهی پایدار میباشد. لذا سؤال اساسی پژوهش این است که، فناوری ژئوانفورماتیک در توسعه پایداری چه نقشی دارد؟ در پی پاسخ به این سؤال و رسیدن به اهداف تحقیق ابتدا ابعاد توسعهی پایدار بررسی شده است، سپس به کارایی سیستم، ماهیت سیستم و ژئوانفورماتیک و سنجش از دور پرداخته شده و در نهایت پیشنهاداتی ارائه گردیده است.
مقدمه
توسعهی پایدار به مفهوم حرکت بر محور انسان-محیط است و توسعهی امکانات اقتصادی با توجه به ملاحظات محیطی و عدالت اجتماعی را مورد توجه قرار می دهد . توسعهی پایدار پس از مشکلات ایجاد شده از توسعهیصرفاً اقتصادی پس از جنگ جهانی مطرح گردید. جایی که توسعهی بی رویه باعث اختلافات طبقاتی و مشکلات زیست محیطی فراوانی شده و مسیر توسعه به ابعاد محیطی و اجتماعی کمتر از اقتصادی بها داده بود.
توسعهی پایدار نگران تهی شدن کنونی کره زمین از منابع است، لیکن تنها منابع طبیعی نیستند که در مخاطره قرار گرفته اند، بلکه کیفیتهای دیگر نظیر کیفیت چشم اندازها، میراث فرهنگی و آرامش و توانایی مناطق شهری برای زیست ایمن و سالم نیز در خطر نابودی است دراین رویکرد در دیدگاهی ضعیف، هدف با ارزشی تعقیب میگردد و آن عبارت است از "رشد سرمایه داری را با امور محیطی -اجتماعی ترکیب کردن." طی این هدف اینگونه نکات بررسی میشوند که اصول اقتصادی نئوکلاسیک را میتوان در حل مسائل به کار برد.
توسعهی پایدار قوی پیش شرط هر گونه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محافظت محیطی می باشد و هر گونه توسعه اقتصادی باید طوری انجام شود که جنبههای دیگر از جمله محیط، لطمه نخورد و اگر از ثروت محیطی استفاده میشود هزینهایی باید تعیین گردد تا منابع اقتصادی کاملاً از بیخ و بن تهی نشوند، بنابراین در دنیای پیچیده امروز، بشر برای حل مشکلات پیشرو، نیازمند دیدگاه های جامع است.
دشواریهای اجتماعی و فرهنگی، بمبارانهای اطلاعاتی انسانها از طرق گوناگون، پویایی جامعه انسانی، تغییرات سریع صنعتی و تکنولوژیکی، مسائل پیچیده و چند وجهی را برای بشر امروزی به وجود آورده است که رویارویی با آنها و حل آنها نیازمند انسانهایی متفکر بوده، و بر لزوم توجه به تفکر میان رشتهای افزوده است. به تعبیری دیگر، میان رشتهای بر آیند مسائل پیچیده، موضوعات چندوجهی و غیر خطی بودن روابط میان پدیدههاست که مستلزم تبیین و تحلیل آنها از طریق هم کنشی و تلفیق دانش، مفاهیم، روشها، ابزارها و چشم اندازهای گوناگون رشتهای است.
بنابراین دیرزمانی نیست که مطالعات میان رشتهای در محیطهای علمی، اهمیتی مضاعف یافته و توجه محافل به این نکته جلب شده است - پکاتسی،. - 112 :2009 که این گونه مطالعات میتواند راهگشای پیشرفتهای شگرفی در توسعه علم و پژوهشهای علمی و از جمله پژوهش های کاربردی و مسئله محور جغرافیایی باشد، بنابراین در دهههای اخیر، تقاضا برای رویکرد میان رشته ای گسترش یافته است - اعتمادی زاده،:2009 . - 20
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، مرزها را کنار زده و یک جهان ویژه با امکانات و توانایهای ویژه خلق کرده است. به طوری که در هزاره سوم و در آغاز ورود به عصر اطلاعات یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده توسط همهی سازمانهای دنیا به کارگیری و استفاده متناسب از این پدیده میباشد. همهی سازمانها و شرکتهای اقتصادی و غیر اقتصادی به سودمند بودن و ضرورت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات آگاهی کامل پیدا کرده اند - مقدسی،. - 15 :2008
بیان مسأله
مفهوم توسعهی پایدار یک مفهوم پیچیده است که توسط راههای متفاوت و افراد مختلف توضیح داده شده است. از نقطه نظر بین المللی، به طور حتم معروفترین و شناخته شدهترین تعریف از توسعه پایدار از گزارش 1987 کمیسیون brandt land با عنوان" آینده مشترک ما" بدست آمده که عبارتست از: توسعه پایدار، توسعه ایست که نیازهای کنونی را در نظر میگیرد بدون اینکه در توانایی نسلهای آینده جهت برآورده کردن نیازها یشان خللی به وجود آید.
توسعهی پایدار تشخیص می دهد که نتایج اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی به هم مربوط هستند و باید به طور تساوی در راستای پروسهی تصمیم گیری یکپارچه سازی شوند و با این نگاه که هر موضوع مورد توجه و رسیدگی قرار گرفته و چگونه نسبت به هم تعادل ایجاد میکنند. تصمیمهای مبتنی بر پایداری به ملتها جهت دستیابی به محیطی سالم، اقتصادی موفق همچون یک جامعه پویا و عادل برای نسلهای آینده کمک میکند.
همچنین در عصر فناوری و ارتباط توسعه با علوم پژوهشی که از آن به عنوان تولید علم یاد میشود، دایره وسیعی از فعالیتها، جغرافیا برای ارتقای کارآیی پژوهشهای زیربنایی و بنیادی نیاز به بهرهگیری از علوم میان رشته ای کاربردی، مسئله محور و تلنولوژیک با توجه به مقتضیات هزاره سوم وجود دارد; که از پژوهشهای جغرافیایی انجام یافته در جهان، جهت ارتقای کارآیی، اهتمام ویژهای شده است.
در ایران نیز چندی است که سعی گردیده که با بهره گیری از فنون و ابزارهای به روز، از جمله علوم میان رشتهای، کارآیی پژوهشهای جغرافیایی را ارتقا بخشند. اما مسئله این است که در ایران از ژئوانفورماتیک به علت آنکه تاکنون این رشته در آموزش عالی کشور تأسیس نگردیده، در پژوهشهای جغرافیایی بهره گرفته نشده است. به عبارت بهتر، مسئله این است که در کشور، جغرافیدانان بر فناوریهای مورد نیاز و در ارتباط با پژوهشهای جغرافیایی از جمله علوم کامپیوتری، مخابرات و الکترونیک مرتبط با علوم زمین دارای تسلط نبوده و یا دارای تسلط اندکی هستند.
مسئلهای که علاوه بر محبوس شدن عناوین پژوهشهای جغرافیایی در چرخهای بسته از مطالب، موجب بخشی نگری، عدم کاربرد بهینه و در نهایت کارآیی پایین پژوهشهای جغرافیایی با توجه به ماهیت پیچیده و چند بعدی واقعیات گسترده بر بستر تکنولوژیک متاثر از شرایط جهانی شده است. لذا سؤال اساسی پژوهش این است، فناوری ژئوانفورماتیک در توسعهی پایداری چه نقشی دارد؟
سوال های تحقیق
-1 کاربرد فناوری ژئوانفورماتیک چه نقشی در توسعهی پایدار دارد؟
-2 واکاوی اثربخشی بنیاد علمی ژئوانفورماتیک در مراکز علمی-پژوهشی و آموزش عالی کشور چه نقشی در ارتقای کارآیی و کاربردی و مسئله محور توسعهی پایدار دارد؟
ضرورت و اهمیت تحقیق
برنامهریزی راهبردی، فرایند تنظیم اهداف بلند مدت سازمان و تصمیم گیری درباره روشها و فرایندهایی است که از طریق آن ها میتوان به این اهداف رسید - سینگر، . - 24 - 22 :1378 مراکز استراتژی عمده؛ عملیات استراتژی برنامهریزی شده و فعالیتها یا برنامههای اجرایی تقاضا برای استعدادهای مدیریتی و حرفهای ناشی از راهبردهای در حال تغییر سازمانها که مستلزم بهبود کیفیت بهرهوری مدیریت و کارکنان و در نهایت توسعه اهداف بنیادی است.
