بخشی از مقاله
چکیده
رشته کوههاي زاگرس در قسمت جنوب و جنوب غرب ایران به عنوان بخشی از کمربند آلپ_ هیمالیا از مناطق فعال تکتونیکی بوده که هر از گاهی زمین لرزه هایی در آن مشاهده میگردد. شاخصهاي ژئومورفیک انتگرال ارتفاعسنجی، عدم تقارن حوضه زهکشی،طول _ گرادیان رود، نسبت پهناي کف دره به ارتفاع دره و پیچ و خم پیشانی کوهستان از ابزارهاي پایه و کارآمد تشخیص درجه فعالیت تکتونیکی بوده و بدین منظوراستخراج شدند.
با استفاده از تکنیکهاي ؛مچ، رویهم اندازي سه لایه اطلاعاتی طول_گرادیان رود، نسبت پهناي کف دره به ارتفاع دره و پیچ و خم پیشانی کوهستان انجام گرفت و نقشه پهنه بندي تکتونیک فعال منطقه به صورت کمی در 5 رده - خیلی فعال ، فعال ، نسبتأ فعال ، متوسط وکم - تفکیک گردید. از میان شاخصها شاخص طول _گرادیان رود به عنوان یک شاخص کارآمد براي تفکیک مناطق تکتونیکی و شاخص پیچ و خم پیشانی کوهستانفبه عنوان مبنایی براي استخراج فعالیتهاي پیسنگی معرفی شد. نقشه پهنه بندي تهیه شده افزایش میزان فعالیت تکتونیکی را از جنوب غرب به سمت شمال شرق نشان میدهد.
مقدمه
سرزمین ایران به عنوان بخشی از زون فعال زمینساختی آلپ - هیمالیا، طرح پیچیدهاي از مجموعهي پوستهها، قطعات زمینساخت و زونهاي متفاوت زمینساختی است که از نگاه نوزمینساختی و لرزهزمینساختی، ویژگیهاي خاص دارد - . - 2 رشته کوه زاگرس جزء جوانترین رشته کوههایی است که در بخش میانی کمربند کوهزایی آلپی قرار گرفته و از شمال باختري تا جنوب مرکز ایران امتداد یافته است.
این کمربند چینخورده -رانده شده نتیجهي شروع برخورد قاره به قاره ورق عربستان و ایران مرکزي در اواخر کرتاسه است - . - 6,5 در نواحی که لرزهخیزي در ارتباط با گسلهاي فعال سطحی است مانند ایران مرکزي والبرز، گسلهاي داراي توان لرزهزایی روي عکسهاي هوایی، تصاویر ماهوارهاي و در بررسیهاي صحرایی قابل تشخیص هستند ولی در مناطقی مانند ناحیه زاگرس جائی که لرزه خیزي طرح پراکندهاي دارد و گسلهاي پیسنگ فعال توسط رسوبات فانرزوئیک - پیدا زیستی - پوشیده شدهاند، تشخیص گسلهاي لرزهاي دشوار میباشد - . - 7
بررسی عوارض و شواهد ژئومورفولوژي ساختمانی و شاخصهاي مورفومتري رودخانهها و پیشانی کوهستانها از بهترین روشهاي ارزیابی تکتونیک فعال و نئوتکتونیک میباشد - . - 8 به طور کلی، شاخصهاي ژئومورفیک چون می توانند براي ارزیابی سریع مناطق وسیع به کار گرفته شوند و اغلب دادههاي ضروري آنها به سرعت از نقشههاي رقومی و تصاویر ماهوارهاي به دست میآیند، در بررسیهاي تکتونیکی مفید هستند - . - 8 برخی از کاربرديترین شاخصهاي ژئومورفیک در مطالعات تکتونیک فعال، عبارتند از:
: انتگرال ارتفاعسنجی - Hypsometric integral -
: عدم تقارن حوضه زهکشی - Asymmetry Factor -
: شاخص طول – گرادیان رود - Stream Length-gradient index -
: نسبت پهناي کف دره به ارتفاع دره - Ratio of valley floor width to valley heigh -
: پیچ و خم پیشانی کوهستان - Mountain front sinuosity -
استفاده از نوآوريهاي سیستم اطلاعات جغرافیایی، کمک شایانی به ارزیابی شاخصهاي ژئومورفیک پیشانی کوهستان، آبراههها و حوضههاي زهکشی به عنوان ابزارهاي پایه واساسی به منظور شناخت تکتونیک فعال و نشان دادن تاثیرآنها برفعالیتهاي تکتونیکی در منطقه مینماید - GIS . - 4 ابزاري موثر براي آنالیز داده با ایجاد پایگاه داده به ذخیره، بازیافت و تحلیل دادهها پرداخته به ویژه در مناطق با وسعت زیاد ارتباط موجود را استخراج مینماید.
تهیه مدل رقومی ارتفاع
در ابتدا 25 شیت توپوگرافی با فرمت dwg به فرمت سازگار با GIS تغییر داده شد. سپس خطاهاي موجود تصحیح و با استفاده از آنها به عنوان دادههاي ارتفاعی پایه، مدل رقومی ارتفاع - DEM - منطقه با استفاده از روش درون-یابی وزن فاصله معکوس - IDW - و اندازه سلول 100× 100 متر تهیه گردید - شکل. - 2 با استفاده از قابلیت هاي نرم افزار - - RiverTools2.4، رودخانهها، آبراهههاي اصلی و حوضههاي آبریزمنطقه و در ادامه پارامترهاي مورفومتریک از مدل رقومی ارتفاع - DEM - استخراج و محاسبه شد.
