بخشی از مقاله
چکیده
ارتباط نحوه کانه زائی و ژئوشیمی با حضور مس در ناحیه طاسهل ازنا هدف اصلی نوشتار این مقاله است. این ناحیه بخش کوچکی از زون دگرگونه سنندج-سیرجان بوده و در مجاورت خوردشدگی زاگرس قرار دارد. بر اساس مطالعات سنگ شناسی ترکیب سنگ هاي آذرین بیشتر از نوع آندزیت بوده که در میان آهکهاي فسیل دار کرتاسه تزریق شده است.
به نظر می رسد که این سنگ ها میزبان اصلی کانه زائی در این منطقه بوده و کانه زائی مرتبط با سنگ هاي آذرین موجود در این منطقه می باشد. مگنتیت و کالکوپیریت کانه هاي اصلی بوده که به کانه هائی همانند مالاکیت، آزوریت، لیمونیت و هماتیت دگرسان شده اند. داده هاي ژئوشیمیائی نشانگر همبستگی مثبت و بالا بین Cu و CuO ٍباSiO2 و Fe2O3 و همبستگی منفی و بالا با CaO و Al2O3 است.
مقدمه
ناحیه مورد مطالعه در پانزده کیلومتري جنوب شهرستان ازنا - استان لرستان - قرار دارد. این ناحیه در حد فاصل بین عرض هاي́33˚ 15 ́تا33˚́20 شمالی و طول هاي́49 ˚ 35́تا49˚ 38 شرقی قرار داشته و داراي آب وهواي معتدل با زمستانهاي تقریباً سرد است. راه دسترسی به منطقه مطالعه از طریق جاده آسفالته ازنا دره تخت است. ناحیه مورد مطالعه از دیدگاه تقسیمات زمین ساختاري ایران بخشی از پهنه دگرگونه سنندج-سیرجان به حساب می آید - شکل . - 1 این زون در اصل جزء ایران مرکزي بوده و به موازات روند کوهزائی زاگرس قرار دارد
اندیس مس طاسهل داراي سنگ میزبان آذرین است. این مجموعه آذرین شامل مجموعه اي از گدازه و سنگ هاي آذرآواري است که داراي ضخامت متغیر از 20 تا 250 متر در نواحی مختلف بوده که در نواحی کانه دار داراي ضخامت بالاتري است. گدازه ها بیشتر از نوع آندزیتی بوده و برخلاف توده هاي نفوذي شمال الیگودرز که در مجموعه شیل و شیست هاي منتسب به ژوراسیک جایگزین شده اند
در میان لایه هاي نازك تا متوسط لایه از آهک هاي کرتاسه که فسیل دار تا ماسه اي می باشند جایگیري نموده اند.سن جایگیري این توده ها مربوط به کرتاسه فوقانی-پائوسن بوده و کنتاکت آنها با سنگ هاي آهکی کرتاسه بصورت خطی بوده که نشانگر حضور گسل می باشد.
روش مطالعه
با توجه به حضور کانه هاي مس در ناحیه مطالعه اقدام به برداشت تعداد ده نمونه جهت تهیه مقاطع نازك و تعداد هشت نمونه مقطع صیقلی به منظور مطالعه نوع و نحوه حضور کانه ها گردید. تعداد ده نمونه نیز جهت آنالیز عناصر به روش ICP-AES انتخاب و در آزمایشگاه ALS-CEMEX کانادا جهت بررسی اکسیدهاي اصلی و نیز عناصر اصلی و کمیاب مورد تجزیه شیمیائی قرار گرفت. از طرف دیگر به جهت بررسی دقیق تر میزان حضور طلا و مس در نمونه هاي فوق الذکر آنالیز طلا به روش اسپکتروگراف نشري و آنالیز مس نیز به روش جذب اتمی در آزمایشگاه مذکور به انجام رسید. مطالعه مربوط به سیال درگیر نیز در آزمایشگاه سازمان زمین شناسی کشور به انجام رسید.
بحث و نتیجهگیري
مطالعات صحرائی و آزمایشگاهی و نیز مطالعه مقاطع نازك و بررسی ها و مطالعات کانی شناسی، سنگ شناسی و آنالیز مودال توده هاي آذرین موجود در این ناحیه نشانگر حضور سنگ هاي ولکانیکی اغلب آندزیتی با بافت غالب پورفیري است که پلاژیوکلازاسیدي از نوع آندزین کانی پورفیري غالب بوده و زمینه سنگ متشکل از پلاژیوکلاز و به مقدار کمتر بیوتیت، اپیدوت و کلریت است. گاهی نیز کوارتز به مقدار کم و بصورت دانه هاي ریز قابل مشاهده و تشخیص است.
کوارتز ثانویه اغلب درز و شکاف ها را پر می کند. - شکل . - 2 مطالعه مقاطع صیقلی نشان می دهد که کالکوپیریت کانی غالب بوده و اغلب به مالاکیت و آزوریت دگرسان شده است. کانی هاي دیگري همانند بورنیت، کالکوسیت و کوولیت همراه با کالکوپیریت و زون هیپوژن به چشم میخورند. به نظر می رسد که این کانی ها حاصل تبدیل و دگرسانی کالکوپیریت باشند - شکل 3 و - 4 این کانی ها به مقدار کمتر وجود داشته و گاهی تحت تأثیر فرآیند سوپرژن قرار گرفته و به کانی هاي دیگر دگرسان شده اند. دیژنیت نیز به مقدار جزئی وجود دارد
بر اساس بررسی هاي انجام شده، مگنتیت به هماتیت و لیمونیت دگرسان شده است. به این ترتیب و بر اساس مطالعات صورت گرفته کالکوپیریت و مگنتیت کانه هاي اولیه در سنگ بوده و کانی هاي مالاکیت، آزوریت، لیمونیت و هماتیت بصورت ثانویه وجود دارند. پیریت در مقاطع و در نمونه هاي دستی مشاهده نگردید.
شکل-1 نقشه تقسیمات زمین ساختاري شکل-2 تصویري از آندزیت هاي موجود در ناحیه مطالعه و حضور کوارتز در میان درز و شکاف هاي مربوط به آن
شکل-3 همرشدي بورنیت با کالکوپیریت و تبدیل کالکوپیرت
شکل-4 همکرشدي کالکوپیریت با مگنتیت و تبدیل به دیژنیت تحت اثر دگرسانی کالکوپیرت به کالکوسیت
مطالعه ژئوشیمیائی نمونه هاي برداشت شده نشان میدهد عنصر مس با SiO2 و Fe2O3 همبستگی مثبت و بالا و با CaO ِوAl2O3 همبستگی منفی و بالا نشان می دهد. این امر نشانگر ارتباط کانه زائی مس و طلا با فرآاوده هاي
آذرین آندزیتی و عدم ارتباط کانه زائی با سنگ هاي رسوبی در این ناحیه است.
بر اساس این مطالعات CuO تغییراتی بین 0/5 تا 7 درصد را نشان داده و داراي همبستگی مثبت با SiO2 و Fe2O3 است.
در هنگام انجام مطالعات ترموبارومتري تنها دو فازمایع وگاز - - L+V اندازه گیري شدندوبقیه سیالات درگیر ذکر شده به دلیل فراوانی بسیار کم قابل اندازه گیري نبودند. نمونه هاي کوارتز مطالعه شده براساس تقسیم بندي - یرماکوف - 1965 از نقطه نظر منشاء به سه نوع اولیه ، ثانویه وثانویه کاذب تقسیم می شوند سیالات درگیر اولیه به صورت سیالات مجزا ودرشت در زمینه کانیهاي مورد مطالعه پراکنده بوده وسیالات درگیر ثانویه کاذب اکثرا به صورت ادخالهاي ریز وممتد - خطی - دیده می شوند که جهت مطالعات ترموبارومتري از نوع سیالات درگیراولیه وثانویه کاذب استفاده شده است. - شکل 5 و . - 6 با اندازه گیري تغییرات درجه انجماد می توان میزان شوري - Salinity - ودانسیته سیالات درگیر را اندازه گیري نمود.
براساس مطالعات انجام شده بر روي نمونه درجه شوري سیالات درگیر از4/5تا بیش از 13در صد معادل درصد وزنی نمک طعام متغیر است که نشانگر حضور چند سیال با در صد شوري متفاوت می باشد
