مقاله کشاورزی نوین و حقوق محیط زیست

بخشی از مقاله

چکیده

شرایط کنونی ایجاب میکند که در تمام بخش های علمی و غیره اقدامات فوری صورت گیرد، زیرا بهره برداری بی رویه انسان بر طبیعت سبب مشکلاتی بعضا درمان ناپذیر شده است. اگر چه بشر از ابتدا به اهمیت و احترام محیط زیست توجه داشته است، با پیشرفت علم و فناوری، طبیعت را مقهور خویش ساخت و با تغییری بنیادین در نگرش به محیط زیست، راه تسلط و بهره کشی روز افزون از طبیعت را هموار کرد.

پس از انقلاب صنعتی و با بروز مشکلات و معضلات که معلول استفاده از تکنولوژی است، محیط زیست به طور گسترده ای مورد توجه واقع شد. تا انجا که حفاظت از آن و جلوگیری از الودگی آن یکی از مهمترین مسائل اواخر قرن بیستم به شمار میآید. از طرفی از دیدگاه اسلام حفظ طبیعت و تخریب نکردن آن یک وظیفه الهی، و آسیب به آن با توجه به منابع حقوقی و اصول و قواعد آن موجب جرم است است. از این رو در این نوشتار سعی شده است حمایت از محیط زیست با توجه به قواعد حقوقی مورد بررسی قرار گیرد.

.1 مقدمه

امروزه مشترکات جهان یعنی اقیانوس ها، جو زمین و جنگل های گرمسیری در خطر هستند. برخی معضلات زیست محیطی به بهره جویی از منابع مشترک جهانی باز می گردند، یعنی به منابعی چون اقیانوس ها، بستر دریاهای عمیق، جو و فضای بیرونی جو که متعلق به تمامی افراد و ساکنان جامع بین المللی است. بد نیست بدانید بسیاری بر این عقیده اند که منابع ژنتیک دنیا نیز در این زمره جای دارد و از این رو باید مورد محافظت قرار گیرند. بسیاری از معضلات زیست محیطی ذاتاً منطقه ای هستند یعنی از مرز یک کشور فراتر می روند و ممکن است در کشورهای مجاور نیز تأثیر گذارند. به عنوان نمونه، گاز دی اکسید سولفور تولید شده در یک کشور ممکن است با باد به کشورهای مجاور انتقال یابد و باعث ریزش بارانهای اسیدی گردد.

همچنین دفع مواد زاید و زباله به وسیله یکی از کشورهای حوزه یک دریاچه یا یک دریای تقریباً بسته بر محیط زیست تمامی کشورهای آن حوزه تأثیر میگذارد این قبیل معضلات منطقه ای در سرتاسر دنیا به چشم می خورد بنابراین عواقبی جهانی دارد. علاوه بر این کشورها و دیگر عوامل - محدودتر از کشورها - خارج از منطقه می توانند در ایجاد معضلات و یا در تلاش برای مقابله با آنها تأثیر گذار باشند.

برخی معضلات زیست محیطی دارای گسترهای تقریباً محدود و کشوری هستند، اما تعداد کشورهایی که در آنها فرایند بهره جویی بی رویه از محیط زیست صورت می گیرد، چنان زیاد است که این گونه معضلات نیز خود به خود گسترهای جهانی مییابند. این معضلات عبارتند از: فعالیتهای کشاورزی ناپایدار، فرسایش و تخریب خاک، جنگل زدایی، آلودگی رودخانه ها و بسیاری دیگر از معضلات ناشی از رشد شهرنشینی و فعالیت های صنعتی و غیرها

.2 ارسال مقالات کامل
جهانی که در آن هر کشور راه خود را می رود شایسته آن نیست که انسان در آن زندگی کند. یکی از از جنبههای حفاظت از محیط زیست که پیشرفت چشمگیری داشته است مسأله همکاری های علمی است. مهمترین موفقیتی که به دست آمده ایجاد برنامه بین المللی بیوسفر- ژئوسفر است که از آن به عنوان برنامه تغییر کره زمین نیز یاد می شود. هدف این برنامه که در 1986 پی ریزی شد این است که به نظارت گستردهتر بر محیط زیست کشورهای مختلف و با استفاده از اطلاعات ماهوارهای و برنامهریزی های پیشرفته کامپیوتری به شناخت عمیق تری از آن نیروهای فیزیکی- شیمیایی و بیولوژیکی که بر روی زیست سپهر تأثیر سوء می گذارند دست یابد. گرچه کشورهای متعددی به طور فعال در این برنامه شرکت دارند اما تعهدات مالی آنها زیاد نیست و باید افزایش یابد. بالا رفتن آگاهی نسبت به مسایل فوق بیتردید به کار برنامه تغییر جهان رونق خواهد بخشید

.3 حقوق محیط زیست

حقوق محیط زیست رشته ای جدید در حوزه حقوق داخلی و بین الملل است که با وجود مدت کم، ظهور خود بیشترین اسناد بین المللی را به خود اختصاص داده است. همان طور که از نام این رشته در می یابید ، رشته ای از حقوق است که مباحث محیط زیستی را دنبال و کمی و کاستیهای موجود در امر حفاظت و بهره برداری معقول با حفظ اصل توسعه پایدار در حوزه های محیط زیست انسانی و محیط زیست طبیعی را نظم می بخشد.

کاربرد علم حقوق در زمینه حفاظت از محیط زیست از دو منظر کلی قابل توجه است

-1 ایجاد الزام قانونی برای رعایت موازین زیست محیطی به نحوه گسترده و عمومی

-2 پایه گذاری ضمانتهای اجرایی لازم، به منظور تحقق مسئله حفاظت از محیط زیست

.4تخریب و خسارات زیست محیطی چیست و در حقوق بین الملل چگونه بیان میشود؟

بر اساس یک تعریف کلی "خسارت" زیان یا صدمه ای است که در نتیجه فعل یا ترک فعل تابعان حقوق بین الملل و در اثر بروز حوادث طبیعی به افراد، اموال و محیط زیست وارد می شود. فلسفه وجودی مسوولیت بین المللی، معمولا در حقوق کشوری دیگر نهفته است و نقض هر حقی، نوعی خسارت به شمار می رود. به تعبیر بهتر، عامل خسارت در قالب عنصر عینی مسوولیت - نقض تعهد - مستتر است. خسارت زیست محیطی به طور ویژه در خصوص مسوولیت، به نظر میرسد، مرکب از دو عنصر خسارت و جبران خسارت است؛

به عبارتی دیگر خسارت بدون محیط زیست خسارت زیست محیطی نیست. برخلاف این اصل کلی در حقوق بین الملل، هر نقض تعهد بین المللی به صرف وقوع، خود نوعی خسارت است و به تعبیر بهتر، خسارت در نقض تعهد مستتر است، اما در حقوق بین الملل محیط زیست، ایراد خسارت مادی و محسوس یکی از ارکان مسوولیت بین المللی جبران خسارت است. از این رو در تحلیل قواعد حاکم بر جبران خسارت زیست محیطی بررسی مفهوم چنین خسارتی ضرورتی انکارناپذیر دارد. با این حال عدم تعریف جامع و مانع از خسارت زیست محیطی در حقوق بین الملل عمده ترین مانع پیش روی جبران خسارت زیست محیطی در عمل میباشد.

خسارت زیست محیطی جرقه ای به سوی هر دو مسوولیت محض و مسوولیت عینی است. لذا ضروری است که در این جا مفهوم خسارت زیست محیطی مورد بررسی قرار گیرد - براون استر، - 3 :1375 از نظر کاربرد واژه خسارت زیست محیطی، اولین بار این اصطلاح توسط یکی از حقوق دانان فرانسه به کار گرفته شد که بیش تر بر
خسارت های با واسطه ناشی از محیط زیست اشاره داشت. یکی از نویسندگان نیز خسارت زیست محیطی را این چنین تعریف می کند: "خسارت زیست محیطی خسارتی است که به اشخاص و یا اشیاء محیط پیرامون زندگی انسان وارد می شود". بنابراین این تعری ف محیط زیست منبع خسارت است نه قربانی خسارت.

در مقابل برخی از حقوق دانان خسارت به اشیاء و پدیدههای زیست محیطی را در تعریف خسارت زیست محیطی می آورند و آلودگی آب، هوا یا خاک را نیز داخل در این تعریف می دانند، هرچند که آثار غیر مستقیم این خسارت ها به انسان بر می گردد. بنا بر آن چه در این تعریف آمده است، خسارت زیست محیطی عبارت است از: "خسارتی که بدون توجه به بازتابهایی که این خسارت بر اشیاء و اموال دارد، به طور مستقیم به محیط پیرامون وارد میشود.

البته لازم به تاکید است که خسارت زیست محیطی در سیستمهای حقوقی مختلف به طور متفاوتی تعریف میگردد. دستورالعمل زیست محیطی اتحادیه اروپا خسارت زیست محیطی را به عنوان آسیب به گونهها ی حفاظت شده، ساکنین طبیعی، آب و زمین محسوب مینماید، مشروط به آن که آلودگی آن سلامت بشری را مورد تهدید قرار دهد. در آمریکا تعریف خسارت به محیط زیست هزینه های مرتبط به اقدامات واکنشی مربوط به آسیبهای وارده می باشد. قوانین آمریکا درباره خسارات مربوط به صدماتی است که شامل ائتلاف یا تخریب منابع طبیعی و هزینه های منطقی ارزیابی چنین آسیب هایی می باشد.

تعریف آمریکا از منابع طبیعی از لحاظ ماهیت کاملا موسع میباشد و نه تنها شامل منابع معمول همانند زمین، آبهای سطحی، حیات وحش و ماهیها میگردد، بلکه شامل هوا،آب های زیرزمینی،آب شرب یا هر منبع دیگری میباشد. اما این تعریف به هر حال به منابع در اختیار دولت - در مقابل منابع خصوصی - محدود میگردد . هر دو تعریف صراحتأ به امکان بازسازی خسارات مربوط میشود . هم چنین برخی حقوق دانان خسارات زیست محیطی را خسارت به شخص یا جامعه افراد ندانسته، بلکه جهان طبیعی را به عنوان دارایی مشترک ملت ها دانسته و محیط زیست به مال و شئ تشبیه شده که استفاده از آن متعلق به جامعه است

بنا به تعریف دیگر، خسارات زیست محیطی، خساراتی هستند که بر اشخاص یا اشیاء از طریق محیط زیستی، که در آن زندگی میکنند وارد میشوند . که در این جا محیط زیست ، منبع خسارت است، نه زیان دیده، برخی دیگر بر این باورند که این خسارات ناشی از آلودگی است و مرتبط با همه خساراتی است که در کاهش عناصر - آب، هوا، صدا - دخیل میباشد. در حقوق فرانسه، منظور از خسارات وارده بر محیط زیست، »هر قسم تخریب مستقیم یا غیر مستقیم قابل اندازه گیری بر محیط زیست است.

در حقوق آلمان، خسارت زیست محیطی بدین گونه بیان می شود، »هر گونه تغییر نامطلوب قابل اندازهگیری در منابع طبیعی - گونهها، سکونت گاههای طبیعی، آب و خاک - یا اختلال قابل اندازه گیری در کارکرد منابع طبیعی که ممکن است به گونهای مستقیم یا غیر مستقیم حادث شود. مجلس اروپایی در سال 2004، رهنمودی را درباره مسوولیت های زیست محیطی برای کشورهای عضو، در خصوص پیشگیری و جبران خسارات زیست محیطی، تصویب کرد.

این رهنمود، مسوولیت های گوناگونی را در بر میگیرد. خسارات زیست محیطی در این سند، محدود به خسارات وارد بر موجودات زنده، زیست گاه ها، آب و خاک شده است. دیدگاه رهنمود، درباره موجودات زنده و زیست گاه ها خیلی محدود است و درباره آسیب به خاک، تنها به آلودگی، آن هم در صورتی که به زیان بشر باشد، اشاره شده است و این در حالی است که در بقیه موارد، چنین نیست و خود محیط زیست حمایت شده است. این موضوع به نظر نمیرسد که پذیرفتنی و توجیه پذیر باشد.

از طرفی خسارات زیست محیطی ناشی از حوادث حمل و نقل دریایی و زمینی را، از قواعد دستور العمل مستثنی کرده است؛ به این دلیل که این مسایل به طور کافی در معاهدات بین المللی مدنظر قرار گرفته اند. خسارات زیست محیطی هر نوع تغیی ر، در کل محیط زیست یا در بخشی از آن است، به طوری که آثار زیان بار و مخربی بر کیفیت محیط زیست داشته باشد. منظور از تغییر در این جا، تغییرات فیزیکی یا بیولوژیکی است که در ترکیب محیط زیست، برگشتپذیری آن، بهرهبرداری از اکوسیستم طبیعی و نیز در قابلیت و ظرفیت محیط زیست ایجاد می شود که برای حفظ کیفیت محیط زیست - کیفیت قابل قبول حی ات یا تعادل و توازن پایدار - آثار مخربی - بر اکوسیستمها، بهداشت انسان، اموال و سایر استفاده های مشروع از محیط زیست - داشته باشد.

در ضمن آلودگی باید قابل ملاحظه و ارزیابی،اساسی یا فراتر از سطح معمول باشد. این شروط انعطاف پذیر بر اساس شرایط طبیعی و منطقه ای متفاوت خواهند بود. با این توضیحات محرز میگردد که خسارت زیست محیطی، مفهومی پیچیده و گسترده دارد 

اسناد حقوق بین الملل عمومی شامل تعاریف متعددی درخصوص مفهوم خسارت زیست محیطی است. غالبأ این واژه به صورت بسیار نامشخص استفاده میگردد چرا که اختصاص یک طبقه بندی خاص برای انواع متعدد خسارت زیست محیطی مشکل به نظر میرسد، بنابراین این واژه در متون مختلف معانی متفاوتی دارد.

اثرات نامطلوب کشاورزی نوین بر محیط زیست:

در چند سال اخیر رقابت برای زمین افزایش یافته است به طوریکه این امر در توسعه کاربری زمین برای محصولات زراعی و درختی ، کشت تناوبی ، تبدیل جنگل به زمین زراعی و چرای دام دیده می شود و افزایش جمعیت و صنعتی شدن این روند را توسعه میدهد .

با وجود پیشرفتهای چشمگیری که در زمینه اصلاح نباتات ، آبیاری ، کنترل آفات و بیماریها و بهبود وضعیت خاک و اخیرا بیوتکنولوژی حاصل شده است ، هنوز اقلیم و خاک مهمترین فاکتور تعیین کننده در کشاورزی می باشد و این موضوع اهمیت حفاظت از این منابع را بیان می کند . تأثیر فرسایش خاک ، استخراج مواد غذایی ، شورشدن خاکها و آبها ، آلودگی آبها ، بیابان زایی ، جنگل زدایی ، تشدید گازهای گلخانه ای و غیره بر محیط زیست از خسارات عمده کشاورزی بر محیط زیست می باشد . بنابراین تدوین سیاست های حمایت از منابع کشاورزی به منظور کاهش اثرات منفی زیست محیطی و پیشرفت در جهت کشاورزی پایدار ، نیازمند در نظر گرفتن عواملی است که نحوه برخورد قشر محروم کشورهای در حال توسعه و طبقه مرفه کشورهای دیگر را با منابع طبیعی تعیین می کند.

تکنولوژی های کنونی و آینده دامنه اثرات منفی کشاورزی بر محیط زیست را افزایش میدهد . در حال حاضر حفظ محیط زیست و دستیابی به توسعه پایدار یکی از مباحث اصلی و اساسی است که با اجرای طرحهای جامع اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در سرلوحه برنامه ممالک مختلف جهان از جمله کشور ما قرار گرفته است

در مجموع، روند فعلی کشت بومهای رایج به شکلی است که به نظر میرسد این نظام ها قادر به حل بحران به وجود آمده نیستند: رفاه برای تمام مردم تأمین نشده است و بوم نظام ها رو به زوال و نابودی هستند. هنوز مهم ترین چالش جهان امروز، امنیت غذایی و تأمین این نیاز اولیه انسانی است. این بحران امنیت غذایی موجب تشدید مشکلات زیست محیطی و بوم شناختی شده است، زیرا از یک سو در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه، فشار جمعیت و فقر جوامع کشاورزی باعث کاهش سرانه تولید و فشار هر چه بیشتر به منابع شده است