بخشی از مقاله
چکیده:
چندرسانهایها جز جداییناپذیری از جوامع امروزی میباشند که با گسترش تکنولوژی و فراگیر شدن وسایل ارتباطی و رایانهها ظهور کرد، این پدیده امروزه در علوم گوناگون و حوزه های مختلف معماری به کار گرفته شده است. برخی از کاربرد های چندرسانهایها در حوزه معماری شناخته شده میباشد، مانند استفاده از نرم افزارهای چندرسانهای در طراحی معماری و یا استفاده از آن در آموزش معماری است.
این پژوهش به روش مطالعه کتابخانه ای ضمن معرفی اجمالی چندرسانهایها، مواردی از کاربرد چندرسانهایها در حوزه معماری را که کمتر توسعه یافتهاند مطرح میکند و نمونههای از استفاده آنها را که توسط سایر پژوهشگران و هنرمندان به صورت علمی و یا تجربی صورت گرفته است ارائه مینماید. در جمعبندی نهایی به برشمردن مزایا و معایب استفاده از این تکنولوژی در حوزه معماری میپردازد و افق پیش روی را ترسیم مینماید.
1. مقدمه
چندرسانه ای بخش غیر قابل انکاری از جامعه است که در رایانه ها، وسایل ارتباط از راه دور، تجهیزات اطلاعاتی و سیستم های بازی که امروزه تعداد زیادی از مردم برای دستیابی و به اشتراک گذاشتن اطلاعات از آنها استفاده می کنند، مشهود است
امروزه انواع و اقسام چندرسانه ای ها در حوزه های مختلف از قبیل: آموزش، علوم نظامی، تجارت، تبلیغات، پزشکی، معماری و.... استفاده میشود
کاربرد چندرسانه ای ها در حوزه معماری بسیار متنوع می باشد، که از آن جمله می توان به استفاده از چندرسانه ای ها در آموزش دانشجویان و هنرجویان اشاره کرد که تأثیر بسیار زیادی بر بهبود کیفیت آموزش و تسهیل فراگیری دارد، اشاره کرد،همچنین استفاده فراگیر از نرم افزار های چندرسانه ای در روند طراحی و یا ارائه محصول نهایی برای مخاطب از جمله دیگر کاربرد های فراگیر چندرسانه ای در معماری می باشد، در این پژوهش سعی بر آن شده است تا بخشی دیگر از کاربرد های چندرسانه ای ها در معماری را ارائه نماید تا با استفاده از آنها در این حوزه ضمن افزایش بهره وری در پروژه های معماری و شهرسازی مقدمات گسترش و توسعه آن توسط معماران و پژوهشگران فراهم گردد.
2. چندرسانه ای
چندرسانه ای در معنا و مفهوم کلی، عبارت است از ترکیب دو یا چند رسانه ی مختلف، این اصطلاح به ترکی ب رسانه های منفرد نظیر فیلم، ویدئو، موسیقی، کلام، عکس، پایگاه های اطلاعاتی، و جز آن اطلاق می شود که از طریق فن آوری رایانه به صورت محصولی واحد بر محملی رقومی ذخیره شده باشد. در تعریف دیگری، نظام چندرسانه ای را استفاده از رایانه به منظور ترکیب و ارائه متن، تصویر، صوت، و ویدئو از طریق ابزارها و پیوندهایی دانسته اند که به استفادهکننده امکان راهبری، تعامل، خلاقیت، و ارتباط می دهد
این اصطلاح پس از ورود به دنیای هنر معنی خاصی را یافت که به آثار هنری با ویژگی های خاص گفته میشود، لوسی اسمیت1 اشاره می کند که » هنر چندرسانه ای اصطلاحی است در هنر سده بیستم که برای ترکیبی از رسانه های دیجیتال، تصاویر، گرافیک، صدا، ویدئو، انیمیشن و متون نوشتاری مورد استفاده قرار می گیرد.« چند رسانه ای پس از ورود به دنیای هنر معنی خاصی به آثار هنری داد، تعریفی که از چندسانه ای هنری در فرهنگ لغت هنر آمده چنین است:
»اصطلاح چندرسانه در زمینه تاریخ هنر، برای شرح آن دسته از اشکال هنری که رسانه های مختلف و اغلب نا متعارفی را در بردارند، به کار می رود. این رسانه ها هم میتوانند شامل رسانه های سنتی - مثل هنر های هفتگانه: نقاشی، مجسمه سازی، موسیقی و.... - و هم رسانه هایی چون چیدمان، هنر اجرا، هنر محیطی، هنر ویدئو و رویدادها - به طور کل، رسانه های هنری جدیدی که در قرن بیستم ظهور کرده اند - باشد
3. تاریخچه چند رسانه ای
پیدایش مفهوم چندرسانه ای را می توان در دهه 1940 جستوجو کرد . در سال 1945، وانوار بوش2، مشاور علمی روزولت3، طرحی برای تولید دستگاهی تحت عنوانمِمِکس4 ارائه کرد تا بتواند متن، نقشه، عکس، و یادداشت های شخصی را با یکدیگر ترکیب کند و نمایش دهد . چنین دستگاهی هرگز ساخته نشد، اما امروزه به عنوان نخستین اندیشه مطرح شده درباره مفهوم نظام چندرسانه ای محسوب می گردد.
چون در زمان بوش فن آوری مورد نیاز برای ترکیب و ارائه اطلاعات مختلف وجود نداشت، وی بر آن شد که از طریق دستگاه ریزنگار، به عنوان رسانه ذخیره ساز، دستگاه ممکس را مورد بهره برداری قرار دهد. پس از آن در 26 فوریه 1962 واژه "چندرسانه ای" برای نخستین بار در مجله تایم به کار رفت . سرانجام با ظهور فن آوری رایانه تحول عظیمی در مفهوم نظام چندرسانه ای رخ داد؛ به طوری که بشر توانست برای نخستین بار، علاوه بر متن، رسانه های دیگر نظیر صوت، تصویر، و سپس فیلم متحرک را به رمزهای الکترونیکی قابل درک برای ماشین درآورد که امروزه از آن با نام رقم یا دیجیت5 یاد می شود
4. واقعیت مجازی؛ چندرسانه ای مبتنی بر رایانه
با افزایش توانمندی رایانه ها و وسایل ارتباطی و همه گیر شدن آن ها چندرسانه ای ها نیز رشد قابل توجه داشتند و به مرور در حوزه های مختلف به کار گرفته شدند. در سال 1910 بود که از نوع خاصی چندرسانه ای برای برای آموزش خلبانان استفاده شد که بسیار ارزان تر و ایمن تر از روش های سنتی آموزش بود و در دهه 50 نیز در صنعت سینما به کار گرفته شد وبا فیلم هایی چون "برین استورم"6 و"د لوم اور من"7 شهرت یافت که شرایطی را در سینما ایجاد کرد و این حس را بوجود آورد که شخص واقعا در صحنه حضور دارد
در اواخر دهه 60 طرح دنیای مجازی با استفاده از رایانه مطرح شد که منجر به مطرح شدن مفهوم واقعیت مجازی گردید که نوعی چند رسانه ای محسوب میشود که در آن با در کنار هم قرار دادن محیط مجازی وکاربرانی که به نوعی در این محیط مجازی مشارکت دارند مرز بین واقعیت و دنیای دیجیتال را به حداقل می رساند - Amir Shakibamanesh, 2014 - ، در واقع واقعیت مجازی به فرمی از فناوری در رایانه اطلاق میشود که در آن، محیط بر اساس داده های واقعی یا از پیش طراحی شده به صورت مجازی در رایانه ساخته شده و کاربر میتواند به صورت زنده و هم زمان با محیط در ارتباط باشد
5. واقعیت افزوده؛ مفهومی جدید از واقعیت مجازی
گسترش واقعیت مجازی و مطالعات و پژوهش های این حوزه مفهوم دیگری را به نام واقعیت افزوده مطرح ساخت، این مفهوم که نسبت به سایر چندرسانه ای ها بسیار جوان تر می باشد، این واژه در دهه 90 میلادی" تام کوودل"1 محقق شرکت بویینگ واژه مطرح گردید و در طرح " بررسی واقعیت افزوده" رونالد تی آزوما2 در سال 1997، کاربردهای گوناگون واقعیت افزوده از قبیل کاربردهای پزشکی، حوزه ساخت و تولید، تحقیقات، اعمال مکانیکی و حوزه سرگرمی و اوقات فراغت را مورد پژوهش قرارگرفت، پس از آن دهه و در اوایل دهه اول سال 2000، نرم افزار آی آر تول کیت3 هیروکازو کاتو4 ترکیبی از تصاویر گرافیکی و زندگی واقعی را با استفاده از تکنیک ردیابی ویدئویی برای تطبیق تصاویر گرافیک کامپیوتری بر روی تصاویر دوربین های ویدئویی ارائه کرد. امروزه خط نمایش آفساید در پخش تلویزیونی مسابقات فوتبال، بازی های پرتابل و گوشی های هوشمندی که از این تکنیک استفاده می نمایند هر روز عناصری مجازی را به زندگی واقعی ما می افزایند
به طور خلاصه تفاوت اصلی میان واقعیت مجازی و واقعیت افزوده در آن است که بخشی از اطلاعاتی که کاربر در واقعیت افزوده درک می کند در دنیای واقعی و به صورت فیزیکی وجود دارند و بخشی از آن توسط کامپیوتر ساخته شده و به دنیای واقعی افزوده میشود
6. کاربرد چندرسانه ای ها در معماری
همانطور که در پیشینه و روند شکلگیری چندرسانه ای ها گفته شد، با گسترش روز افزون استفاده از رایانه ها کاربد چندرسانه ای ها در علوم مختلف نیز گسترش یافت، از علوم نظامی و پژوهشی تا آموزش و پزشکی و معماری. کاربرد چندرسانه ای ها در معماری در حوزه های مختلفی گسترش پیدا کرده است. امروزه از چندرسانه ای به عنوان ابزاری برای طراحی و ارائه ساختمان ها استفاده میشود و همچنین در آموزش معماری به دانشجویان و هنر جویان از آن بهره برده می شود .
یکی دیگر از کاربرد های چندرسانه ای در معماری استفاده از آن به عنوان عنصری تأثیر گذار در طراحی فضا های معماری می باشد، عنصری که میتواند در شکلگیری و مفهوم فضای معماری تأثیر گذار باشد. در پژوهش های معماری و حتی ساخت یک بنا نیز از چندرسانه ای ها استفاده میشود، که در ادامه برخی از آنها به تفضیل ارائه خواهد شد.
7. چندرسانه ای به عنوان عنصری در طراحی معماری
گسترش تکنولوژی چندرسانه ای جامعه مدرن امروزی را به شیوه های گوناگون تحت تأثیر قرار داده است. توجیح پذیری اقتصادی و تکنولوژیکی، کاربرد چندرسانه ای ها را در فضای واقعی امکان پذیر ساخته است
