بخشی از مقاله
چکیده
حوضه گیوی چای ، حوضه ای کوهستانی در استان اردبیل است که واحد هیدرولوژیکی علی آباد در این حوضه است. زمین لغزش یکی از عوامل اصلی تخریب مراتع این منطقه است. از اهداف این پژوهش ارزیابی مدل LIM در این منطقه میباشد که درآن از 11 فاکتور و بوسیله Arc map ، نقشه احتمال خطر زمین لغزش در 5 کلاس تهیه شد که نتایج نشان داد%9.9 و %16.20 به ترتیب در محدوده ی خطر زیاد و بسیار زیاد و همچنین متوسط قرار دارد که روستای ازنو با وجود حیات وحش غنی در محدوده خطر بسیار زیاد قرار دارد
.1 مقدمه و هدف
زمین لغزش شامل کلیه ی حرکات و گسیختکی های دامنه ای نسبتا سریع است که در اثر کاهش ضریب اطمینان تحت تاثیر غلبه نیروهای مخرب محرک بر نیروهای مقاوم در سطوح شیب دار به وقوع می پیوندند. - شریعت جعفری - 1375 و به عنوان یک بلای طبیعی برای بشر مطرح میگردد.از اهداف این پژوهش تهیه ی نقشه ی پایه و به صورت پهنه بندی در پنج کلاس از خطر بسیار کم تا خطر بسیار زیاد جهت برنامه ریزی در مدیریت آبخیز داری می باشد و ارزیابی مدلLIM ×جهت موارد مذکور است .
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
ازنظر تئوری، عوامل زیادی موجب بروز ناپایداری در دامنهها میشوند که نیروی گرانش اصلیترین آنهاست.
فرضیات پژوهش در دو مورد زیر خلاصه میشود: -1 به نظر میرسد از آنجایی که در مدل مورد استفاده از 11 پارامتر، برای تهیه نقشه نهایی استفاده میشود، این مدل برای پهنه بندی منطقه ، مناسب باشد. - 2 به نظر میرسد ویژگی های توپوگرافی منطقه مانند شیب و ارتفاع از دلایل اصلی زمین لغزش می باشند.
سابقه پژوهش و مطالعات پهنه بندی خطر وقوع حرکت های توده ای در ایران به سال 1372 باز می گردد، از جمله ایزانلو - - 1376 که در پایان نامه خود حوضه آبریز بیدواز اسفراین را با روش لجستیک مورد پهنه بندی قرار داد که تا به امروزه طیف وسیعی از پژوهش ها در این زمینه موجود است.
ازآنجایی که استان اردبیل از نظر وقوع این پدیده در رتبه ی 5 قرار دارد پژوهش های متعددی صورت گرفته مانند مهدوی فر - 1376 - به پهنهبندی خطر زمین لغزش در منطقه خورش رستم در جنوب غربی شهرستان خلخال پرداخته، در این مطالعه، منطقه خورش رستم با استفاده از شبکه منظم و به وسیله مجموعههای فازی پهنهبندی نمود ، ولی واحد هیدرولوژیکی مورد پژوهش به صورت - 1995 - کشور هلند مستقل مورد ارزیابی و پهنه بندی پدیده ی زمین لغزش قرار نگرفته است .
در مورد مدل مورد پژوهش باید گفت که اولین در ITC به منظور پهنه بندی احتمال خطر زمین لغزش در منطقه چین چینا از مدل 1LIM، توسط وان وستن با موفقیت انجام شد. [ 4 ] در ایران نیز میتوان به پزوهش مقیمی و همکاران - 1387 - به وسیله ی مدل مذکور نام برد ، مورد پژوش آنها دامنه های شمالی آلاداغ بود که نتایج آن نشان داد که بیشترین وزن در لغزش خیزی منطقه ، مربوط به سازندهای حوضه می باشد
.3مواد و روش ها
جهت دست یابی به پاسخ های مناسب برای اهداف و قبول یا رد فرضیات پژوهش، از مراحلی به شرح زیر استفاده شد: الف-روش کتابخانه ای و اسنادی: اطلاعاتی مانند نقشه ها و آماراطلاعاتی را از منابع آرشیوی سازمان هایی نظیر جنگل ها و مراتع کل کشور ، نیروهای مسلح ، مرکز تحقیقات هواشناسی و منابع طبیعی و آب منطقه ای استان اردبیل ، مطالعه و جمع آوری شد.
ب - روش کار میدانی: جهت تطبیق و تکمیل نقشه ی پراکنش زمین لغزش های تهیه شده از بانک اطلاعاتی با موقعیت واقعی زمین لغزش های منطقه ، از بعضی از قسمت های منطقه بازدید به عمل آمد.
ج - استفاده از رایانه : به جهت نیاز به تحلیل مکانی قوی مانند اکثر علوم محیطی ، از نرم افزار GIS یا همان سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد ، به این منظور همه ی اطلاعات استخراج شده از مراحل قبلی ، پارامتر های ارتفاع ، شیب و جهت آن ، سنگ ها ، لیتولوژی - درجه ی حساسیت سنگ ها به فرسایش - ، نفوذپذیری سنگ - گرو های هیدرولوژیکی خاک - ، دما و بارش ، به صورت رقومی شده و طبقه بندی شده ، در محیط Arc map ، تهیه شد. همچنین برای عوارض خطی نظیر جاده ، گسل و آبراه های اصلی منطقه - درجه 3 و 4 و - 5 به وسیله ی دستور multiple Ring Buffer ؛ و در فواصل مختلف و با توجه به نوع عارضه ، حریم به صورت چند پلیگون اطراف عوارض ایجاد شد .
چگونگی روابط فرمول مدل پژوهش در زیر توضیح داده داده شده است :
در این رابطه :
= Wi × وزن هریک از واحدهای لایه عاملی = Densclas تراکم هر یک واحد از لایه عاملی =Densmap× تراکم لغزش در کل حوضه
=NPix - Si - فراوانی لغزش در هریک از واحدهای لایه عاملی و فراوانی کل لغزش در حوضه
× = NPix - Ni - فراوانی کل هر واحد از لایه عاملی و فراوانی کل حوضه است.
در این روش ابتدا با به دست آوردن فراوانی پیکسل های لغزش یافته هر واحد از لایه عاملی و فراوانی کل هر واحد تراکم لغزش در هر واحد - Denscal - محاسبه و سپس با استفاده از فراوانی پیکسل های لغزش یافته در کل حوضه و فراوانی کل حوضه تراکم لغزش در حوضه - Densmap - به دست آمد . و وزن نهایی واحدهای هریک از لایه های عاملی با طیف مثبت و منفی در ستون جداگانه ای حاصل می شود که ستون وزن نهایی واحدها در جدول حاصل از انقطاع نقشه پراکنش زمین لغزش ها و لایه های عاملی به جدول اطلاعات توصیفی لایه های عاملی وصل و با استفاده از اطلاعات این ستون، نقشه رستری وزن نهایی به دست می آید [1 ] ، و نقشه های رستری حاصل از هر یک از واحدهای عاملی در ماشین حساب GIS یا Raster calculatar با یکدیگر جمع جبری میشوند تا نقشه ی نهایی پهنه بندی احتمال خطر بدست آید.
.4نتایج و بحث
نقشه های اصلی جهت شناخت ویژگی پارامترها چگونگی آنها در منطقه ی علی آباد ، به ترتیبِ ضرورت ، در زیر و به همراه مختصر توضیحاتی ، مطرح میگردد .
الف- موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی: منطقه ی مورد پژوهش از نظر تقسیمات سیاسی در استان اردبیل و شهرستان خلخال و از نظر مدیریت آبخیز داری واحدی هیدرولوژیکی با نام علی آباد در حوضه فرعی گیوی چای محسوب میشود و گیوی چای نیز از زیر حوضه های سفید رود است و مساحت آن 9104 هکتار میباشد
این منطقه، منطقه ای کوهستانی و شش روستا و شهرستان خلخال را پوشش میدهد که رودخانه اصلی این منطقه هرو آباد است که از وسط این شهرستان عبور میکند و کوههای چناران گیلداغی و گچ داغی بیش ازهفتاد درصد منطقه را پوشش میدهند از آنجاییکه زمین لغزش پارامتر اصلی در این پژوهش است بعد از معرفی منطقه مطرح می گردد
