بخشی از مقاله
چکیده
باقیمانده سموم شیمیایی در محصولات انباری و افزایش مقاومت قارچها به کاربرد این سموم یکی از مشکلات عمده در بخش کشاورزی و صنایع غذایی امروزی ایران است و با توجه به استقبال مصرف کنندگان از محصولات ارگانیگ و عاری از سموم شیمیایی و نقش آن در سلامتی افراد جامعه استفاده از اسانسهای گیاهی یکی از راهکارهای جایگزین سموم شیمیایی در کنترل پوسیدگی انار میباشد.
در همین راستا پژوهشی تحت عنوان کاربرد پساز-برداشت اسانس میخک در 4 سطح - 0، 500، 1000، 1500 میلیگرم در لیتر - و سهزمان نگهداری - 1ماه، 2ماه و 3ماه - بر عمر انبارمانی و کیفیت میوه انار رقم پوست قرمز طارم انجام شد. اسانس میخک تاثیر معنیداری در سطح یکدرصد بر درصد پوسیدگی قارچی، کاهشوزن، سرمازدگی و نشتیونی داشت. اسانس میخک باعث حفظ صفات کیفی میوه انار در مدت نگهداری در انبار شد.
مقدمه
انار با نام علمی Punica granatum L متعلق به خانواده Punicaceae میباشد. انار یکی از مهمترین میوههای مناطق نیمهگرمسیری است. موطن اصلی این محصول ایران بوده که در حال حاضر ایران با تولید بیش از 705000 تن بزرگترین تولیدکننده جهان میباشد. یکی از مشکلات صنعت انارکاری ایران، کاهش کیفیت میوه انار و پوسیدگی در طی انبارداری است. از جمله راهکارهای جلوگیری از پوسیدگی انار در انبار استفاده از ترکیبات شیمیایی و آلی است که باعث کاهش کیفیت میوه انار میشود. تولید محصولات ارگانیک به دلیل نقش آنها در سلامتی انسان رو به افزایش است که خود نیازمند استفاده نکردن از مواد شیمیایی در خلال تولید و پس از برداشت میباشد.
اثر اسانسهای میخک هندی و زیره سیاه بر عمر انبارمانی میوه آلبالو نشان داد که اسانسهای مورد استفاده اثر معنیداری در حفظ خصوصیات کیفی میوه از جمله میزان مواد جامد محلول، اسیدیته قابلتیتراسیون و pH و همچنین تاثیر مثبت بر کاهش وزن میوه ها داشتند - ابراهیم پور کومله وهمکاران، . - 1387 استفاده از اسانسهای گیاهان دارویی میتواند روشی مناسب در کنترل حفظ کیفیت میوه و همچنین جایگزینی مناسبی برای سموم شیمیایی و قارچکشهای میباشد. لذا هدف از مطالعه کاربرد پسازبرداشت اسانسهای میخک بر عمر انبارمانی و کیفیت میوه انار رقم پوست قرمز طارم میباشد.
مواد و روش ها
در این پژوهش میوههای انار رسیده رقم پوست قرمز طارم - Punica granatum. L - از شهرستان طارم واقع در استان زنجان، در اواخر مهر-ماه تهیه و پس از بستهبندی مناسب بلافاصله به آزمایشگاه فیزیولوژی پسبرداشتاز گروه باغبانی دانشگاه زنجان منتقل شد. در آزمایشگاه انارهای کاملاٌ سالم و عاری از هرگونه آلودگی و پوسیدگی جهت اعمال تیمار انتخاب گردید.
رقم پوست قرمز طارم زودرس و دارای طعم ملس است و از بازارپسندی بالایی برخوردار میباشد. اسانس میخک و اسانس دارچین با خلوص 95 درصد از شرکت زراعی نماگل سپاهان واقع در استان اصفهان شهرستان اصفهان تهیه گردید. مطالعه حاضر در قالب طرح فاکتوریل انجام گرفت. 180 میوه انار سالم و عاری از هر گونه بیماری با اسانس میخک در 4 غلظت 0 - ، 500، 1000 و 1500 میلیگرم در لیتر - و زمان انبارداری در سه سطح - یکماه، دوماه و سومماه - تیمار شدند.
انارهای تیمار شده به مدت 12 ساعت برای خشک شدن در دمای اتاق قرار گرفتند سپس میوهها به انبار منتقل گردید و در دمای 6 درجهسانتیگراد و رطوبت نسبی % 85 به مدت 3 ماه. بهمنظور بررسی اثر تیمار مورد مطالعه نگهداری شدند. اندازهگیری صفات مورد نظر در چهار مرحله انجام گرفت. مرحله اول، قبل از تیمار با اسانس میخک و اسانس دارچین و سه مرحله بعدی بهفاصله هر 30 روز یکبار در طول نگهداری میوه در انبار بود.
اندازهگیری کاهش وزن میوهها: برای اندازهگیری کاهش وزن میوهها تکتک میوهها قبل از شروع آزمایش وزن شدند و سپس در هر مرحله سهعدد از میوهها مجدداٌ توزین شدند و درصد کاهش وزن طبق فرمول زیر محاسبه شد: اندازهگیری مواد جامد قابل حل: با کمک رفراکتومتر دستی مدل Atago - NC-1 - مواد جامد قابل حل قرائت شد. اندازهگیری اسید قابل تیتراسیون: از طریق تیتراسیون با سود 0/1 نرمال تعیین گردید. برای این کار 2 میلیلیتر آب انار را با 18 میلی-لیتر آب مقطر به حجم رسانده و 3 قطره فنل فتالئین به آن اضافه گردید. محلول حاصل با سود /1 نرمال تا ظهور رنگ صورتی تیتر گردید. مقدار اسید قابل تیتراسیون بهصورت درصد اسید سیتریک بیان شد.
شاخص بلوغ: از نسبت کل مواد جامد محلول به اسید قابل تیتراسیون بدست آمد. اندازهگیری S+ :PH عصاره میوه با دستگاه S+ متر دیجیتالی مدل - JENWAY 3020 - اندازهگیری شد. آنتوسیانین: اندازه گیری مقدار کل آنتوسیانین در نمونه ها به روش - 1968 - Fuleki & Francis انجام گرفت. برای این منظور از دو بافر S+=1 - کلرید پتاسیم + اسید کلریدریک - و S+=4/5 - استات سدیم - استفاده شد.
نیم میلیلیتر آب انار برداشته شد و با دو میلیلیتر آب مقطر رقیق گردید، در مرحله بعد دو حجم یکسان از نمونه رقیق شده برداشته شد و با افزودن بافرهای مختلف به هرحجم از نمونه، S+ یکی از ایندو در حدود یک و دیگری در حدود چهار ونیم تنظیم گردید. پس از تنظیم S+، نمونه ها به مدت دو ساعت در تاریکی قرار داده شدند تا آنتوسیانین در شرایط جدید بحال تعادل برسند.
نهایتا نمونهها با سانتریفیوژ مدل Z206A HERMLE در 4000 دور در دقیقه به مدت ده دقیقه سانتریفیوژ شدند و سپس شدت جذب رنگ آنها در 510 نانومتر توسط اسپکتروفتومتر مدل SAFAS MONACO ساخت شرکت BITACO آلمان قرائت گردید. روشن است که تفاضل شدت جذب رنگ در دو S+، متناسب با غلظت کل آنتوسیانین با واحد میلی گرم در گرم میباشد.
اندازه گیری نشت یونی: برای اندازه گیری نشت یونی از قسمت استوایی پوست میوه برشی به قطر 10 میلیمتر با چوب پنبه سوراخ کن برداشته و داخل 25 میلیلیتر مانیتول 0/4 نرمال قرارداده شد. .پس از 4 ساعت به هم زدن با شیکر با سرعت 100 دور در دقیقه، هدایت الکتریکی اولیه محلول توسط دستگاه هدایت سنج مدل Metrohm644 اندازهگیری شد. سپس محلول حاوی نمونه ها در دمای121 c به مدت 20 دقیقه اتوکلاو شد و پس از قرارگیری در دمای محیط به مدت 24 ساعت، مجددا" هدایت الکتریکی کل محلول اندازهگیری شد. درصد نشت یونی از فرمول زیر محاسبه میشود.
اندازهگیری خسارت سرمازدگی: برای ارزیابی میزان خسارت سرمازدگی میوههای انبار شده هر ماه با خارج کردن میوهها از انبار و نگهداری بهمدت 24 ساعت در دمای آزمایشگاه صورت گرفت. وجود لکههای فرورفته قهوهای رنگ در سطح میوه بههمراه قهوهای شدن پردههای جداگر دانهها به عنوان علایم سرمازدگی در نظر گرفت. شدت سرمازدگی میوهها بهصورت درصد بیان گردید. اندازهگیری درصد پوسیدگی: میزان پوسیدگی قارچ به صورت ظاهری ارزیابی شد و بهصورت درصد بیان گردید. تجزیه واریانس دادهها با نرمافزار SAS نسخه 9,1 و رسم نمودار با نرمافزار Excel انجام گرفت.
نتایج و بحث:
با توجه به نتایج مقایسه میانگینها - جدول1 و - 2 مقدار آنتوسیانین در مدت نگهداری در انبار تغییر کرد. بیشترین مقدار آنتوسیانین در زمان انبارمانی سهماه - 0/158 - حاصل شد. این نتیجه با نتایج نارویی و همکاران - 1390 - تغییر در ویژگیهای پس از برداشت انار با کاربرد اسانسهای گیاهی مطابقت داشت. افزایش مقدار آنتوسیانین به دلیل خاصیت آنتواکسیدانی اسانسها است که از اکسید شدن آنتوسیانین در طول دوره انبارمانی جلوگیری میکند.
بر اساس نتایج بهدست آمده با افزایش مدت زمان انبارداری درصد پوسیدگی قارچی و کاهش وزن افزایش یافت. کمترین درصد پوسیدگی قارچی در غلظت 1500 میلیگرم در لیتر اسانس میخک - 23/58 - و در مدت انبارداری یکماه - 17 - بدست آمد. که با نتایج غلامی و همکاران - 1390 - در مورد تاثیر اسانس میخک بر میوه توت فرنگی مطابقت دارد. ترکیب اصلی اسانس میخک اوژنول که حاوی فنل است که خاصیت قارچکشی است.
بیشترین درصد کاهش وزن در غلظت صفر میلیگرم در لیتر اسانس میخک ودر مدت زمان انبارداری یکماه - /16 - مشاهده شد - شکل. - 1 احتمالا اسانس میخک با تشکیل یک لایه نازک روغنی اطراف پوست میوه مشابه یک پوشش عملکرده و مانع تبخیر آب از پوست و حفظ رطوبت پوست میوه شده است. نتایج این با نتیجه نارویی و همکاران - 1390 - تغییر در ویژگیهای پس از برداشت انار با کاربرد اسانسهای گیاهی مطابقت داشت. همچنین تاثیر مثبت اسانس میخک را در کاهش خسارت سرمازدگی و نشت یونی در مدت نگهداری در انبار مشاهده شد. بهطوری که بیشترین خسارت سرمازدگی در اسانس میخک در غلظت صفر میلیگرم در لیتر و در ماه سوم انبارداری - 19/17 - و بیشترین نشت یونی در غلظت صفر میلیگرم در لیتر اسانس میخک - 69/65 - و زمان انبارداری سهماه - 71/53 - مشاهده شد.
یکی از ترکیبات تشکیل دهنده اسانس میخک ترکیبات فنلی است. ترکیبات فنلی سرشار از گروه co- هستند که میتوانند در متلاشی کردن رادیکالهای آزاد بوجود آمده در اثر تنش سرما نفش مهمی بازی کرده و منجر به کاهش سرمازدگی در بافت میوهها میگردد که نتایج بدست آمده از این تحقیق با نتایج آزمایش - Gonzales-Aguilar etal ,2003 - در مورد تاثیر متیل جاسمونات در کنترل سرمازدگی در میوه پاپایارقم Sunrize و با نتایج آرمایش - Ding etal,. 2001 - در مورد تاثیر متیل جاسمونات در کنترل سرمازدگی و انتقال پروتئینهای شوک حرارتی در میوه گوجه فرنگی مطابقت داشت.
