بخشی از مقاله
چکیده:
فرسودگی شغلی اثرات متعددی در زندگی اجتماعی، فیزیکی و روان شناختی فرد به جای میگذارد و منجر به کاهش کیفیت عملکرد کارکنان میشود. پرستاران و ماماها به عنوان گروه های اصلی ارائه دهنده ی خدمات سلامت حرفه ی پرتنشی دارند. لذا مطالعه حاضر با هدف معرفی ابعاد فرسودگی شغلی و ارتباط آن با برخی عوامل فردی- شغلی و ارائه راهکار های مدیریت و پیشگیری از فرسودگی شغلی در پرستاران و ماماها با مروری بر مطالعات انجام شد. در این مطالعه پژوهشگر با استفاده از جستوجوی کامپیوتری در پایگاه های اطلاعاتی فارسی و انگلیسی با کلید واژه های مرتبط اطلاعات لازم را بدست اورد.
در واقع در این مطالعه در رابطه با علل، عوارض فرسودگی شغلی در زنان، راهبرد های توجه به توسعه روابط بین فردی، مدیریت صحیح منابع انسانی از قبیل تعیین وظایف و خط مشی های متناسب با توان پرستاران و ماما ها، کنترل و تغییر عواملی مانند ساعت و شیفت کاری ، ارائه برنامه های اموزشی در خصوص سازگاری با شرایط محیط کار و همچنین انجام تمرینات ورزشی به طور منظم بحث شده است. همچنین در رابطه با رویکردهای جدید جهت تشویق و ایجاد انگیزه و برگزاری کارگاه کنترل استرس که موجب باعث کاهش فرسودگی شغلی و افزایش سطح پیشرفت و ارتقای شخصی کارکنان میگردد، صحبت شده است.
مقدمه:
سازمان ها به عنوان رکن اصلی اجتماعات کنونی نقش تعیین کننده ای در برآوردن انتظارات جوامع دارند و نیروی انسانی با ارزش ترین منبع برای سازمان ها به شمار می آید. - . - 1محیط کاری شامل عوامل فیزیکی، شیمیایی، ارگونومیک، بیولوژیک، اجتماعی و روانی است که به طور وسیعی با سلامت و بیماری افراد شاغل در ارتباط است و همه حیطه های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد - . - 2 بخش عمده ای از زندگی هر شخص صرف اشتغال به کار میشود که از نظر سلامت روانی فعالیتی مهم محسوب میشود و موجب استقلال و تقویت عزت نفس میگردد، از طرفی هر کاری همراه با اضطراب است.
یکی از عمده ترین پیامد های اجتناب ناپذیر استرس شغلی، فرسودگی شغلی است که میتواند سبب عوارض جسمی، روانی و رفتاری برای فرد شده، سلامت فرد را به مخاطره انداخته، اهداف سازمانی را تهدید کرده و به کاهش عملکرد فرد منجر میشود - - 3و - 4 - و . - 5 - فرسودگی شغلی نتیجه جدی و مزمن قرار گرفتن در معرض عوامل استرس زا و فشار تنش زای مربوط به کار است. - . - 6فرسودگی شغلی متشکل از سه بعد تحلیل عاطفی - خستگی جسمانی، اضطراب و بی خوابی - ، مسخ شخصیت - پاسخ منفی به مددجویان - ، عدم موفقیت فردی - احساس کاهش شایستگی در انجام وظایف - است. - - 7
به عقیده مازلاچ در بین خصوصیات جمعیت شناختی، افراد جوان تر، افراد متاهل و زنان فرسودگی شغلی بیشتری را گزارش میکنند - . - 8مخاطرات شغلی به ویژه فرسودگی شغلی یکی از مهمترین مسائلی است که در حیطه سلامتی زنان به علت وضعیت خاص روحی و روانی باید مورد توجه قرار گیرد.که پیامد هایی نظیر غیبت از کار، مرخصی استعلاجی، نقل و انتقالات شغلی و اسیب های جسمانی و عدم مدیریت صحیح خانواده را در بر میگیرد - . - 9
با توجه به تاثیرات زیانباری که فرسودگی شغلی زنان بر سازمان ها تحمیل میکند، حساسیت و تنیدگی شغلی بالای ناشی از وظایف اجرایی کارکنان, به علاوه فشار ناشی از کار در محیط سازمانی با سطح بالایی از انتظار پاسخگویی و همچنین تعارض وابهام در نقش زنان به دلیل مسئولیت سنگین خانه داری، همسر داری تربیت فرزندان، زنان شاغل را بیشتر مستعد فرسودگی شغلی میکند - . - 10
فرسودگی شغلی در کارکنان حرفه بالینی عبارت است از: از دست رفتن تمام علاقه و احساس عاطفی در برابر مددجویان و ارائه مراقبت با کیفیت پایین به مددجویان. این پدیده یک سندروم روانشناختی است که بیشتر در مشاغلی دیده می شود که به مدت طولانی در تماس با انسان های دیگر هستند - . - 11 سطح بالایی از فرسودگی شغلی در پرستاران غالبا به تماس شخصی مستقیم طولانی مدت با تعداد زیادی از بیماران و ابهام و تعارض در نقش نسبت داده شده است. - .
- 12 مامایی نیز از جمله مشاغلی است که با هدف حفظ و ارتقای سلامت بهداشت جامعه، و تأمین سلامت مادران و نوزادان جزو رشته هایی است که مستعد فرسودگی شغلی میباشد. حفظ نیروهای حاضر و ارتقای سلامت جسمانی و آرامش روانی افراد شاغل در این حرفه ها میتواند تأثیر به سزایی در عملکرد آنان داشته باشد، ضمن آنکه وضعیت سلامت آنان بر کمیت و کیفیت ارائه خدمات مؤثر است. - . - 13مطالعه حاضر با هدف مروری بر علل، عوارض و راهکارهای مداخله ای فرسودگی شغلی در زنان پرستار و ماما انجام گرفته است. .
روش کار:
در این مطالعه پژوهشگر با استفاده از جستجوی کامپیوتری در پایگاه های اطلاعاتی فارسی و انگلیسی شامل Pubmed , google scholar,SID, magiran با کلید واژه های فرسودگی شغلی - - Burnout، پرستار - - Nurse، ماما - - Midwife، زنان - - Women تعداد 44 مقاله ی مرتبط از ده سال گذشته را استخراج نمود و مطالب مورد نیاز در مورد فرسودگی شغلی در زنان پرستار و ماما مطالبی در مورد عوامل مرتبط با فرسودگی شغلی، علل و عوارض و راهکار های لازم برای پیشگیری و کاهش فرسودگی شغلی را در مقالات بررسی و مرور نموده است.
تمام مقالات از طریق پایگاه های اطلاعاتی مرور گردید. جستجوی منابع به زبان های فارسی و انگلیسی به علت تسلط نویسندگان به این دو زبان بدون محدودیت انجام شد. پژوهشگر ابتدا چکیده مقالات را بررسی کرده است و با توجه به ارتباط موضوعی متن کامل مقالات بررسی شد و در راستای اهداف پژوهش موارد استخراج دسته بندی و تجمیع گردید.
اصطلاح شناسی و تعریف:
ساختار فرسودگی شغلی برای اولین بار در اواخر دهه 1970 توسط فرودن برگر زمانی که وی خستگی را در کارکنان خود دید، با هدف توضیح فرایند زوال جسمی و فکری در کار حرفه ای در زمینه هایی مانند آموزش مراقبت های بهداشتی اجتماعی و یا اضطراری خدمات حقوقی، تحت عنوان سندروم تحلیل قوای جسمیBروانی تعریف شد - . - 6
مازلاچ و همکاران فرسودگی شغلی را سندرم خستگی فیزیکی و هیجانی میدانند که در نتیجه افزایش گرایش های منفی شغلی ایجاد میشود. لامبرت و همکاران فرسودگی شغلی را پاسخی منفی میدانند که به وسیله محیط کاری ایجاد میشود - - 14 شایع ترین تعریف فرسودگی شغلی را مازلاچ و جکسون ارائه کردند؛ فرسودگی شغلی سندرومی روان شناختی شامل خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و کاهش موفقیت فردی می باشد. این سه ویژگی بر ارتباط فرسودگی شغلی با مردم تاکید دارد. خستگی عاطفی به از بین رفتن منابع هیجانی یا تخلیه توان روحی اطلاق میشود.
مسخ شخصیت؛ تمایلات بد بینانه و پاسخ منفی به اشخاصی است که معمولا دریافت کنندگان خدمت از سوی فرد محسوب میشوند و کاهش موفقیت فردی به کم شدن احساس شایستگی در انجام وظیفه شخصی و ارزیابی منفی از خود در رابطه با انجام کار تلقی میشود. - - 15 با گسترش تلاش های علمی در جهت شناسایی پدیده فرسودگی شغلی پیرسون » سندرم دوره ای بیچارگی « را مطرح کرد. مطابق با این نظریه فرسودگی شغلی برآیند نقصان کلی در تحمل فیزیکی، هیجانی، فکری و روانشناختی تعریف شد. - - 11
علل فرسودگی شغلی:
انعطاف پذیری می تواند تا حدی میانجیگری رابطه بین خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و درماندگی روانشناختی است. اشفتگی و پریشانی روانی نیز از جمله عوامل موثر بر فرسودگی شغلی در کارکنان حرفه بالینی میباشد. از جمله عوامل موثر در پریشانی روانی شامل توسعه سریع اقتصاد و افزایش سن جمعیت، یک بار در حال رشد بیماری های مزمن، فاقد منابع سلامت، انتظارات غیر منطقی از مدیران میباشد. - - 16
