بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس میاندشت در24 کیلومتری شمالغرب عباسآباد و 12 کیلومتری شمالشرق میاندشت و در پهنه ساختاری ایران مرکزی واقع شده است. کانهزایی در این کانسار بصورت رگه ای قطع کننده و یا چینهکران در داخل واحد توف برش با سن ائوسن رخ داده است. ماده معدنی حاوی کانیهای اولیه پیریت، کالکوپیریت، کالکوسیت، مس طبیعی، هماتیت و بورنیت و کانیهای ثانویه کوولیت، کالکوسیت، دیژنیت، مالاکیت، کوپریت، هماتیت، گوتیت و لیمونیت می باشد. کانیهای کوارتز، کلسیت، کلسدونی، کلریت و کانیهای رسی کانیهای عمده باطله این کانسار هستند.
ساخت و بافت ماده معدنی به صورت رگه- رگچه ای، پرکننده فضای خالی، دانه پراکنده و جانشینی است. دگرسانیهای عمده شامل دگرسانی کلریتی، سیلیسی -کربناتی، آرژیلیکی و هماتیتی می باشند. کنترل کننده های کانیسازی مس در منطقه شامل پهنههای تکتونیکی و گسلی قطع کننده واحدهای آتشفشانی و واحد توف برش نفوذپذیر می باشد. براساس مطالعات صورت گرفته اینطور استنباط میشود که کانه زایی مس در منطقه مورد مطالعه در اثر نفوذ و ته نشست سیالات گرمابی در داخل گسلها و شکستگیها موجود در سنگهای آتشفشانی و نیز در امتداد لایه بندی واحد توف برش نفوذپذیر رخ داده است.
مقدمه
گستره ایران زمین یکی از منابع بالقوه مس جهان را در دل خویش نهفته دارد. این انباشتگیهای بالقوه مس از گذشتههای بسیار دور، انگیزهای برای رونق معدنکاری در این مرز و بوم بوده است. به طور خاص کانهسازی مس در جنوب و جنوبشرق شاهرود توجه معدنکاران و محققین بسیاری را به خود معطوف داشته است.
در این راستا، مطالعه کانسار و آثار معدنی مس در توالی آتش فشانی -رسوبی شرق میامی در استان سمنان و در پهنه ساختاری ایران مرکزی، هم از لحاظ علمی و هم از نظر اکتشافی میتواند حائز اهمیت باشد چرا که شناخت ویژگیهای تشکیل و عوامل کنترلکننده تمرکز و اقتصادی شدن این نوع از کانسارها میتواند به عنوان الگو، هم دراکتشاف ذخایر مشابه در این پهنه و هم در سایر نقاط ایران مورد استفاده قرار گیرد. از مهمترین کانسارهای واقع در این منطقه میتوان به کانسارهای معدن بزرگ، دامن جلا، چغندر سر، لب کال، آسیادیو و میاندشت اشاره نمود.
تاکنون در مورد سنگشناسی و پتروژنز سنگ-های منطقه کارهای علمی متعددی انجام شده است - بادامه، 1382؛ موسوی شاهرودی، 1388؛ الهیاری، . - 1389 همچنین در مورد کانه زایی مس در منطقه نیز مطالعات متعددی انجام گرفته است - توسلی و لطفی، 1380؛ علینیا و دهقان نژاد، 1383؛ حیدری و معانی جو، 1390؛ طائفی، 1393؛ طائفی و همکاران، 1392، 1393؛ صالحی و همکاران، 1394الف، ب، ج - . البته در مورد کانسار مس میاندشت تاکنون هیچگونه مطالعات زمینشناسی اقتصادی صورت نگرفته است. هدف از این مقاله، بررسی کانهسازی، ساخت و بافت، دگرسانی و کنترل کنندههای کانه زایی مس میاندشت میباشد.
زمینشناسی و سنگشناسی منطقه:
منطقه مورد مطالعه، در شمال شرق ایران در منتهی الیه شرق استان سمنان و در محدوده بین طولهای جغرافیایی 56 10 00 تا 56 17 25 شرقی و عرض جغرافیایی 36 29 15 تا 36 31 24 شمالی واقع شده است - شکل 1و . - 2 بر اساس نقشه زمینشناسی 1:100000عباسآباد - خلعتبری جعفری، - 1371 و مطالعات انجام شده واحدهای سنگی منطقه شامل سنگهای آتشفشانی- رسوبی با سن ائوسن و ائوسن- الیگوسن و کواترنری است. سنگهای رسوبی عمدتاً شامل آهک نومولیتدار و آهک توفی است - شکل - 3 که بر اساس فسیلهای موجود، سن ائوسن میانی تا پایانی برای آنها در نظر گرفته میشود.
وجود این سنگها، نشاندهنده محیط دریایی کم عمق در آن زمان است. از دیگر واحدهای رسوبی میتوان به کنگلومرا، شیل، ماسه سنگ مربوط به ائوسن- الیگوسن و پادگانههای آبرفتی قدیمی و جدید کواترنری اشاره کرد. از لحاظ ساختاری منطقه مورد مطالعه شامل تعدادی تاقدیس و ناودیس میباشد که روند و امتداد محوری کلی آنها به صورت شمال شرقی- جنوب غربی میباشد - شکل . - 2 کانه زایی مس میاندشت در یال شمال غربی یک تاقدیس رخ داده است که در آن شیب عمومی لایهها به سوی شمال غرب است و مقدار آن بین 30تا 45 درجه متغیر است. البته گاهی لایهها برگشته شده اند.
توالی میزبان کانه زایی دارای سنگهای آتشفشانی ائوسن و همچنین واحدهای رسوبی شامل ماسه سنگ، آهک نومولیت دار، شیل و کنگلومرا می باشد. سنگهای آذرین منطقه مورد مطالعه شامل دو بخش گدازههای آتشفشانی و سنگهای آذرآواری است که وجود گدازه به صورت میان لایه در داخل واحد رسوبی نشان دهنده ته نشست همزمان واحدهای رسوبی و آتشفشانی در یک حوضه واحد میباشد. سنگهای آتشفشانی شامل الیوین بازالت، تراکی آندزیت بازالت وسنگهای آذرآواری متشکل از آگلومرا و برش توف میباشند. بر اساس مطالعات پتروگرافی بیشترین کانیهای تشکیل دهنده سنگهای آتشفشانی متشکل از اولیوین، پلاژیوکلاز، پیروکسن، کانیهای کدر، بلورهای کلسیت، مالاکیت و هماتیت میباشند.
