بخشی از مقاله
مقدمه
در حالی که موسسات آموزش عالی در حال حاضر با کاهش بودجه دولتی مواجه هستند، به طور همزمان نیاز به سرمایه گذاری در روند تغییرات سازمانی دارند، تا موقعیت خود را در بازار رقابتی بدست آورند. زیرا که در دو دهه گذشته نگرانی های شدیدی برای توسعه مدیریت کیفیت در زمینه آموزش عالی با افزایش تقاضای عمومی و سیاسی برای پاسخگویی وجود داشته است - سئوتیک جورسیوس3،. - 2012 همچنین تحوالت عصر اطالعات و ارتباطات و جهانی شدن، به عالوة ظهور اقتصاد دانش، موجب شده كه آموزش عالی در همان حال كه نقش و جایگاه تعیین كننده‌تری از حیث ثروت و سرمایة ملت‌ها و توسعة جوامع، پیدا كرده است، در شرایط رقابتی‌تری نیز قرار گرفته است.
فراگیر شدن آموزش عالی و محدودیت هزینه‌های عمومی، حساسیت ذی نفعان را نسبت به كیفیت آموزش عالی و ارزش افزودة آن افزایش داده است - یانگ جیانگ و یونگ جیان4،. - 2016 کیفیت آموزش عالی در هر کشوری یکی از ارکان توسعه علوم و اقتصاد اجتماعی بوده و دستیابی به کیفیت در آموزش عالی باید بخشی از استراتژی و خط مشی هر کشوری باشد.
بنابراین توجه به کیفیت آموزش عالی به منظور هدر نرفتن سرمایه انسانی، منابع مادی و مالی الزم و هماهنگی بین توسعه نظام های آموزشی و کارآیی آن امری ضروری است، دستیابی به این مهم از طریق ترویج و اشاعه فرهنگ کیفیت و ایجاد دلبستگی نسبت به آن امکان پذیر است. در واقع از طریق ایجاد سازو کارهای تضمین کیفیت، نظام آموزش عالی می تواند دارای اثربخشی باشد - ملکی آوارسین و صادقی باروجی،. - 1393
همانگونه که می دانیم مسئله کیفیت، یکی از دغدغه های اصلی میدان رقابت این جهان فراپیچیده است. کیفیت حاصل جمع، مدیریت ناب و تعهد درونی نهادینه شده افراد یك جامعه است. اگر بخواهیم در جاده کیفیت حرکت کنیم و ماندگار باشیم، نباید از فرهنگ کیفیت غافل باشیم. همچنین باید توجه داشت که اشاعه ی فرهنگ کیفیت و به ویژه نهادینه کردن آن در فرد، سازمانها و جامعه، کاری دشوار، زمان بر و مستلزم رعایت جمیع عوامل است.
عواملی که عدم توجه به هریک از آنها می تواند طراحی یک چنین الگویی را تحت تاثیر قرار داده، کارایی و اثربخشی آن را زیر از دهه 1980کیفیت تبدیل به مفهومی کلیدی در آموزش عالی شده است. مباحث بسیاری درباره ی مفهوم کیفیت و روشهای ارزیابی آن وجود دارد، اما مفهوم کیفیت هنوز دور از دسترس و بحث برانگیز باقی مانده است - هری و ویلیام1،. - 2010 تعاریف متفاوتی از کیفیت وجود دارد، اما معمولی ترین تعریف توسط هاروی2 و گرین - 1993 - کیفیت به عنوان استثنا، کمال، تناسب با اهداف، ارزش پول و تحول، ارائه شده است.
این مفاهیم چارچوب تحصیلی متفاوتی برای درک معنای کیفیت در آموزش عالی به دست می دهد - لوماس3، . - 2012 تعریف کیفیت به عنوان تناسب با اهداف در آموزش عالی بیانگر این مسئله است که کیفیت تبدیل به مفهومی مدیریتی برای دولت، شوراهای بودجه و موسسات آموزش عالی شده است. کاربرد تناسب با هدف بر رقابت، اهداف و کاربرد بازار آزاد در سرمایه گذاری - بودجه - آموزش عالی تاکید دارد. مقصود آن منافع کوتاه مدت است و نگرانی هایی نظیر پذیرش شاخص های از پیش تعیین شده ، بدون در نظر گرفتن تنوع تدریس و یادگیری - اسکولنیک4 ، - 2010 فاصله میان درک دنشجویان و دانشگاهیان از کیفیت و ظهور فرهنگ مشتری که بر تالقی نیازهای دانشجویان به جای تدریس چگونه یادگرفتن تمرکز دارد، را در بخش آموزش عالی ایجاد می کند - چانگ5،. - 2014
دیدگاه دیگر از تعریف کیفیت به عنوان هدف، تالقی نیازهای دانشجویان وکارفرمایان به عنوان مشتریان است. دیدگاه های متفاوتی درباره ایده دانشجو به عنوان مشتری در بخش آموزش عالی وجود دارد. یک دیدگاه این است که هویت مشتریان بر انتظارات جامعه دانشگاه اثر می گذارد. مانند اینکه چه کسی مسئولیت آموزش دانشجویان را عهده دار است، چگونه دانشجویان و دانشگاهیان در ارتباطند و اینکه فرایند و کیفیت چگونه مورد سنجش قرار می گیرد را تعیین می کند. دیدگاه دیگر این است که مفهوم کیفیت تعریف مشتری مسئله دار است.
بنابراین مفهوم سازی دانشجویان به عنوان مشتری موجب افزایش تمرکز دانشجویان بر آموختن و نیز منجر به رویکردی انفالی در آموزش می شود - ساندرز ،. - 2011 پدیده ی ارزش برای پول دیدگاه پرطرفدار دیگری درباره ی کیفیت در آموزش عالی است و ابتدا در سال 1984 توسط کمیسیون حسابرسی مطرح شد. که کیفیت را با هزینه و تبادل اقتصادی پیوند می دهد و در اصل به این معناست که مشتریان مایلند که برای کیفیت بهتر پول بپردازند و آنچه که باعث بیشترین حد خشنودی در مشتری می شود ،کیفیت عالی در ازای همان پول و یا پول کمتر است. براساس نظر - ساندرز6، - 2011 درک کیفیت به عنوان ارزش برای پول به وسیله ایدئولوژی نئولیبرال تحت تاثیر قرار گرفته است. چنانکه رابطه میان دانشجویان و موسسات / مدرسان با عبارات اقتصادی تعریف می شود.
تضمین کیفیت و ضرورت آن در آموزش عالی
سازمانهای آموزش عالی، مجموعه پیچیده ای از منابع انسانی و مادی تعریف می شوند که برای ارائه خدمات و تامین نیازهای آموزشی، دانش، تربیت حرفه ای و رشد انسان با یکدیگر کار می کنند. به دلیل اهمیت کیفیت در آموزش عالی، سازمانهای آموزشی مسئول ایجاد و نظارت بر زمینه های فعالیت خود هستند. تالش برای تضمین کیفیت به دلیل اینکه سازمانهای آموزش عالی در بازاری رقابتی فعالیت می کنند، ضروری است - تبریزی و فرح سا، . - 2015 والسینو7 و همکاران - 2004 - در واژه نامه تضمین کیفیت و اعتبار سنجی، تضمین کیفیت را اصطالحی چتری برای فرآیند مداوم ارزشیابی - ارزیابی، نظارت، حفظ، بهبود و ارتقا - کیفیت نظام آموزشی معرفی کرده اند و دو بعد درونی و بیرونی برای آن متصور هستند.
بر این اساس تضمین کیفیت، سیستم یکپارچه ای از فعالیت های مدیریت شامل برنامه ریزی، اجرا، گزارش دهی و بهبود کیفیت برای اطمینان از فرآیندها، مولفه ها و یا ارائه انواع کیفیت مورد نیاز و مورد انتظار ذی نفعان است - شورای آموزش عالی و جوایز آموزشی ایرلند8، . - 2011 مطالعه ادبی ات موضوع موید آنست که پیوستار مراحل استقرار نظام تضمین کیفیت دارای شش مرحله به شرح زیر می باشد :
-1 اندیشیدن درباره کیفیت،
-2 کسب تجربه اولیه،
-3 الگو پردازی درباره فرآیند ارزیابی و بومی کردن آن،
-4 اشاعه فرهنگ کیفیت و ایجاد دلبستگی،
-5 ساختارسازی،
6-استقرار نظام تضمین کیفیت. با توجه به کوشش های انجام شده در آموزش عالی ایران می توان گفت که تا مرحله سوم از مراحل یاد شده مقق شده است - بازرگان،. - 2003 نتایج مطالعات بین المللی حاکی از آن است که روش های اصلی و رایج تضمین کیفیت در آموزش عالی شامل ارزشیابی1، ممیزی2، اعتبار سنجی3 و محک زنی4 است.
فرهنگ دانشگاهی
دانشگاهها، به دلیل اینکه جایگاه تبادل و نشر علم هستند، سازمانهایی که ویژگی ها و کارکردهای متمایزی دارند و این ویژگی ها و کارکردها آنها را از سایر سازمانها متمایز می کند، از این ویژگی ها تحت عنوان فرهنگ دانشگاهی می توان نام برد که در برگیرنده معانی، ارزش های مشترک و هنجارهایی است که منشاء سبکی از زندگی، حس هوت، اخالق و منش و کنش فرد آکادمیک می شود - نور شاهی و فراستخواه، . - 1391 فرهنگ دانشگاهی نیرویی است که اعضای خود را به هم پیوند می دهد و به عملکرد آنها معنی و جهت می بخشد و رفتار آنها را با ارزشهای حاکم بر این فضای علمی هماهنگ می کند - محمد زاهدی اصل، . - 1387
یکی از پیش شرطهای تولید علم، تولید فرهنگی دانشگاهی و هنجارهای حرفهای است بدون ایجاد این نرم افزارها و انتقال آن نمی توان از نشو و نمای علمی صحبت کرد. علم بدون وجود ساختارهای هنجاری و اجتماعی و فرهنگی خاص خود تولید نمی شود و گویی هنجارهای علمی و دانشگاهی بخش ی از معرفت علمی و دانشگاهی است - اباذری،. - 2003 فرهنگ دانشگاهی یکی از بنیانهای توسعه علمی در کشور است. حل بحران تولید علم مستلزم شناخت فرهنگ یادگیری، فرهنگ آموزش، فرهنگ سازمانی و مدیریت وفرهنگ رشتهای و دیگر خرده فرهنگ های درون دانشگاه است.
