بخشی از مقاله
چکیده
کانسار منگنز سلیستیت ربیعی در 70 کیلومتري جنوب شرق روستاي ترود و200 کیلومتري جنوب شاهرود و در پهنه ماگمایی شمال ایران مرکزي قرار دارد. عمدهترین واحدهاي سنگی توالی چینهشناسی رخنمون یافته در منطقه از قدیم به جدید شامل سنگهاي آتشفشانی آندزیتی، داسیتی، توفی و مارنی ائوسن میباشند. کانه زاییدر واحدهاي ائوسن رخ داده است.
در این کانسار دو رخساره مشاهده میشود: - 1 - رخساره پایینی به شکل رگهاي- رگچه اي درون سنگهاي ولکانیکی - آندزیتی و داسیتی - و - 2 - رخساره فوقانی به شکل چینهسان - لایهاي و عدسی شکل - در درون توف برش و مارن. رخساره چینهسان خود به دو بخش غنی از منگنز و غنی از سلستیت قابل تفکیک است که بخش غنی از منگنز درون سنگهاي مارنی و توف برش و بر روي رخساره رگه رگچهاي قرار داشته و بخش غنی از سلستیت در فاصله دورتري در همان سنگهاي میزبان مارنی قرار دارد.
جالب این است که در هر کدام از این بخشها به طور جداگانه به ترتیب منگنز و سلستیت استخراج شده است. کانی شناسی ماده معدنی در رخساره هاي فوقالذکر بطور عمده شامل پیرولوزیت، پسیلوملان و سلستیت میباشد. ساخت و بافت ماده معدنی در بخش چینه سان عمدتاً بصورت نواري، لامینه و دانه پراکنده بوده و در رخساره رگه رگچهاي بصورت رگه اي، برشی، شکافهپرکن و دانه پراکنده می باشد.
کانسار منگنز سلستیت ربیعی از جهت موقعیت زمینشناسی و توالی و سنگهاي میزبان، شکل هندسی پیکرههاي معدنی، بافت، ساخت، کانی شناسی و دگرسانیهاي مشاهده شده در ماده معدنی شباهت زیادي به کانسارهاي آتشفشانی رسوبی یا بروندمی دارد. قابل ذکر است که از جهت برخی ویژگیها و اقتصادي بودن هر دو قسمت غنی از منگنز و غنی از سلستیت، تاکنون مورد مشابهی از این کانه زایی در ایران شناسایی نشده است.
مقدمه
با توجه به اینکه منگنزعنصري اساسی در تولید فولاد استاکتشاف و بهرهبرداري از ذخایر آن در داخل کشور امري ضروري میباشد. این عنصراساساً براي کنترل ناخالصیهایی مانند اکسیژن و گوگرد در تولید فولاد به کار میرود و باعث افزایش پایداري و سختی فولاد میشود.سلستیت - سولفات استرانسیم - در صنعت مصرف چندانی ندارد، ولی محصول آن به صورت کربنات استرانسیم کاربرد وسیعی از جمله در ساخت لامپ تلویزیون رنگی، صنایع پیرو تکنیک، سرامیک سازي، رنگ سازي، تصفیه فلز روي و ... دارد.
در کشور بزرگ ایران با توجه به منابع فراوان، ارزان و بکر منگنز و استرانسیم اکتشاف این ذخایر از اهمیت بالایی برخوردار هستند. چون بخش عمدهاي از ایران را مناطق کویري پوشانده است ذخایر موجود در این مناطق مورد مطالعه علمی چندانی قرار نگرفتهاند. در این راستا کانسار منگنز سلستیت ربیعی واقع درمنطقه کویریترود،براي اولین بار در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته است.
کانسار مورد مطالعه در نزدیکی کوه ربیعی در 70 کیلومتري جنوب شرق روستاي ترود با فاصله 130 کیلومتري جنوب شهرستان شاهرود از توابع استان سمنان قرار دارد.این ناحیه جزو بخش شمالی زون ایران مرکزي و زیر پهنه سبزوار میباشد - شکل. - 1 علاوه بر منگنز، سیلستیت از این کانسار استخراج شده است.بررسی الگوي تشکیل کانسار منگنز سلستیت ربیعی و معرفی این نوع خاص از کانه زایی Mn-Srبه جامعه علمی ایران از اهداف اصلی این تحقیق میباشد.
روش مطالعه
طی این پژوهش بررسی کانسار منگنز - سلستیت ربیعی در چندین بخش انجام شد که شامل مطالعات صحرایی، نمونهبرداري، سنگنگاري و کانهنگاري میباشد.براي مطالعات سنگ نگاري، پهنه دگرسانی و کانهنگاري تعداد 50 مقطع نازك و نازك صیقلی و 35 مقطع صیقلی مطالعه شده است. این منطقه از نظر زمین شناسی ساختمانی در پهنه ماگمایی شمال ایران مرکزي و بطور کلی از شرایط حاکم بر جنوب گسل ترود تبعیت میکند و همراه با فعالیتهاي چشمگیر آتشفشانی بوده است.
بررسیهاي انجام شده در خصوص سنگ میزبانکانسار مؤید وجود سنگهاي آذرین حدواسط متعلق به ولکانیسم ترشیري بوده که در گزارشات زمینشناسی و در نقشههاي 1:250000ترود و خارتورانبه آنها اشاره شده است.این سنگهاي آتشفشانی که به طور وسیع در منطقه ترود گسترده شدهاند غالباً پی سنگ واحدهاي رسوبی تخریبی و تبخیري بعد از خود را تشکیل می-دهند.در بخش جنوبی این محدوده رخنمونی از این واحدهاي تخریبی دیده میشود. از لحاظ تکتونیکی این منطقه داراي گسلهایی با روند شمالی-جنوبی است که لایه بندي واحدهایسنگی منطقه را قطع کردهاند.
سنگ شناسی و چینه شناسی محدوده مورد مطالعه
کویر مرکزي در بخشترود از سازندهاي قرمز زیرین، سازند قم و سازند قرمزبالایی تشکیل شده است. در محدوده کانسار تنها واحدهاي سنگی سازند قرمز زیرین دیده می شوند که شامل تناوبی از مارن، ژیپس، برشهاي آتشفشانی و گدازه هاي آندزیتی به علاوه توفهایائوسن - معادل با سازند کرج - هستند - شکل . - 2این توالیها در مناطق هموار با رسوبات عهد حاضر کویري پوشیده شده است.سنگهاي تبخیري و تخریبی، واحدهاي آتشفشانی - رسوبی، رسوبات فرسایشی کواترنري و رسوبات کویري پفکی- نمکی بخش اصلی رخنمونهاي موجود در این منطقه را تشکیل می-دهند.
سنگهاي در برگیرنده ماده معدنی براساس مطالعات سنگ نگاري بر روي نمونههاي برداشت شده شامل آندزیت، بازالت، مارن وتوف داسیتی بوده و دگرسانی مشاهده شده در این سنگهاغالباً از نوع کلریتی و اپیدوتی میباشد. طبق مطالعات کانهنگاري برروي مقاطع صیقلی کانههاي موجود در این کانسار از نوع پیرولوزیت، پسیلوملان، سلستیت و مگنتیت شناسایی شد.
