بخشی از مقاله
چکیده:
تشی Hystrix indica - Rodentia: Hystricidae - بزرگترین جونده موجود در دنیا است که به انواع گیاهان مثمر و غیر مثمر زراعی و طبیعی حمله می کند، اما بیشترین خسارت این جانور، متوجه مناطق جنگلی است. در سالهای اخیر فعالیت و خسارت این جانور در سطح مراتع، مناطق طبیعی و جنگل های طبیعی و تحت حفاظت به ویژه جنگل های بنه به شدت افزایش یافته است و در مناطق مرکزی، جنوب و جنوب شرق ایران که دچار پدیده خشکسالی شدیدی شده، یکی از عوامل اصلی تخریب جنگل های بنه از طریق گرفتن کامل پوست تنه درختان بنه و قطع مسیر آوندهای آبکش در تمامی محیط تنه درخت به وسیله تشی است که سایر موارد تخریب این گونه را تحت شعاع قرار داده است. این جانور شب فعال بوده و در روز به ندرت دیده می شود یعنی نسبت به نور گریزان است.
برای کنترل تشی در جنگل ها و مراتع بایستی بر مبنای شناخت دقیق از مسائل اکولوژیکی، بیولوژیکی، به ویژه در زمینه ی عادات و رفتار، تولید مثل، زیستگاه، جمعیت و عوامل زیستی و غیر زیستی کنترل کننده آن در منطقه، طرح ریزی و عمل نمود تا بتوان در امر کنترل این جانور موفق بود. بنابراین باید از روشهای مکانیکی، فیزیکی، زراعی، شیمیایی، بیولوژیکی و دشمنان طبیعی به صورت تلفیقی استفاده نمود، تا جمعیت این جانور را با توجه به شرایط خاص اکولوژیکی هر منطقه به حد معقول کاهش داد و سپس با حمایت از دشمنان طبیعی آن، تعادل بیولوژیک را در آن منطقه برقرار کرد و در نتیجه خسارت آن را به حداقل رساند.
در حال حاضر، رایج ترین روش برای مبارزه با این آفت، ایجاد حصارهایی از نوع توری گابیونی اطراف تنه درختان است. اگر چه سایر روش ها مانند روشهای مکانیکی، فیزیکی، شیمیایی و ... رایج است اما کنترل تشی با روش های فعلی علاوه بر مشکلات زیست محیطی، متحمل هزینه های هنگفتی است که تامین آن توسط بخش دولتی امکان پذیر نیست. به همین دلیل، مبارزه با آن عموماً در سطوح کوچک و محلی انجام می شود. بنابراین، قبل از اتخاذ هر روشی برای کنترل این گونه شناخت ابعاد مختلف و عوامل موثر در آن، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
-1 مقدمه و هدف
تشی خطرناک ترین جونده ی گیاه خواری1 است که به علت داشتن یکی جفت دندان پیشین در فک فوقانی و تحتانی که دایم در حال رشد و نمو هستند، همیشه در حال جویدن مواد مختلف غذایی و زاید از قبیل چوب، کاغذ، پارچه، پلاستیک، استخوان و غیره می باشد که با این عمل لاًاو از دراز شدن بیش از حد دندان های پیشین خود جلوگیری می کند و ثانیاً آن که دندان های خود را از طریق جویدن مواد گوناگون تیز و به وسیله ای مؤثر برای بریدن و قطع اغلب اشیاء تبدیل می نماید که این خود یکی از علل و عوامل حمله ی تشی به محصولات و گیاهان مختلف زراعی، باغی، جنگلی، مرتعی و علوفه ای می باشد.
این جانور به گیاهان یک ساله، دو ساله، چند ساله و حتی به درختان باغی و جنگلی چندین ساله 50-100 - ساله - و نهالستان ها حمله میکند و با تغذیه از قسمت های مختلف آن ها از قبیل دانه، میوه، برگ، شاخه، جوانه، ریشه، پیاز و غده و حتی پوست تنه - گاهی تا ارتفاع 80-90 سانتی متری زمین - و ریشه ی درختان مثمر و غیرمثمر خسارات زیادی را به اندام های هوایی و زمینی گیاهان جنگلی، مرتعی، باغی، صیفی، سبزی، زینتی و زراعی وارد می نماید، این جانور گاهی هم حالت همه چیز خواری1 پیدا کرده و از پس ماندههای غذایی از جمله مواد گوشتی، نان و حتی از زباله ها و آشغال های شهری و روستایی تغذیه می کند. این حیوان از لاشه ی جانوران هم به خوبی تغذیه می نماید. تشی معمولاً بیش از آن چه احتیاج غذایی داشته باشد به گیاهان مختلف خسارت و زیان وارد می کند. در زمستان ها بیشتر از جوانه ها، شاخه ها، پوست و ریشه ی گیاهان جنگلی، مرتعی و باغی و در تابستان ها بیشتر از بذر و میوه و سرشاخه های جوان گیاهان جنگلی، مرتعی و زراعی تغذیه می نماید
تشی در اکثر کشورهای آسیایی پراکنش دارد مثلاً در پاکستان تشی جانوری فراوان است، که در سرتاسر کشور پراکنده شده است. این جانور در بین مردم به عنوان یک آفت جدی برای محصولات سنتی و غیرسنتی شناخته شده است. باغستان میوه، سبزیجات، گیاهان گل دار و چمن و علوفه برای مراتع مهم است، و مهمترین خرابکاری تشی در مناطق جنگلداری و قسمت های احیای جنگل اتفاق می افتد
تشی ها اساساً گیاهخوار و پوست گونه های درختی خاص، ریشه ها، پیاز گل ها و قارچ های آبدار را ترجیح می دهند، گاهی اوقات آن ها خوردن میوه های رسیده را ترجیح می دهند. در بلوچستان آن ها به طور منظم پیاز گل های Eremurs aurantiacus را از خاک در می آورند در حالی که در جنوب غربی پنجاب آن ها پوست درخت بکین2 را ترجیح می دهند. آن ها از توت سفید و انبه نیز تغذیه می کنند اما از درخت های با پوست ضخیم و زبر پرهیز می کنند
محققین معتقدند که روشهای کنترل فیزیکی نظیر تله گذاری، شکار به وسیله سگ ها، فنس های الکتریکی و نگهبانی، کاملاً بی تاثیر بوده و از سوی دیگر کنترل بیولوژیک نیز در دسترس نمی باشد. این محققین کاربرد ترکیبات شیمیایی در مدیریت این آفت را توصیه نموده اند
بررسی ها نشان می دهد، کاربرد جونده کش های ضد انعقادی3 بسیار سخت و پر هزینه است در حالی که تدخین حفرات و دالان های محل زندگی تشی با مواد شیمیایی، قابل اجرا و امکان پذیر می باشد. بر اساس گزارش اداره کل منابع طبیعی جنوب استان کرمان، در سالهای اخیر فعالیت و خسارت این جانور در سطح مراتع و جنگل های طبیعی و تحت حفاظت این منطقه، به ویژه جنگل های بنه، به شدت افزایش یافته است. نظر به عدم کارایی روش های فیزیکی و نیز اثرات سوء زیست محیطی روش های شیمیایی برای کنترل این آفت، بکار بردن شیوه های ممانعت کننده و دورکننده این جانور از محیط های حساس نظیر جنگل های تحت حفاظت و نهالستان ها، می تواند به عنوان یک برنامه مدیریت ایمن و موثر مورد توجه قرار گرفته و از اهداف انجام این تحقیق می باشد
-3 برودیفاکوم - Brodifacoum - به عنوان یک ماده ضد انعقاد قوی نسل دوم با جلوگیری از فعالیت آنزیم ردوکتاز درسیر تبدیل ویتامین K1 اکسپوکساید به ویتامین K1نهایتاً سبب کاهش ذخیره ویتامین K1 در بدن می شود. ویتامین K1 یکی از مواد ضروری پیش ساز فاکتورهای انعقاد خون است بنابراین مصرف دوز کشنده این سم مانع از انعقاد خون و متعاقباً خونریزی داخلی و مرگ تدریجی می شود.
افزایش درجه حرارت نیز میزان دسترسی به مواد غذایی را تغییر میدهد و انرژی مورد نیاز برای بقاء اکوسیستم های مرتعی و جنگلی را فراهم نمی کند و حیات وحش که به طور مستقیم وابسته به منابع طبیعی است در معرض نابودی قرار می گیرد طبیعتاً آنان هم برای بقاء حیات به درختان حمله ور شده و از آنها تغذیه می کنند.
موجودات زنده و بالاخص حیات وحش در مواجهه با بحران های محیطی با تغییر رفتار غذایی در صدد بقاء حیات بر می آیند تشی با حضور در جنگل های بنه منطقه اسفندقه در استان کرمان و تغذیه از پوست درختان باعث قطع روند انتقال مواد غذایی از خاک به برگها شده و زمینه خشکیدگی و نابودی آنها را فراهم می نماید .[3]
تشی از نظر لیست قرمز1 سازمان حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی2 در گروه کمترین نگرانی3 قرار دارد.[7]
-2 تئوری و پیشینه تحقیق
در تحقیق نامور و درینی - 1392 - در منطقه دره کورو از دهستان اسفندقه استان کرمان، بر روی گونه تشی Hystrix indica - Rodentia: Hystricida - از روشهای ایمنی نظیر کاربرد تیرام به عنوان یک ماده دور کننده جوندگان اکسی کلرور مس و نیز کاربرد توری سیمی استفاده شد تا خسارت این گونه کاهش داده شود. این تحقیق، در منطقه ای که براساس گزارشات اداره کل منابع طبیعی استان کرمان بیشترین فعالیت و خسارت این جانور دیده می شود - منطقه دره کورو از دهستان اسفندقه - ، انجام شد. به این ترتیب که با توجه به ساختار جغرافیایی این منطقه که درختان بنه در دره های متعدد تقریباً مشابه از نظر شیب زمین، سن درختان و مساحت قرار گرفته اند، هر تیمار در یکی از این دره ها به اجرا درآمد.
مساحت این بخش ها - دره ها - تقریباً با هم برابر و در هر کدام از آن ها تعداد 50درخت بنه تقریباً مشابه در سطحی معادل حدود 4-5 هکتار در نظر گرفته شد. ترکیب دورکننده مورد استفاده در این تحقیق محلول سوسپانسیون 4 - SC - %20 تیرام از ترکیب تجاری Ratook می باشد. علاوه بر آن اکسی کلرور مس به عنوان ماده ای که تأثیر سایندگی بر قطعات دهانی جوندگان دارد و نصب توری سیمی نیز در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق استفاده از توری سیمی نیز به عنوان یک شیوه محافظتی بکار برده شد که به خوبی موثر بود. محققین دیگر نیز کاربرد توری های سیمی و حتی پوشش های پلاستیکی را روی تنه درختان در کاهش خسارت ناشی از موش ها و گوزن ها مورد تأیید قرار داده اند.
نکته قابل توجه در استفاده از پوشش ها برای حفاظت تنه درختان این است که نباید از حفاظ های تیره رنگ که سبب جذب گرما در اطراف ساقه می شوند استفاده نمود و اینکه برخی از این موارد باعث جلب و پناه دادن به تعدادی از حشرات آفت می شوند لذا در صورت امکان بهتر است تنها در دوره زمانی بحرانی خسارت آفت استفاده شده و سپس باز شوند
درتحقیق آبکار و معدنچی - 1396 - ، در منطقه زیرحوزه پلنگی از حوزه آبخیز تنگوئیه - چهارگنبد - سیرجان استان کرمان، مهم ترین عوامل موثر در میزان تخریب پوست تنه درخت بنه توسط تشی و نقش آن در افزایش خطر انقراض این گونه جنگلی در مناطق خشک و نیمه خشک بررسی شد. بدین منظور، پس از بررسی بنه زارهای تحت خطر که پوست تنه آن ها توسط تشی گرفته شده است، قطعه ای از جنگل بنه به مساحت حدود 200 هکتار در منطقه چهارگنبد سیرجان انتخاب شد.
نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد اندازه محیط تنه درختان بنه - سن - در تمایل حیوان برای گرفتن پوست درخت در سطح 1 درصد معنی دار است. سن درخت با افزایش قطر درخت یا محیط تنه درخت - در یک منطقه مشخص - افزایش می یابد. این مطلب به مفهوم این است که افزایش سن درخت، اثری بازدارنده بر ارزش رجحانی توسط حیوان دارد.
