بخشی از مقاله
چکیده
یکی از دلایل عمده کاهش محصول در اکثر گیاهان هجوم علفهاي هرز است. امروزه، کنترل علف هاي هرز جهت دستیابی به مدیریت بهینه جزء برنامه هاي ارزشمند به زراعی است که در افزایش عملکرد گیاهان زراعی، اهمیت بسزایی دارد. در کشور ما، در صورت کنترل مناسب علف هاي هرز، عملکرد گیاهان زراعی را می توان30 تا 50 درصد افزایش داد.
کاربرد علفکش هاي شیمیایی اثرات زیست محیطی نامساعدي را به دنبال دارد و باعث آلودگی محیط زیست می شود، همچنین در سالهاي اخیر پدیده مقاومت علف هاي هرز به علفکش ها باعث نگرانی بسیاري از متخصصین علف هاي هرز شده است و با توجه به هزینه هاي بالاي ثبت عفکش هاي جدید، در سالهاي اخیر، استفاده از گیاهانی که خاصیت آللوپاتی داشته و به طور طبیعی مانع جوانه زنی بذر و رشد علف هاي هرز می شوند، نوعی راهکار جایگزین می باشد.
بشر همواره به دلیل عوارض سوء استفاده از علف کشهاي شیمیایی و محدودیت استفاده از آنها در تولید گیاهان دارویی در پی راهکارهاي جایگزین بوده است. افزایش روزافزون مصرف گیاهان دارویی به دلیل عوارض جانبی داروهاي شیمیایی نیاز به توسعه کشت این گیاهان را دو چندان نموده است.
یکی از عوامل مهم در توسعه کشت و بهینه سازي تولید گیاهان دارویی، کنترل علفهاي هرز است. کنترل علف هاي هرز به وسیله گیاهان دارویی که داراي خاصیت دگرآسیبی مباشند می تواند باعث کاهش هزینه ها و آلودگی محیط زیست شود. همچنین، باعث می شود که تولیدات و فراورده هاي جانبی که از این گیاهان بدست می آید سالم و ارگانیک باشد.
مقدمه
تاثیرات زیست محیطی علفکش هاي شیمیایی و محدودیت کاربرد آنها موجب شده است که جایگزینی روش هاي غیرشیمیایی در مدیریت علف هاي هرز از اهمیت زیادي برخوردار شود - کوچکی و همکاران، . - 2001 آلودگی خاك و منابع آب یکی از مشکلات عمده استفاده از ترکیبات شیمیایی در کنترل علف هاي هرز می باشد. براي جلوگیري از گسترش مقاومت علفهاي هرز و همچنین کاهش مشکلات زیست محیطی ایجاد شده در اثر مصرف علف کشها و نیز کم کردن هزینه هاي تولید باید از استراتژي جایگزین مانند استفاده از روشهاي بیولوژیک و زراعی در کنار روش هاي شیمیایی استفاده کرد.
یکی از این روش هاي بیولوژیک استفاده از خاصیت دگرآسیب گیاهان علیه گیاهان دیگر - علف هاي هرز - است. در بررسی خاصیت دگرآسیبی گیاهان بر یکدیگر باید توجه نمود که اثر منفی این ترکیبات را به حداقل رسانده و در عین حال حداکثر کنترل علف هرز را حاصل نمود
بشر همواره به دلیل عوارض سوء استفاده از علف کشهاي شیمیایی و محدودیت استفاده از آنها در تولید گیاهان دارویی در پی راهکارهاي جایگزین بوده است. آللوپاتی به صورت واکنش متقابل مستقیم یا غیر مستقیم بین دو گیاه یا موجود تعریف می شود، به صورتی که مواد شیمیایی خاص توسط یک موجود تولید شده و این مواد که به مواد آللوپاتیک معروف هستند، فرآیندهاي فیزیولوژیکی گیاهان یا موجودات مجاور را تحت تاثیر قرار می دهد
افزایش روزافزون مصرف گیاهان دارویی به دلیل عوارض جانبی داروهاي شیمیایی نیاز به توسعه کشت این گیاهان را دو چندان نموده است. یکی از عوامل مهم در توسعه کشت و بهینه سازي تولید گیاهان دارویی، کنترل علفهاي هرز است. خسارت علفهاي هرز گاهی از حمله آفات و بیماریها نیز بیشتر بوده و بخش قابل توجهی از هزینه هاي تولید را شامل میشود
برخی گزارش ها حاکی از آن است که گیاهان دارویی داراي پتانسیل آللوپاتیک می باشند، براي مثال، در آزمایشی مشخص شده است که عصاره آبی الکلی گل راعی - Hypericum perforatum - ، مریم گلی - Salvia officinalis - ، اسانس اکالیپتوس و زیره سیاه - Bunium pesicum - داراي پتانسیل آللوپاتیک هستند
پرامینگ و همکاران - 2000 - اظهار میدارند که شرایط آب و هوایی و خصوصیات ژنتیکی یک گیاه از مهمترین عوامل مؤثر تولید و پراکنش مواد آللوپاتیک به حساب می آیند. تاثیرات زیان آور مواد دگر آسیب شامل ممانعت و به تعویق انداختن جوانه زنی، تیره شدن و آماس بذور، تغییر شکل گیاهچه، کاهش نمو ریشه یا ریشه چه، ساقه یا کلئوپتیل، ورم کردن و نکروزه شدن نوك ریشه، پیچش محور ریشه، رنگ پریدگی، فقدان تارهاي کشنده، افزایش تعداد ریشه هاي بذري و کاهش وزن خشک کل می باشد - تري و تاواها، . - 2002 هدف این پژوهش مروري بر استفاده از گیاهان دارویی به منظور جلوگیري از جوانه زنی و رشد علف هاي هرز می باشد.
کنترل علف هاي هرز تاج خروس و سلمه تره به وسیله گیاهان دارویی
گزارش شده است که در شرایط مزرعه و آزمایشگاهی عصاره آبی درمنه و زیره سبز بطور معنی داري باعث کاهش درصد جوانه زنی علف هاي هرز سلمه تره و تاج خروس شده اند. همچنین، نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصار آبی درصد جوانه زنی کاهش بیشتري نشان داده است
مکی زاده تفتی و همکاران - 1390 - در بررسی اثر آللوپاتیک عصاره هیدروالکلی گیاه دارویی شاهدانه - Cannabis sativa L. - بر جوانه زنی و رشد علف هاي هرز سلمه تره، تاج خروس و یولاف وحشی دریافتند که غلظت هاي مختلف عصاره آبی گیاه شاهدانه در شرایط آزمایشگاه باعث کاهش معنی داري بر روي درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه سه گونه علف هرز شد. همچنین، وزن خشک و ارتفاع بوته هر سه گونه علف هرز در شرایط گلخانه تحت تاثیر عصاره آبی شاهدانه کاهش معنی داري نشان دادند.
آنها همچنین، گزارشد دادند که با افزایش غلظت عصاره آبی شاهدانه اثر بازدارندگی آن افزایش یافت. مکی زاده و همکاران - 1387 - در بررسی اثر آللوپاتیک گیاه سداب را بر جوانه زنی و رشد گیاهچه علفهاي هرز تاج خروس، خاکشیر و خرفه مشاهده نمودند. با افزایش غلظت عصاره، جوانه زنی و رشد علفهاي هرز تاج خروس، خاکشیر و خرفه بطور نمایی کاهش می یابد.
اجلی و همکاران - 1389 - گزارش کردند که درصد جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه، وزن خشک ساقه چه و ریشه چه دو علف هرز تاج خروس و سلمه تره در بالاترین غلظت عصاره آبی گیاه دارویی زیره سبز به طور معنی داري کاهش یافتند. گزارش شده است که عصاره آبی برگ و بنه زعفران باعث کاهش ارتفاع، سطح برگ، وزن برگ، وزن ساقه و وزن تک بوته دو گونه علف هرز تاج خروس و سلمه تره شد. همچنین در مقایسه دو گونه علف هرز مشخص شد که در مورد علف هرز تاج خروس، تاثیر بازدارندگی عصاره برگ و در مورد سلمه تره، تاثیر کاهندگی عصاره بنه بیشتر بود
رمضانی و همکاران - 2008 - نشان دادند که اسانس رزماري تأثیر معنی داري بر جوانه زنی علف هاي هرز تلخه - Acroptilon repens - ، تاج خروس - Amaranthus retroflexus - و خرفه - Portulaca oleracea - داشته است.
کاربرد گیاهان دارویی در کنترل چند گونه علف هرز
گزارش شده است که عصاره آبی برگ و بنه گیاه زعفران بر روي درصد جوانه زنی علف هرز گچ دوست - Gipsophylla pilosa - و شلمبیک - Rapistrum rugosum - اثر معنی داري داشته است. با افزایش غلظت عصاره آبی زعفران، درصد وسرعت جوانه زنی علف هاي هرز شلمبیک و گچ دوست روند کاهشی نشان داد. در مقایسه دو اندام بنه و برگ زعفران، اثرات دگر آسیبی برگ بیشتر از بنه بود، به طوري که در گیاه شلمبیک درصد جوانه زنی در نمونه شاهد - آب مقطر - 100درصد بوده و در تیمار 2 درصد عصاره بنه و برگ به ترتیب به 92 و 47 درصد رسید
به منظور بررسی اثرات آللوپاتی اسانس بذر زیره سیاه و زیره سبز بر جوانه زنی بذرهاي سه گونه علف هرز آزمایشی انجام شد. نتایج نشان داد که تحت تاثیر عصاره آبی زیر سبز و سیاه درصد و سرعت جوانه زنی هر سه گونه علف هرز گل گندم، خاکشیر و علف پشمکی بطور معنی داري باعث کاهش نشان دادند. آنها همچنین گزارش کردند که افزایش غلظت اسانس زیره سبز از ppm100 به ppm1000 درصد جوانه زنی بذرهاي علف پشمکی، گل گندم و خاکشیر را بترتیب به میزان 46/67،51 و 53 درصد کاهش داد
علیپور و همکاران - 1389 - در بررسی تاثیر آللوپاتیک گیاه دارویی درمنه - Artemisia annua L. - روي علف هاي هرز ذرت گزارش کردند که تاثیر آللوپاتیکی عصاره درمنه بر روي درصد جوانه زنی و رشد گیاهچه قیاق و سلمه تره کم بوده و بیشتر مربوط به فشار اسمزي می باشد، در حالیکه تاثیر آن روي جوانه زنی تاج خروس ریشه قرمز و ذرت ناشی از تاثیرات آللوپاتیکی بود.
موحدي دهنوي و همکاران - 1393 - گزارش کردند که عصاره آبی گیاه مورد روي خصوصیات جوانه زنی کتان و علف هرز ترشک داراي اثرات بازدارنده دگرآسیبی بود، بطوریکه با افزایش غلظت عصاره آبی گیاه مورد، درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی کاهش یافت. آنها همچنین، بیان کردند که با افزایش غلظت عصاره آبی درصد بازدارندگی نیز افزایش یافت. عصاره برگ گیاه مورد با تولید مواد شیمیایی داراي خاصیت دگرآسیبی توانست بطور 100 درصد جوانه زنی و رشد گیاهچه هاي کتان و ترشک را مختل نماید.
