بخشی از مقاله
چکیده
کمبود منابع آب شیرین در استان هرمزگان و رشد روز افزون پروژههای تامین آب به روشهای نوین، بالاخص روش ساخت - مالکیت - بهرهبرداری که در حال حاضر در این استان رایج می باشد و نیز مسایل و مشکلات پیش رو در رابطه با هدایت پروژهها و ضعیف بودن بسیاری از کارکردهای آن، لزوم بکارگیری مهندسی ارزش برای مدیریت بهتر، بهبود کارکردهای اساسی، کاهش هزینههای غیرضروری و کاهش اتلاف زمان اینگونه پروژه ها را بیش از پیش ضروری ساخته است.
رویکرد مهندسی ارزش، فرآیندی است که می تواند در تمام فازها و در طول چرخه عمر این پروژهها مفید واقع شود. به عبارت دیگر با توجه به مسایل، مشکلات و تغییرات احتمالی در مراحل ساخت و یا بهرهبرداری پروژهها و به کمک تکنیک مهندسی ارزش میتوان تحلیل منظمی از ارزش و هزینهها را به منظور بهبود کارکردها و عملکرد بهتر به دست آورد. البته پیاده سازی موفق مهندسی ارزش در هر پروژه، مستلزم تعامل ارکان آن است که با تکیه بر ساختار چهار عاملی آنها در اینگونه پروژهها - خریدار- سرمایه گذار- مشاور نهادهای قانونگذار - و به کارگیری صحیح برنامههای کاری مهندسی ارزش، میتوان نسبت به بهبود کارکردهای پروژه و کاهش زمان با حفظ کیفیت یا افزایش آن، اقدام نمود.
-1مقدمه
مهندسی ارزش از سال 1947 توسط لاری مایلز در ایالت متحده آغاز شد و امروز دارای کاربردهای وسیع و دستاوردهای بی نظیری است . مهندسی ارزش روشی است ساخت یافته ، میان رشته ای و کارکردگرا که می توان از آن در صنایع وسازمان ها برای محصول، خدمات و پروژه های مختلف بهره جست . در این متدولوژی تلاش می شود تا با شناسایی و حذف هزینه های غیر ضروری و کاهش مدت زمان ، کارکردهای محصول ، خدمات یا پروژه ها بهبود یابند و از این طریق رضایتمندی کلیه ذینفعان فراهم گردد.
به دلیل چالش های بسیاری که در فاز مطالعات پروژه ها به روش ساخت- مالکیت- بهره برداری و در فرآیند انعقاد قرارداد و نیز پس از آن وجود دارد ، اینگونه پروژه ها از پتانسیل بالایی به منظور بکارگیری مهندسی ارزش برخوردارند.
در ایران برای استفاده از دانش مهندسی ارزش در پروژه ها و طرح های عمرانی با ابلاغ دستورالعمل مهندسی ارزش در پروژه ها از طریق معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبری ریاست جمهوری ، این کار محقق گردیده است ، با این وجود به نظر نمی رسد که دستگاه های اجرایی به منظور فایق آمدن بر مشکلات مربوط به افزایش هزینه ها، کاهش کیفیت و کند شدن سرعت اجراء و اتمام پروژه ها، از این رویکرد در سطح گسترده ای استفاده نمایند.
هدف از این مقاله ، ارایه مطالعات صورت گرفته در زمینه مهندسی ارزش برای پروژه های ساخت- مالکیت- بهره برداری بویژه در تامین آب شرب از طریق آبشیرین کن ها می باشد در این تحقیق ، ابتدا به معرفی کلیاتی در رابطه با پروژه و سپس به تشریح فرآیند مطالعات مهندسی ارزش در روش ساخت- مالکیت بهره برداری پروژه تامین آب شیرین پرداخته شده است .
-2پروژه های تامین آب شیرین به وسیله آبشیرین کن ها از طریق روش ساخت مالکیت بهره برداری
درحال حاضر تعداد 10 پروژه ازخانواده طرح های BO1 برای تامین آب شیرین در شهرها و جزایر استان در حال بهره برداری می باشد که تسهیلات دریافتی از محل منابع بانکی در قالب طرح های زود بازده و یا سایر منابع با بهره های بالا می باشد.
طرح های در دست اقدام شامل 9 پروژه در بخش تامین آب و جمع آوری و تصفیه فاضلاب می باشد که اهم مشکلات پیش روی این طرح ها به شرح زیر می باشد:
-عدم همکاری بانک ها در پرداخت تسهیلات با بهره مناسب -دشوار بودن تامین تجهیزات خارجی
-عدم پذیرش بانک ها و عدم استقبال آنها در سرمایه گذاری، مشارکت و یا تخصیص اعتبار برای اینگونه طرح ها به عنوان طرح های سود ده -مشکلات مربوط به گشایش اعتبارات اسنادی
-عدم استقبال سرمایه گذاران به دلایل فوق به طور کلی علل عمده موانع و مشکلات را می توان به گروه های زیر تقسیم نمود: -مشکلات مربوط به خریدار - ضعف در نظارت -
-مشکلات مربوط به سرمایه گذار - توانمند نبودن سرمایه گذار از جنبه های فنی و مالی - -مشکلات مربوط به نهادهای قانونی - نبود تعریف مناسب از منابع تامین سرمایه و نقش آنها در این طرح ها، نبود آیین نامه نحوه جذب سرمایه گذار برای این پروژه ها، و به تبع آن ها: زمان بر شدن اخذ مجوز و اصلاح موافقت نامه ها،عدم تخصیص اعتبارات کافی و به موقع و عدم تخصیص ارز مورد نیاز - -مشکلات مربوط به قوانین و مقررات - دشوار بودن جذب سرمایه گذار خارجی ، نبود تضمین مناسب از سوی دولت ،نوسان شدید نرخ ارز،دشواربودن گشایش اعتبارات اسنادی و ... -
-مشکلات مربوط به مشاور - ضعف مشاور در تدوین مکانیزم - مدل - مناسب جهت انتخاب فرآیند ها در فاز مطالعات،برآورد غیر منطقی مدت زمان فاز ساخت، ضعف در مطالعات فنی مربوط به تجهیزات و تاسیسات و تکنولوژی های مورد نیاز، انعطاف ناپذیر بودن قرارداد و ... - همانگونه که پیداست ، حدود 90 درصد موانع و مشکلات مربوط به مراحل قبل و درحین انعقاد قرارداد می باشد .در این فاز ، پروژه ها از پتانسیل بسیار زیادی برای تغییر و بهبود برخوردار می باشند و بنابراین مطالعات و پیاده سازی مهندسی ارزش می تواند عملکرد پروژه ها را ازجنبه های اقتصادی و کیفی تحت تاثیر قرار دهد.
:1 BO منظور پروژه ها - طرح ها - يي است كه با روش BOO،BOT،BOOT ونظير آن ها قرارداد منعقد مي گردد. BOOوشی است که سرمایه گذار پس از احداث پروژه را به تملک خود در آورده و برای همیشه از آن بهره برداری می نماید.
-3اهداف مهندسی ارزش در پروژه های خانواده BO
اهداف مهندسی ارزش در این مقاله را می توان در سه گروه عمده تقسیم بندی نمود:
-1بهبود مدیریت پروژه ها.
-2بهبود فرآیند انعقاد قراردادها
-3ارتقای توانمندی های ذینفعان - خریدار، سرمایه گذار ، مشاور -
-4فرآیندمهندسی ارزش در پروژه تامین آب شیرین از طریق قراردادهای خانواده BO
برای انجام مطالعات مهندسی ارزش و پس از انتخاب هدف/مسئله/پروژه ، 6 گام لازم و ضروری است که عبارتند از : -1فاز اطلاعات - 2 فاز تحلیل کارکردها -3 فاز خلاقیت -4فاز ارزیابی کارکردها -5 فازبررسی و توسعه -6فازنتیجه گیری و گزارش.
1-4 فاز اول- فاز اطلاعات:
در فاز اطلاعات ، بررسی ها و مطالعات لازم براساس مستندات موجود صورت گرفته است و موارد به شرح زیر بدست آمده است:
مسایل اصلی در پروژه های خانواده :BO
-نبود آیین نامه در خصوص نحوه واگذاری پروژه ها به سرمایه گذار از طریق قراردادهای خانواده BO -نبود تضمین مناسب خرید از سوی دولت
-مشخص نبودن منابع تامین سرمایه و نقش آنها در این پروژه ها
-ضعف در مدیریت پروژه
قلمرو مطالعه :
-قلمرو موضوعی شامل: پروژه های خانواده BO برای تامین آب شرب -قلمرو جغرافیایی شامل: شهرها و جزایر استان هرمزگان
محدودیت ها و خطوط قرمز - گاوهای مقدس - :
-عدم تمایل سرمایه گذاران خارجی جهت سرمایه گذاری در پروژه های داخلی
-عدم امکان گشایش اعتبارات اسنادی
-تغییرات شدید نرخ ارز
-عدم تامین به موقع اعتبارات خرید تضمینی
ذینفعان :
-خریدار - شرکت آب و فاضلاب -
- سرمایه گذاران بخش آب و فاضلاب
- شهروندان استان هرمزگان و سایر استان هایی که از پروژه های مشابه استفاده می نمایند.
-مشاوران صنعت آب و فاضلاب کشور
