بخشی از مقاله
چکیده:
در طراحی یک فضای عمومی خلق محیطی منطبق بر ویژگی های رفتاری و فرهنگی افراد نقش موثری در ایجاد حس مطلوب یا نامطلوب از آن مکان در فرد دارد.انسان همواره به گونه ای در پی تعامل با سایر افراد جامعه و هم نوعان خود و همچنین محیط پیرامون خویش است.لذا توجه به کیفیت فضایی محیط در ایجاد احساس خوشایند و مطلوب درفرد اثر گذار است. شاید بتوان گفت وظیفه ی یک فضای عمومی، عمدتا فراهم نمودن زمینه ای برای فعالیتها و مشارکتهای جمعی میان افراد است.کتابخانه ها نیز به عنوان یک ف ضای عمومی از این امر م ستثنی نی ستند.
در این پژوهش چند نمونه از کتابخانه های موفق سرا سر دنیا که به گونه ای در جهت تعامل فرد با این فضای عمومی گام برداشته اند و موجب ترغیب افراد در مراجعت به این فضا شده اند، نقدو بررسی شده ا ست و برنامه ها و طرح های آنان به شکل کل و جز د سته بندی و در قالب جداولی ارایه شده ا ست .لذا با م شاهده نمونه ها در میابیم که توجه به کیفیت طراحی این فضای عمومی چگونه میتواند، نقش بسزایی در ارتقا سطح فکری و فرهنگی جامعه و همچنین کاهش جرایم در جامعه داشته باشد .در واقع خلق حس مکان و ایجاد دلبستگی فرد با این فضا میتواند به عنوان گامی موثر در ترغیب افراد جهت مراجعت به این فضا به شمار رود.
-1مقدمه:
مقوله ی طراحی با رویکرد تعامل اجتماعی در طراحی کتابخانه های کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است.امروزه به دلیل پیشرفت تکنولوژی و حضور اینترنت ،افراد می توانند به راحتی به منابع اطلاعاتی مورد نظر خود دست یابند.این امر سبب میشود که افراد نیاز کمتری جهت مراجعه به این مکان عمومی داشته باشند.بنابراین در عصرفناوری برای حفظ حیات کتابخانه ها ×به عنوان یک عنصر شاخص در زمینه ی فرهنگ جامعه لازم است تدابیری اندیشیده شود.
امروزه بدلیل زندگی صنعتی افراد در جستجوی محیطی هستند که بتوانند آرامش لازم را از ان کسب کنند که کتابخانه ها به عنوان مراکز فرهنگی و آموزشی میتوانند زمینه را برای تامین نیاز به آرامش و تفکر برای افراد فراهم آورند .انسان عصر تکنولوژی علاوه بر موارد مذکور در جستجوی تعامل با سایر هم نوعان خود است .خلق محیطی جهت تبادل اطلاعات و گفتمان در عین تامین آرامش میتواند افراد را به حضور در چنین فضایی ترغیب کند.ایجاد فضایی دوستانه جهت تبادل و گفتمان میتواند به خلق حس ×آرامش و لذت از مکان در فرد کمک کند.
کتابخانه به عنوان یک مرکز یادگیری بر آن است تا از طریق ارضاء نیازهای شخصیتی و شناختی به رشد و پرورش انسانها کمک کند. بنابراین بنای یک کتابخانه باید به گونهای طراحی شود که کتابخانه را در رسیدن به این هدف یاری کند. به سخن دیگر آن جا که نیازهای زیستی مد نظر است معمار با توجه به شرایط اقلیمی موجود و استفاده بهینه از عوامل طبیعی میبایست محیطی راحت را برای کاربران کتابخانه تهیه کند.که هر کاربر کتابخانه خواهان آن است بنابراین معماری کتابخانه باید به گونهای باشد که کاربران از رفت و آمد در آن احساس شخصیت و قدر و منزلت کنند، در نتیجه از طریق شاخص کردن هویت در معماری به ارضا شدن این نیاز به کاربر میتوان کمک کرد .
انتظار میرود فضا و محیط کتابخانه نه تنها احساس لذت و آرامش را در فرد ایجاد کند بلکه می-بایست ازطریق پیشرفت هویت در معماری و ایجاد مکانهای آرامش بخش فضای مطلوبی را برای تامل و تفکر کردن و یادگیری بهتر کاربر مهیا سازد تا حس خلاقیت و ابتکار فرد حین مطالعه برانگیخته شود و استعدادهای درونیاش در محیط کتابخانه به ×مرحله ظهور برسد
با ایجاد حس رضایت فرد از مکان نوعی دلبستگی مکانی در فرد ایجاد میشود که باعث ترغیب او به مراجعت در چنین فضایی خواهد شد که در نتیجه پر رنگ شدن حضور افراد در کتابخانه ها ما شاهد کمرنگ شدن آمار جرم وجنایت در جامعه و ارتقا سطح ×فکری و فرهنگی افراد جامعه را خواهیم بود.
در عصر امروز که افراد جهت دست یابی به اطلاعات و منابع کتابخانه ای کمتر به کتابخانه ها مراجعت میکنند و عصر فناوری اطلاعات امکان دسترسی افراد را به منابع و کتابهای الکترونیکی فراهم میسازد کتابخانه با مفهوم سنتی در حال فراموش شدن است حال انکه خلق این فضا به گونه ای نوین میتواند منجر به حضور افراد در این محیط شود و زمینه را برای تعاملات میان افراد و کتابخانه ها فراهم سازد و باعث شود که این مکان فرهنگی و اجتماعی به بوته ی فراموشی سپرده نشود..
-2تعامل اجتماعی:
واژه ی تعامل در لغت نامه ی دهخدا به معنی با یکدیگر دادو ستد کردن تعریف شده است . هرگاه عملی از شخصی سرزند که با پاسخ از سوی فرد دیگر همراه باشد اصطلاحاً به این عمل متقابل دوسویه تعامل اجتماعی یا کنش متقابل اجتماعی گفته میشود. دراین صورت میان این دو شخص یک رابطه اجتماعی برقرار می گردد
پیرامون مفهوم تعامل اجتماعی آلتمن اینگونه عنوان میکند که نظارت بر تعامل اجتماعی همواره مستلزم توجه به رابطه ی خلوت مطلوب با خلوت کسب شده است وقتی میان خلوت کسب شده با میزان خلوت مطلوب برابر باشد - یعنی در حالتی که فرد به سطح دلخواه خوداز تعامل اجتماعی،چه زیاد،چه کم،دست یابد - .میتوان گفت که فرد به حالت بهینه ی خلوت رسیده است.وقتی میزان خلوت کسب شده کمتر از میزان خلوت مطلوب - یعنی یعنی میزان خلوت کسب شده بیش از حد کم است - . میزان تماس از حد مطلوب بیشتر است این موقعیت ها را عموما تجاوز ،تعرض به خلوت یا ازدحام قلمداد میکنند هنگامی که میزان خلوت کسب شده بیشتر از میزان خلوت مطلوب است شخص به بی حوصلگی،تنهایی یا انزوا دچار میشود
ادبیات حاکم بر مطالعات انسان و محیط نشان میدهد مطالعه فضای کالبدی مستلزم ملاحظه فعالیتها در آن است. بارکر بر ماهیت جمعی- رفتاری فضاهای فعالیت تاکید داشته است و تعاملات جمعی در فضاهای فعالیت را به مثابه قابلیتی برای فضا مورد تاکید قرار داده استگرچه. بیشتر تحقیقات انجام شده در رابطه با اجتماع ِپذیری محیطهای جمعی مورد نظر بود ه است، اما چگونگی برقراری تعاملات جمعی در همه عرصه های محیط انسان ساخت اعم از فضاهای خصوصی، نیمه عمومی و عمومی مورد اند. بویژه برقراری روابط جمعی در سطح کاربرانِ یک محیط خصوصی همچون مسکن نیز به دلیل تاثیر بر تاکید قرار گرفته کیفیت زندگی مورد تاکید قرار دارد.
در واقع اهمیت اجتماع پذیری فضا به حدی است که بسیاری از نظریه پردازان بر تاثیر این کیفیت بر دلبستگی به مکان زندگی تاکید ورزیده اند. بر طبق این نظرات دلبستگی به مکان نه تنها به توسط وجوه فیزیکی در یک مکان تقویت میشود بلکه کیفیت تعاملات اجتماعی در مکان نیز بر دلبستگی به مکان مؤثر می باشند
بقا با میزان حمایت یک موجود از موجود دیگر تقویت میشود.بین موجودات زنده رابطه ای اجتماعی وجود دارد که متعالی ترین شکل آن ویژه انسان است.انسان موجودی است اجتماعی و بسیاری از نیازهای او در جامعه و در تعامل با دیگر افراد تامین میشود و لاجرم رفتارهایی که از او سر می زند ،بخشی از انها در ارتباط با تعاملات اجتماعی است و یا به نحوی از طرف عوامل اجتماعی تحت تاثیر قرار می گیرد،بطوریکه رفتار یک فرد در تنهایی متفاوت از رفتاری خواهد بود که در جمع از خود نشان می دهد.
تعامل اجتماعی و برقراری ارتباط میتواند یک موضوع فیزیکی ،یک نگاه ،یک مکالمه و ارتباط بین افراد باشد،که خود مستلزم تعریف رویدادهاو فعالیتهای متناسب و در نتیجه نقش پذیری مردم در فضاو عضویت انها در گروهها و شبکه های اجتماعی است.از طرفی در محیط هایی که تعامل اجتماعی قابل توجهی وجود دارد میزان جرم وجنایت پایین است.شاید به این دلیل است که وطایف و الزامات اجتماعی روشنتر،حمایت مردم از یکدیگر بیشترو از خود بیگانگی کمتر است.
