بخشی از مقاله
چکیده:
نقش پتاسیم در کاهش میزان آب مصرفی و نیز افزایش مقاومت گیاه در برابر کمآبی، در یکی دو دهه اخیر محرز شده است. با توجه به کمبود آب در استان کرمان و تأکید بر استفاده بهینه از هر واحد آب مصرفی؛ آزمایشی در سال های زراعی 1388-89 و 1389-90 به صورت بلوکهای کامل تصادفی در قالب طرح کرت های خرد شده در سه تکرار در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان به صورت سه تیمار آبیاری - I - به عنوان کرتهای اصلی؛ و سه سطح کود پتاسیم - K - به عنوان کرتهای فرعی انجام شد.
تیمارهای آبیاری عبارت بودند از :I1 دو نوبت آبیاری در مرحله جوانه زنی و ساقه دهی؛ :I2 سه نوبت آبیاری در مرحله جوانه زنی، ساقه دهی و خوشه دهی بودند و :I3 چهار نوبت آبیاری در مرحله جوانه زنی، ساقه دهی، خوشهدهی و مرحله شیری شدن دانه؛ تیمارهای کود پتاسیم شامل K1، معادل 40 کیلوگرم K2O در هکتار بودند، K2 معادل 80 کیلوگرم K2O در هکتار و K3 معادل 120 کیلوگرم K2O در هکتار، نتایج نشان داد مصرف کود پتاس برای گندم رقم پیشتاز تا 80 کیلوگرم در هکتار K2O ، باعث افزایش عملکرد شد؛ اما بیش از آن تأثیری روی عملکرد نداشت و با 80 کیلوگرم K2O در هکتار اختلاف معنی داری در عملکرد بین سه نوبت آبیاری و چهار نوبت آبیاری مشاهده نشد. بنابراین میتوان یک نوبت آبیاری را در مرحله شیری شدن حذف نمود و در مقدار آب صرفهجویی کرد.
مقدمه:
در مناطق خشک و نیمهخشک کشور، مثل کرمان، مطلوب بودن راندمان مصرف آب از اهمیت خاصی برخوردار است؛ بخش مهمی از ثبات عملکرد از سالی به سال دیگر در این مناطق ناشی از تأمین آب مورد نیاز محصول میباشد. واکنش محصولات زراعی به کودها خصوصاً کود پتاسیم منحصر به عملکرد آنها نیست؛ بلکه روی کیفیت بذور نیز تأثیر مثبت دارد.
پتاسیم در غالب خاک ها به شکل محلول در آب، با فوم تبادلی سریع و تبادلی کند وجود دارد؛ اما بخش اعظم پتاسیم خاکها به فورم تبادلی کند است. به دلیل تعادلی که میان اشکال مختلف این عنصر در خاک وجود دارد، با کاهش هر یک از شکلهای این عنصر در خاک، باید جای خالی آن جهت حفظ تعادل به گونهای پر شود - مارکنر، 1995؛ صبوحی و همکاران - 2010؛ این جایگزینی معمولاً با افزودن کود پتاسیم و یا بازگشت پتاسیم از بقایای گیاهان زراعی به خاک انجام میشود.
بخش اعظم پتاسیم خاک با پخشیدگی از طریق لایههای نازک رطوبتی اطراف ذرات خاک به درون ریشه راه پیدا میکند - شکاری، 1386؛ اسدی و همکاران، . - 2011 ارتباط نزدیکی بین پتانسیل آب برگ و غلظت پتاسیم در برگ گندم و جو وجود دارد - عزیزی، 1377؛ بخشی خانیکی و همکاران، 1386؛ دسکلو کس و رومی، . - 1996 حداکثر میزان جذب عنصر پتاسیم برای گیاهان 1/5 تا 4/2 کیلوگرم در هکتار در روز محاسبه شده است - مارکنر، - 1995؛ اما گاهی بدلیل مصرف لوکس این عنصر، مشخص نیست که آیا گزارشات در محدوده نیاز ایده آل - اپتیمم - هرگیاه قرار دارد یا خیر.
این تحقیق با هدف شناخت واکنش گندم رقم پیشتاز که در کرمان بالاترین میزان کاشت را بخود اختصاص داده؛ نسبت به تنش آب و نقش پتاسیم به عنوان یک عامل محرک برای افزایش قابلیت جذب آب و عمل آن در جهت تعدیل اثرات تنش برای گندم، انجام گرفته و پاسخ عملکرد و اجزاء عملکرد این رقم گندم را در شرایط تیمارهای آزمایشی نشان می دهد.
مواد و روشها:
این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال های زراعی 1388-89 و 1389-90 انجام شد؛ متوسط بارندگی در سالهای اجرای آزمایش به ترتیب 141/1 و 150/9 میلیمتر بود؛ خاک محل اجرای آزمایش لوم ماسه ای با وزن مخصوص ظاهری 1/6 گرم با سانتیمتر مکعب و pH آن 7/7 و Ec آن 0/916 میلی زیمنس بر سانتیمتر بود. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار به اجرا در آمد.
از گندم زمستانه - Triticum aestivum L. c.v. Pishtaz - رقم پیشتاز استفاده شد کود اوره به میزان 150 کیلوگرم در هکتار - نصف هنگام کاشت و نصف بصورت سرک در ابتدای مرحله پنجهزنی - و کود فسفات آمونیوم به میزان 150 کیلوگرم در هکتار، همزمان با کاشت در همه تیمارها استفاده شد کلیه عملیات داشت طبق معمول کشاورزان منطقه انجام گردید.
در هنگام برداشت ارتفاع بوتهها عملکرد دانه، عملکرد کاه و کلش، وزن هزار دانه، تعداد پنجه های بارور در هر بوته و در واحد سطح، تعداد سنبلهها در هر بوته و در واحد سطح، تعداد سنبله ها در هر بوته و در واحد سطح، متوسط تعداد دانه در هر سنبله، محاسبه گردید. با کمک قاب چوبی - کوادرات - یک متر مربعی؛ از هر کرت سه نمونه تصادفی با دست برداشت شد. محاسبات آماری با استفاده از نرمافزارهای Excel، TSP و M STAT -C انجام شد. جهت مقایسه میانگینها از آزمون چند دامنهای دانکن - 5 % - استفاده گردید.
نتایج و بحث:
میانگین عملکرد گندم در هر 2 سال زراعی تحت تأثیر نوع آبیاری قرار گرفت و تیمار آبیاری I3 بیشترین عملکرد را تولید کرد - به ترتیب 3107 و 2419 و 2105 کیلوگرم در هکتار برای تیمارهای I1 و I2 و - I3 افزایش کود پتاسیم نیز بر عملکرد تأثیر مثبت داشت - جدول . - 1
