مقاله کاهش رشد عامل بیماری پژمردگی ، تحت تاثیر روغن خام آویشن

بخشی از مقاله

چکیده

این تحقیق با هدف ارزیابی اثر ضد قارچی روغن خام آویشن شیرازی با نام علمی زاتاریا مولتیفلورا در شرایط آزمایشگاه صورت پذیرفت. لذا تاثیر روغن خام آویشن بر رشد قارچ فوزاریوم اکسسپوریم لیکوپرسیکی در محیط کشت جامد با استفاده از تکنیک مسمومیت غذایی بررسی گردید. روغن خام گیاه مذکور از طریق تقطیر آبی به وسیله دستگاه کلونجر استخراج شد و تاثیر آن از طریق اندازهگیری رشد طولی قارچ مورد مطالعه بررسی گردید. مطالعه فوق به صورت طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار صورت پذیرفت.

بر اساس نتایج بدست آمده میزان رشد با افزایش غلظت روغن خام کاهش و متقابلا درصد بازدارندگی افزایش یافت. در غلظتهای 10، 30 و 50 پیپیام از روغن خام آویشن رشد قارچ مورد مطالعه تا حدودی کنترل شد. با افزایش غلظت روغن خام آویشن تا 3500 پیپیام در محیط کشت جامد، رشد طولی قارچ به طور کامل مهار گردید. تاثیر گذاری روغن خام آویشن در غلظتهای مذکور در کنترل رشد طولی پاتوژن مورد مطالعه، نمایانگر عملکرد مهاری روغن خام آویشن شیرازی در کنترل بیماری پژمردگی فوزاریومی گوجهفرنگی میباشد.

.1 مقدمه و هدف

یافتن موادی جهت کنترل بیماریهای گیاهی که بتواند در کنار تاثیری گذاری بالا اثر سوء ترکیبات شیمیایی را نیز نداشته باشد همواره توجه محققین علم کشاورزی را به سمت استفاده از تولیدات طبیعی گیاهی جلب کرده است ولی در این راستا روغنهای خام گیاهی کمتر مورد توجه بوده است.

آویشن گیاهی معطر از خانواده لامیاسه میباشد، که ساختار بوتهای دارد و ساقه مستقیم و علفی یا چوبی و پرشاخه به ارتفاع 10 تا 30 سانتیمتر و در بعضی موارد تا 45 سانتیمتر است [13] و از گیاهان دارویی با ارزش و متداول در طب سنتی و جدید دنیا است، پراکنش 215 گونه آویشن در دنیا و 14 گونه از آن در ایران گزارش شده است .[5] اسانس، ماده موثر آویشن میباشد

اسانس آویشن مایعی زرد رنگ یا زرشکی است، بوی مطبوع و طعم تند دارد تیمول مهمترین ماده موثر آن بوده و ترکیب مهم دیگر آن کارواکرول است و این مواد عمدتا در طی رشد گیاه در برگهای جوان ذخیره میشوند

اسانس آویشن از جمله ده اسانس معروف است که دارای خواص ضد قارچی، ضد باکتریایی، آنتیاکسیدان، میباشد و جایگاه خاصی در تجارت جهانی دارد

از دیدگاه اقتصادی گوجهفرنگی1 دومین محصول پر ارزش کشاورزی پس از سیبزمینی محسوب شده و از لحاظ مصرف سرانه نیز در جهان پس از آن قرار دارد .[10] یکی از فاکتورهای محدود کننده مهم این محصول انواع مختلف بیماریها و آفات گوناگونی است که منجر به کاهش این محصول میگردد .[28] بیماری پژمردگی فوزاریومی گوجهفرنگی یکی از مورد توجه ترین بیماریهای گوجهفرنگی است

قارچ عامل این بیماری فوزاریوم اکسسپوریوم لیکوپرسیکی2 در هر جایی که گوجهفرنگی کشت میشود گزارش گردیده است .[21] هدف از این تحقیق، بررسی اثر ضد قارچی برگ گیاه آویشن شیرازی3 میباشد، بدین منظور تاثیر روغن خام آویشن بر قارچ فوزاریوم عامل پژمردگی گوجهفرنگی در محیط کشت جامد در شرایط آزمایشگاهی بررسی گردید.

.2 پیشینه پژوهش

خواص ضد میکروبی اسانسها سالهاست شناخته شده است. در کنار خاصیت ضد میکروبی، اسانسها دارای اثر ضد قارچی، ضد ویروسی، ضد انگلی و... نیز میباشند. با وجود شناخت این اثرات در سالهای قبل، روند مصرفکنندگی سبز منجر به تمایل بیشتر برای شناخت علمی این مواد شده است .[14] گیاهان بالغ بر صد هزار متابولیت ثانویه طبیعی با وزن مولکولی پایین تولید میکنند

بسیاری از این متابولیتها در دفاع گیاه در برابر بیماریها و حشرات موثر هستند .[16] آویشن شیرازی با نام علمی - زاتاریا مولتیفلورا - 4 و مترادف آن - زاتاریا براکتهآ - 5 میباشد. آویشن شیرازی یکی از شناخته شدهترین گیاهان دارویی از تیره نعناعیان است .[4] خاصیت قارچکشی خانواده لامیاسه به ویژه آویشن بکرات از طریق منابع مختلف، توسط محقیقن اعلام شده است.

شاکرمی و همکاران، اثر اسانس پنج گونه گیاه شامل آویشن، نعناع، درمنه کوهی، مورد، پنج انگشت بررشد میسلیومی قارچهای بیماریزای گیاهی رایزوکتونیا، ژئومانوسیت و فوزاریوم را مورد مطالعه قرار دادند، نتایج نشان داد که اسانس گیاهان آویشن و نعناع باعث 100 درصد مهار رشد میسلیومی قارچهای مورد مطالعه شدهاند

طی پژوهشی لطفی و همکاران، اعلام کردند اسانس گیاهان آویشن، پونه و زنیان تاثیر بالایی علیه رشد میسلیومهای قارچ فوزاریوم دارند به طوری که در غلظت 300 و 400 پیپیام از اسانس گیاه آویشن مهار کامل رشد قارچ اتفاق افتاد و افزایش غلظت اسانس درصد مهار رشد میسلیوم قارچ افزایش مییابد

طی تحقیقی که توسط فروغی و همکاران انجام گرفت، مشخص گردید آویشن دنایی در غلظت 500 میکروگرم بر میلیلیتر و آویشن شیرازی نیز در غلظتهای 500 و 250 میکروگرم بر میلیلیتر اثر مهار کنندگی قابل ملاحظه در رشد قارچ ریزوکتونا سولانی، عامل بیماری شانکر ریزوکتونیا در سیب زمینی دارد .[8] مکونن و همکاران فعالیت ضد میکروبی 4 اسانس روغن آویشن، بابونه، اکالیپتوس، رزماری را در شرایط آزمایشگاهی بر علیه چند باکتری و قارچ مورد برسی قرار دادند، نتایج آزمایش نشان داد حداقل غلظت مهاری آویشن 15/75 میلیگرم بر میلیلیتر در این مطالعه بوده ست و حداقل غلظت مهاری دیگر اسانسهای مورد استفاده بین 15/75-36/33 میلیگرم بر میلیلیتر در برابر باکتریها گزارش گردید

طبق نتایج تحقیقی که توسط اکبری و همکاران صورت گرفت اعلام گردید، آویشن در غلظت 3000 پیپیام در محیط کشت مایع قادر به کنترل رشد قارچ فوزاریوم میباشد و در نهایت اعلام گردید، این گیاه خاصیت قارچکشی قوی داشته و جهت حفظ سلامت و ایمنی محصولات کشاورزی استفاده از روغنهای خام گیاهی در مدیریت بیماریهای گیاهی با حفظ شرایط ایمنی توصیه میگردد

.2 مواد و روشها

تحقیق حاضر در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز انجام شد. آویشن شیرازی از بازار وکیل شیراز خریداری شد و بعد از تائید اساتید گروه کشاورزی دانشگاه پیام نور شیراز برگ گیاه مذکور کاملا جدا شد، سپس توسط دستگاه کلونجر از روش تقطیر با آب، اسانسگیری به مدت 3 ساعت انجام گردید. در هر بار اسانسگیری 300 گرم نمونه گیاهی و 500 میلیلیتر آب استفاده گردید. روغن خام با استفاده از سولفات سدیم بیآب، آبگیری و به منظور جلوگیری از اکسیداسیون در ظروف با رنگ تیره و در یخچال در دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری شدند. لازم به ذکر است بازده اسانس آویشن برابر با 0/08 درصد بود.

جهت بررسی اثر ضد قارچی روغنخام از تکنیک مسمومیت غذایی1 به کار برده شد. از محیط کشت پ.د.آ - سیب زمینی دکستروز آگار - 2 به عنوان محیطکشت جامد استفاده گردید، این محیط به صورت پودر تجاری بوده و به میزان 42 گرم در یک لیتر آب حل میشود. به منظور القاء روغن خام به محیط کشت، از 12 غلظت در 4 تکرار استفاده شد. قارچ مورد مطالعه از کشت اصلی با قطر 5 میلیمتر توسط لوپ در کنار شعله برداشته شد و در مرکز پتریپلیتهای حاوی محیط کشت مسموم قرار داده شدند سپس محیط کشتهای فوق در دمای 24±2 در دستگاه انکوباتور نگهداری شدند

رشد پاتوژن از طریق اندازگیری رشد طولی بدون برداشتن درپوش پتریدیش به صورت روزانه و در ساعت معین توسط کولیس از طرف کف پتریدیش به مدت دوازده روز اندازهگیری شد. برای محاسبه درصد بازدارندگی رشد از فرمول I=[ - C-T - /C]*100 استفاده شد که در آن C قطر پرگنهای قارچ در پتری پلیت شاهد و T قطر پرگنه قارچ در محیط کشت مسموم و I درصد مهار رشد قارچ میباشد .[24] برای ثبت دادهها از نرم افزار اکسل استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل آماری دادهها از نرم افزار spss با استفاده از روش آنوای یکطرفه3 از طریق آزمون چند دامنهای دانکن [18]، صورت گرفت.

.3 نتایج و بحث

طبق دادههای جدول 1 با افزایش غلظت روغن استخراج شده از برگ آویشن شیرازی رشد طولی کاهش یافته است. در مقابل درصد بازدارندگی رشد پاتوژن مورد مطالعه رو به افزایش بوده است به طوری که بعد از گذشت 288 ساعت از کشت قارچ مورد مطالعه، در غلظت 3500 پیپیام و بالاتر توقف کامل رشد طولی قارچ عامل بیماری پژمردگی، گزارش گردید.