بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین ابعاد حیاتی انسان تلاش و فعالیت است. این تلاش آنگاه که شکل تأمین نیازهای مادی و اقتصادی را به خود میگیرد شغل یا کار نامیده میشود. از آنجایی که دین اسلام دین همه سو نگر و در بر دارندهی تمام ابعاد انسانی است به این جنبه از وجود انسان نه تنها بی تفاوت نبوده بلکه توجه و اهتمام خاصی به آن داشته است.
از نظر اسلام یکی از اساسیترین تفاوتهای انسان و سایر موجودات در همین فعالیتهای ارادی است که به منظور تأمین معاش او صورت میگیرد از طرفی چون انسان موجودی دو بعدی متشکل از روح و جسم و دارای دو حیات دنیوی و اخروی میباشد، حتی اینگونه فعالیتهای او نمیتواند بی تأثیر در شکل گیری شخصیت، آرمانها و بالاخره سعادت و خوشبختی او باشد به همین دلیل بر مبنای آموزههای دینی به تلاش و فعالیت انسان در این زمینه به چشم امری مقدس نگریسته و حتی آن را تا حد جهاد در راه خدا اعتلا داده و بر همین مبناست که تمامی پیشوایان دین به تلاش و کار جهت تأمین معاش توجه خاص داشته و الگوهایی متعالی برای امت اسلامی بودهاند.
دانستن اعتقاد و اصول تعالیم پیشوایان دینی به منظور اشاعهی فرهنگ اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است، از این رو استناد به کلام اهل بیت به خصوص سخنان گهربار امام رضا امری لازم و ضروری است. در این تحقیق سعی شده است با رجوع به قرآن و متون روایی تا حد امکان به بررسی جایگاه کار در تعالیم اسلام پرداخته شود آنگاه به آثار و فواید کار در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی اشاره کرده و آسیبهایی که در این زمینه وجود دارند مورد بررسی قرار گیرد.
مقدمه
کسب و کار در فرهنگ اسلامی از جایگاه و ارزش والایی برخوردار است به گونه ای که در آیات و روایات مسلمانان به شدت به داشتن تلاش و کار تشویق و از بیکاری و تن پروری نهی شدهاند. در منطق اسلام پرداختن به کسب و کار نه تنها برای تأمین درآمد و نیازهای اقتصادی است، بلکه اهداف و انگیزههای فراوان دیگری به همراه دارد.
بررسی ابعاد کار از دیدگاه اسلام ما را به این نتیجه رهنمون میسازد که این که انسان به چه کاری روی آورد و چه شغلی را پیشهی خود سازد چندان اهمیت ندارد، هرچند برخی از شغلها به دلیل داشتن تبعاتی مکروه یا ارزشمند معرفی شدهاند، اما در یک جمعبندی جامعه بیش از هر چیز نیازمند افرادی کاری و پرتلاش است تا هم سلامت روحی و روانی افراد تأمین شود و هم اجتماع از خطر فساد و تباهی و روی آوردن افراد به خلافهایی که حاصل بیکاری و فقر است در امان باشد.
هنگامی یک جامعه محیطی سالم برای سازندگی و تعالی میگردد که تک تک افراد فارغ از داشتن طمع و غوطهور شدن در انگیزه های مادی برای کسب درآمد بیشتر و استثمار دیگران، کار و تلاش را سرلوحهی زندگی خود قرار دهند و این همان هدفی است که اسلام برای جامعهی مسلمانان در نظر گرفته است. در این تحقیق سعی شده پس از تعریف کار در لغت و اصطلاح و بیان جایگاه آن در اسلام، به برخی از وجود و ابعاد کار از دیدگاه اسلام پرداخته شود.
مسئلهی دیگری که پرداختن به آن از اهمیت خاصی برخوردار است بررسی ویژگیهای کار مفید از نظر اسلام است. در نظام اقتصادی مهمترین چیزی که برای کسب و کار در نظر گرفته میشود، برخلاف سایر نظامهای اقتصادی، داشتن نیت الهی است. انسان مؤمن، متعهد است و در همهی زمینهها قصد خدمت به خلق و نیت الهی را در نظر می گیرد.
نکتهی دیگری که پرداختن بدان اهمیت داشت آسیب شناسی کار در فرهنگ اسلام است چرا که کار نیز به عنوان یکی از مهمترین ابعاد زندگی انسان میتواند دستخوش آسیبهای مختلف قرار گیرد که شناخت این آسیبها و سعی در رفع آنها برای خالی شدن آن از هرگونه شائبه ای، باعث متعالی شدن فرد و جامعه میگردد. آخرین مطلبی که بیان آن ضرورت دارد این است که کار و تلاش چه آثاری در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی انسان دارد. امید است با بیان این مطالب گامی کوچک در راستای اجرای فرهنگ و تعالیم اسلامی برداشته شود.
تعریف کار در لغت و اصطلاح و جایگاه آن در اسلام
در فرهنگ لغت، کار با واژههایی چون »فعل«، »عمل« و گاه »صنع« همراه است. اگر »فعل« را، چنانکه برخی واژهشناسان در نظر گرفتهاند، به معنای مطلق اثرگذاری از جانب مؤثری، به کار ببریم، خواه از روی آگاهی یا عدم آگاهی و قصد داشتن یا بدون در نظر گرفتن قصد صورت گیرد، شامل افعال انسان، حیوان و حتی جمادات نیز میشود.
- ر. ک. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، - 640 : 1426 واژهیدیگری که اخصّ از واژهی فعل است، کلمهی »عمل« است و آن هر کاری است که از جانب حیوان و از روی قصد و هدف صورت پذیرد. - همان: - 578 همچنین واژه ی عمل آنگاه که در مورد انسانها به کار برده میشود شامل هر عمل نیک و بدی - حسنه و سیئه - میشود چنانکه قرآن کریم بارها و بارها به آن اشاره کرده است.
