بخشی از مقاله
چکیده :
هسته مرکزی شهر، فضاها و مکان های همگانی و بیرونی برجسته ای هستند که سامان بخشی کیفیات محیطی آنها می تواند نماد سامان بخشی و سرزندگی تمامیت یک شهر یا هرنوع باهمستان دیگر باشد. در قرن اخیر، تمایل کشورهای در حال توسعه به صنعتی شدن و پیشرفت و توسعه صنایع، فرصت شناخت معضلات شهری و شناسایی نیازهای جدید و متفاوت اجتماعی ، فرهنگی و به تبع آن، طراحی مکان ها و فضاهای مناسب را نتوانسته فراهم نماید.
توجه به مراکز شهری به عنوان فضا-مکان هایی که خاطرات جمعی را رقم می زنند و گروه های مختلف با خواست ها و علایق متفاوت را گرد هم می آورند و نیز فرصت تقویت مناسبات و روابط بیرونی و تعاملات و واکنش های اجتماعی را در جوامع فراهم می کنند، در حال حاضر از از دغدغه های اصلی معماران و شهرسازان معاصر است.
پژوهش حاضر، با استفاده از مشاهدات میدانی و مطالعات کتابخانه ای ضمن بررسی مفاهیم بازآفرینی شهری و اصول طراحی فضاهای سرزنده شهری به شناخت و تحلیل میدان مرکزی و تاریخی ایالت اورمیه و بافت مجاور آن پرداخته و درنهایت به طرح پیشنهاداتی در راستای بازآفرینی مرکز شهری می پردازد تا از این طریق زمینه مشارکت مردمی و فعالیت های اجتماعی را فراهم نموده و امکان ارتباطات و تعاملات و تجربه زندگی شهری فعال و پویا را برای شهروندان پدید آورد.
.1 مقدمه :
بافت های شهری در هر کشور و در هر عصر و زمانه متناسب با درجه توسعه یافتگی آن کشور شکل گرفته اند و یا به عبارت دیگر شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در هر دوره زمانی در شکل گیری بافت های شهری موثر بوده است. شهرها چیدمان، سامانه های کالبدی و شرایط خاصی را برای سرگرمی و گردشگری ایجاد می کنند و این پتانسیل را دارند که اقتصاد محلی و منطقه ای را بارور نمایند. حضور زندگی و حیات، انبوه رنگ ها، تنوع و تازگی، شهرها را به مکانی برای جست و جو و مکاشفه، سرگرم کردن و سرگرم شدن، دیدن و دیده شدن، ملاقات کردن، آموختن و لذت بردن مبدل ساخته است.
مرکز شهر به مثابه خانه و مامن میلیون ها نفر از مردم و جذب کننده بازدیدکنندگان مختلف، سبب تسهیل و بهبود تعاملات عالی انسانی می گردد. در حال حاضر میادین به عنوان مکان های اصلی و مهم به ع لت قدمت تاریخی و زمانی شان به شمار می روند که یکی از عوامل رشد و توسعه مناطق و شهرها هستند. موضوع بسیار مهمی که در مواجهه با این بافت ها وجود دارد، توجه به احیای آنها با اصل قرار دادن ساکنین و نیازهای افرادی است که ارتباط مکانی و تاریخی با فضا داشته و یا می توانند برقرار سازند. در عین حال زندگی در محیط های تاریخی و بافت های کهن، به همان میزان که نیازمند هم احساس بودن با رخدادها، خاطره ها و ریشه هاست، نیازمند اعتقاد به برو تغییراتی نو در آن هاست
بازآفرینی شهری سیاستی جامع، دربرگیرنده برنامه ارتقای کیفی بافت های شهری با اهداف یکپارچه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که تنها به تغییرات کالبدی نمی اندیشد و تغییرات اجتماعی را نیز تاکید می نماید. بازآفرینی شهری هم جذابیت فضاهای شهری از طریق مرمت عناصر موجود و ایجاد عناصر کالبدی جدید و هم تلفیق انواع فعالیت های رسمی و تعریف شده با فعالیت های غیر رسمی اشاره دارد.
با بررسی بافت های تاریخی شهر ارومیه، میدان انقلاب - ایالت - شهر ارومیه که یکی از قدیمی ترین میادین شهر به حساب می آید، از پتانسیل های مهم شهری در جهت حفظ و تقویت حیات شهری محسوب می گردد که با گذشت زمان جزو فضاهایی از شهر به شمار می رود، که می توان گفت با گذشته و حال افراد بسیاری گره خورده است و در خاطره بسیاری از افراد، مکان برگزاری مراسمات عمومی شهری چون جشن ها و سوگواری ها و مراسمات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی بوده است.
این میدان به دلیل قرار گرفتن در مرکز شهر رویدادهای زیادی همچون بمباران پادگان توسط ارتش روسیه در حمله متفقین به ایران و مناطق آذربایجان، وقوع درگیری و تجمعات مردمی در جنگ جهانی دوم و رژیم سابق و اتحاد ملت و ارتش در دوران انقلاب اسلامی را شاهد بوده است.
یکی دیگر از نقاط پتانسیل شهری که می تواند فرصت ساماندهی و ایجاد یک مکان موفق شهری و فضای عمومی شهری را برای شهروندان فراهم کند، اراضی مجاور میدان ایالت، یعنی زمین های لشکر 64 هستند که با توجه به ویژگی های قدمت تاریخی، همجواری با بناهای تاریخی اطراف میدان و داخل مجموعه، همجواری با بافت تاریخی و بازار مرکزی شهر، همجواری با بافت جدید و تازه توسعه یافته شهر، این سایت را به نقطه عطفی در راستای تبدیل به یک مرکز شهری موفق و سرزنده می نماید. در حال حاضر سایت مورد نظر مشکلات و مسائل متعددی از لحاظ استانداردهای طراحی میادین و بافت های تاریخی موفق دارد.
یکی از اصلی ترین مشکلات این میدان و بافت اطراف آن با توجه به کاربری های موجود، ترافیک شدید است و دیگر مانند گذشته در ساعات مختلف روز برای افراد، مکان - فضایی برای برقراری تعاملات اجتماعی و مراودات شهری نیست. البته لازم به ذکر است که سایت مورد نظر با توجه به تمام مسائل و مشکلات، دارای یکسری نقاط قوت در راستای تبدیل به یک مرکز شهری سرزنده و موفق می باشد که در صورت اعمال تغییرات و استفاده از تجارب شهرهای موفق می تواند به یک قطب موفق شهری تبدیل گردد. پژوهش حاضر با بررسی مطالعات مبانی نظری و نمونه های موردی موفق، به ارائه راهکارهایی در راستای تبدیل این بافت تاریخی به یک مرکز شهری سرزنده می پردازد.
بازآفرینی شهری:
واژه Regeneration در لغت به معنای »بازتولید - یا ترمیم - طبیعی بخشی از یک تمامیت زنده که در معرض نابودی قرار گرفته است« می باشد. درباره پدیده های دفعی و ناگهانی همراه شود، و یا بطنی و آرام باشد - لطفی، 80، . - 1390 از منشور آتن - 1930 - تا منشور آمستردام - 1975 - بیش از چهار دهه طول کشید تا کشورهای توسعه یافته از پرداختن به تک بنا غافل شوند و به مداخله در مراکز ارزشمند قدیمی و تاریخی با هدف جدید حیات و روان بخشی آنها بیندیشد. در این فاصله، قانون آندره مالرو - 1962 - در جلوگیری از تخریب بافت های قدیمی در فرانسه، تجربه انگلستان از پنج شهر تاریخی و تعمیم نتایج آن به منظور دستیابی به معیارهای بهسازی و مرمت شهری بولونیا در دقیق سازی مفاهیم این عرضه حساس تاثیر اساسی داشته است.
رویکردهای مرمت و بهسازی شهری در سیر تحول و تکامل خود از بازسازی، باززنده سازی، نوسازی و توسعه مجدد به بازآفرینی و نوزایی شهری تکامل یافته و در این مسیر، گذاری را از حوزه توجه صرف به کالبد به عرصه تأکید بر ملاحظات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هنری تجربه کرده اند. مرمت و بهسازی شهری دوره هایی از تحول و تکامل را پشت سر نهاده و امروز به مرتبه ای از حضور خود رسیده که بازآفرینی شهری و رویکرد متاخر آن یعنی نوزایی شهری نام نهاده می شود
بازآفرینی شهری، به مثابه روایتی فراگیر و یکپارچه از مرمت شهری، جریانی است که از یک سو به تمامی وجوه و محدودیت های امر توسعه در بطن شهر موجود توجه میکند و از سوی دیگر، به تدارک فرصت و استفاده از هر فرصتی برای تبدیل ساختن آن به ابزار یا راهی برای رسیدن به توسعه میپردازد. در این میان، بازآفرینی، نیروهای محرکه و دستاویزهای متنوعی را به عنوان محور یا هدف خود برگزیده و یا به تبعیری با استفاده از رویکردهای گوناگون، فرصت های متنوع توسعه ای را فراروی خود قرار داده است. به این ترتیب و طی مدت زمانی که از آغاز تکوین جریان بازآفرینی در شهرها می گذرد، تعداد و فراوانی رویکردهای مرتبط با آن، بسیار گسترده بوده است.
در طی دو دهه گذشته، تغییرات سریعی به وقوع پیوسته است که به شکل فزاینده ای، بازآفرینی شهری را به عنوان سیاست کلیدی در ایجاد تحولات اجتماعی و اقتصادی نه تنها بریتانیا، بلکه سرتاسر اروپا معرفی کرده است. از زمان تاسیس سازمان بازآفرینی شهری بریتانیا BURA در سال1990 بر اهمیت و گستردگی موضوعات پیرامونی و ادراکی بازآفرینی شهری افزوده شده است.
