بخشی از مقاله
چکیده
بیماری پوسیدگی یقه توتون که توسط Sclerotinia sclerotiorum ایجاد میشود یکی از مهمترین بیماریهای توتون در ایران و جهان است. از مجموع نمونههای آلوده جمعآوری شده از مزارع توتون استان گیلان، تعدادی جدایه قارچی جداسازی گردید و برای این منظور از محیطهای کشت PDA و آب - آگار استفاده شد. اساس شناسایی خصوصیات مورفولوژیکی همچون شکل کلنی، رنگ کلنی، رنگ و اندازه کنیدیها و کنیدیوفورها، منفرد یا گروهی بودن کنیدیوفور و تعداد دیوارههای عرضی کنیدیها بود.
در مطالعات بیماریزایی، بیماریزایی تمام جدایههای S. sclerotiorum به اثبات رسیده و در میان جدایههای قارچی دیگر، Geotrichum candidum که در توتون ایجاد بیماری ننمود و شدت بیماری ایجاد شده بوسیله آن بسیار کم بود، برای بررسی کنترل بیولوژیک انتخاب گردید. ارزیابی خواص آنتاگونیستی G. candidum علیه S. sclerotiorum از طریق روش کشت دوتایی، های فرار و روش کشت روی اسلاید انجام شد. میانگین رشد جدایههای S. sclerotiorum در روش کشت دوتایی در غیاب 69/66 G. candidum میلیمتر بود - در پتریهای شاهد - در حالیکه میانگین رشد این جدایهها در حضور G. candidum، 29/66 میلیمتر بود.
این نتیجه نشان میدهد که G. candidum باعث کاهش رشد میسلیومیS. sclerotiorum شده است. درصد مهار رشد S. sclerotiorum توسط G. % 57/42 candidum بود. همچنین در روش متابولیتهای فرار، میانگین رشد جدایههای S. sclerotiorum در غیاب 70 میلیمتر بود - در پتریهای شاهد - در حالیکه میانگین رشد این جدایهها در حضور G. candidum، 15/33 میلیمتر بود. این نتیجه نشان میدهد که G. candidum باعث کاهش رشد میسلیومی S. sclerotiorum شده است. درصد مهار رشد S. sclerotiorum توسط % 78/05 G. candidum بود. در روش کشت روی اسلاید، ریسههای G. candidum به ریسههای S. sclerotiorum رسیدند و باعث قطع ریسههای S. sclerotiorum شدند.
-1مقدمه
گونه های مختلف Sclerotinia به بیش از 400 گونه گیاهی حمله کرده و بر روی طیف وسیعی از محصولات از جمله کاهو، توتون، نخودفرنگی، آفتابگردان، گوجه فرنگی، کلزا، سویا، شبدر، بسیاری از محصولات کشاورزی و حتی درختان مختلف ایجاد بیماری میکنند. قارچ عامل بیماری از خانواده اسکلروتیناسه و راسته لئوشیالس و شاخه آسکومیکوتا است
در دورههایی که رطوبت نسبی بالاست، میسلیوم کرکی سفیدرنگی روی گیاهان پوسیده ظاهرشده و بعد از مدتی اسکلروتهای سیاه رنگ دیده میشوند. اسکلروتها با ایجاد اندام نعلبکیشکلی به نام آپوتسیوم، آسکوسپورهای هوازی تولید میکنند که در انتشار بیماری نقش مهمی دارد. بهخصوص آسکوسپورهای تولید شده از آپوتسیومهای مزارع کاهو، کلزا، آفتابگردان و غیره در آلودگی اولیه خزانههای توتون نقش مهمی دارند
آنچه مسلم است به دلیل قدرت بالای سازگاری قارچ عامل بیماری با شرایط مختلف محیطی و دامنه میزبانی بسیار گسترده، انتخاب چندین روش به صورت تلفیقی میتواند کارآمدتر و مثمرثمر باشد. در میان روش های مختلفی که برای کنترل عامل پوسیدگی یقه توتون می توان نام برد، استفاده از روشهای کنترل بیولوژیک از جایگاه ویژهای برخوردارند
اولین گزارش از بروز بیماری کپک سفید اسکلروتینیایی ناشی از Sclerotinia sclerotiorum در سال 1890، از منطقه Dela ware ایالات متحده آمریکا بر روی شبدر گزارش شد و بعد از آن در سال 1924، بیماری پوسیدگی اسکلروتینیایی از مجارستان گزارش شد - نجفی، . - 1383 کوک در سال 1931 اولین گزارش از بروز و مشاهده بیماری کپک سفید اسکلروتینیایی و در سال 1938 بیماری از پا افتادگی کاهو ناشی از Sclerotinia sclerotiorum را از ویرجینیا گزارش نمود
در سال 1942 اولین گزارش از بروز و مشاهده بیماری کپک سفید اسکلروتینیایی از ایالات متحده آمریکا بر روی محصول سویا گزارش شد - نجفی، . - 1383 در ایران قارچ Sclerotinia sclerotiorum اولین بار در مزارع کاهوی بین راه اندیمشک و اهواز مشاهده و جمعآوری گردیده است - نجفی، . - 1383 مشخص شد که Trichoderma viridae با فعالیت آنزیم گلوکاناز دیواره سلولی قارچ Sclerotinia sclerotiorum را تخریب نموده و باعث کنترل بیماری می شوند
یکی از روشهای مناسب جهت کاهش خسارت ناشی از این بیماری استفاده ازترکیبات شیمیایی است. شارما و همکاران، کاربندازیم را به عنوان قارچکش موثر علیه پوسیدگی اسکلروتینیایی نخودفرنگی معرفی کردند . - Sharma et al., 1992 - اولین تلاش علمی در جهت کنترل بیولوژیکی عوامل بیماریزای خاکزاد براساس روش های جدید و شناخته شده علمی توسط هارتلی به عمل آمد که برای کنترل پوسیدگیهای سفید ریشه درختان جنگلی از آنتاگونیستهای مهم قارچی نظیر Peniophora sp. بهره گرفته است - نجفی و همکاران، . - 1388 چندین گونه جنس Trichoderma با پتانسیل عالی در کنترل قارچهای بیماریزای خاکزاد شناسایی شدهاند
آیرز و آدامز - Ayres and Adams, 1979 - با افزودن قارچ آنتاگونیستی Sporidesmium sclerotivorum با خاصیت میکوپارازیتیسم بسیار قوی به محیط خاک طبیعی توانستند قارچ Sclerotinia sclerotiorum را به صورت بیولوژیکی کنترل نمایند. در گزارشی دیگر از همین محققین در سال 1982 معلوم شد که اضافه نمودن مایکوپارازیت مزبور به خاک حتی برای یک نوبت توانسته است به میزان موثری علیه اسکلروت قارچ Sclerotinia sclerotiorumعمل نموده و تا مدتها جمعیت اسکلروتها و در نتیجه جمعیت پاتوژن را به خوبی در سطح پایینی نگه دارد
ویپس و همکاران - Whipps et al., 2001 - در آزمایشی که در مورد میزان تاثیر قارچ Coniothyrium minitans برروی Sclerotinia sclerotiorum برروی کاهو در سطح گلخانه انجام دادند، دریافتند که استفاده توام از آنتاگونیست و قارچکش آیپرودیون در مقایسه با کاربرد هرکدام از این عوامل به تنهایی کارآیی بیشتری دارد. آنتاگونیست قارچی C. minitans همچنین برای کنترل بیولوژیکی قارچهای Sclerotinia sclerotiorum و Sclerotinia minor برروی محصولات مختلف اعم از آفتابگردان، گلرنگ، بادام زمینی، سویا، سیب زمینی، کاهو، لوبیا، با فرمولاسیون گرانول قابل انتشار در آب و نیز به صورت محلول پاشی نتایج رضایتبخشی را به دنبال داشته است.
فرناندو و همکاران - Fernando et al., 2006 - گزارش نمودند که کنترل پوسیدگی ناشی از قارچ Sclerotinia sclerotiorum در سطح مزارع کلزا از طریق محلول پاشی در سطح گلبرگها توسط باکتری-های Bacillus sp. و Pseudomonas spp. موفقیت آمیز بوده است.
نجفی و همکاران - 1388 - در قالب طرح پژوهشی گزارش نمودند که جدایه - Tr-6a - و تریکودرمین - بی از کارآیی متوسطی در کنترل بیماری پوسیدگی یقه توتون در سطح خزانه نشاها برخوردارند. نظر به اینکه کنترل بیولوژیک از نقطه نظر مسائل زیست محیطی روشی سالم و طبیعی می باشد، موضوع تحقیق مذکور کنترل بیولوژیکی Sclerotinia sclerotiorum عامل بیماری پوسیدگی یقه توتون با استفاده از قارچهای Geotrichum candidum در آزمایشگاه انتخاب شد. امید است نتایج این تحقیق بتواند در کنترل بیولوژیکی قارچ S. sclerotiorum عامل بیماری پوسیدگی یقه توتون، در قالب یک مدیریت تلفیقی موفق و مفید واقع شود.
روش تحقیق
این پژوهش در استان گیلان و در سال 1394الی 1395انجام پذیرفت. جمعآوری نمونهها بهصورت تصادفی از خزانههای توتون استان گیلان انجام گرفت. نمونههای جمعآوری شده از اندامهای آلوده گیاهی به طور جداگانه در کیسههای پلاستیکی قرار داده شدند و با چسباندن برچسب روی کیسهها، محل و تاریخ جمع آوری آنها مشخص گردید. سپس به آزمایشگاه منتقل شده و در حرارت 4-5 درجه سانتیگراد در یخچال نگهداری شدند.
برای کشت، خالصسازی و نگهداری جدایههای قارچی از محیطهای کشت PDA - سیب زمینی، دکستروز، آگار - و آب؛ آگار - بسته به نوع قارچ جدا شده - استفاده گردید. از حد فاصل بین بافت آلوده و سالم برگهای بیمار برشهایی به اندازه 0/5-1 سانتیمتر تهیه گردید.×سپس این برشها با کلراکس ًٌ% - محصول تجارتی هیپوکلریت سدیم×ِ درصد - به مدت10 ثانیه تا یک دقیقه ضدعفونی سطحی گردیده است
پس از نگهداری تشتکهای پتری در انکوباتور با دمای×ٍّ درجه سانتیگراد به مدت 2-3 روز، جداسازی کلنیهای قارچی انجام گرفت و تکهای از هر کلنی در شرایط استریل به وسیله سوزن انتقال استریل به تشتک پتری دیگری حاوی PDA انتقال یافت.
