بخشی از مقاله
چکیده:
منطقه اکتشافی چشمه خوری - شمال غرب بیرجند - عمدتا زونی است از گسلهای امتدادلغز راستگرد معکوس و به صورت موازی-پلکانی، با موقعیت هندسی N60W/60NE، که درون یک پهنه برشی چپگرد با روند شرقی-غربی ناشی از انحراف به غرب سرشاخههای شمالی پایانه گسل نهبندان قرار دارد. وجود سیستم ترافشارش جزئی در این پهنه، منجر به چرخش پادساعتگرد بلوکهای آندزیتی و تشکیل ساختار قفسه کتابی، در اثر حرکت راستگرد گسلهای قطع کننده توده های آندزیتی با هندسه N60W/60NE مزبور میشود.
در ادامه و در اثر تداوم چرخش بلوکها، در امتداد گسلها و خرد شدگیهای ناشی از آن، موجبات تشکیل فضای باز و عمیق مرتبط با هندسه گسلهای امتدادلغز فراهم گردیده - Sylvester, 1988 - و این فضاهای باز، آلتراسیونهای وسیعی را به جهت وجود شرایط مناسب برای نفوذ محلولهای هیدروترمال کانهدار سبب میشوند.
وجود گسلهای پلکانی فوقالذکر، پهنههای برشی مجزائی را با راستای NW-SE تشکیل داده - Kats, 1986 - که در پی پویائی این پهنهها، نهشت مواد معدنی در کنترل ساختارهای ناشی از این پهنههای راستگرد، از جمله شکستگی های برش فرعی R و P صورت میگیرد.
مقدمه :
مجموعه ولکانیکی چشمه خوری با موقعیت جغرافیایی58°21′ تا 59°25′ خاوری و 33°11′ تا 33°15′ شمالی - در 120 کیلومتری شمالغرب بیرجند - از نظر تقسیم بندی زمینساختی- رسوبی، در بلوک لوت و در نقشه 1:100000 سارغنج واقع شده است. از ویژگیهای بارز زون لوت، فعالیت ماگمایی گسترده در ترشیری است.
بلوک لوت اولین بار توسط اشتوکلین - 1968 - به عنوان یکی از 9 زون ساختاری ایران، در شرق معرفی شد. بلوک لوت از شرق به گسل نهبندان و گسلهای همراه، از شمال به گسل درونه و گسلهای مرتبط با آن - زون سبزوار - و از غرب به گسل نایبند محدود شده است. پایانههای گسل نهبندان در بخش شمالی این گسل به سمت غرب منحرف شده، از زون زمین درز سیستان به زون لوت وارد می شوند و امتداد شرقی-غربی به خود میگیرند
لازم به ذکر است که عمده گسلهای شرق ایران با روند شرقی-غربی، متأثر از تنشهای وارده بر کل شرق ایران، مکانیسم چپگرد به خود میگیرند. درمنطقه مورد مطالعه که محصور بین دو سرشاخه شرقی -غربی از پایانههای گسل نهبندان است، مجموعه ای از سنگهای آذرآواری، آتشفشانی و نیمه نفوذی شامل آندزیت پیروکسن دار، آندزیت آمفیبول دار، آندزیت بیوتیت دار، داسیت وریوداسیت، گرانودیوریت، کائولن، توف وبرش وجود دارد
این منطقه دارای آلتراسیون شدید آرژیلیک می باشد به طوریکه این محدوده به عنوان یک محدوده معدنی برای خاک صنعتی ثبت شده است. از آلتراسیون دیگرمنطقه، پروپلیتیک وسریسیتیک - - QSP وسیلیسی است. این محدوده دارای گسلها وشکستگی-های فراوانی است که با عبور محلولهای کانهدار در این شکستگیها، عناصر با ارزش ازجمله مس، سرب، روی و آهن ته نشست شده و وجود کانهسازی درمنطقه را نشان میدهد.
شکل-1نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه و جایگاه آن در گستره ایران زمین
بحث:
وجود دو سیستم گسلی چپگرد شرقی-غربی با مکانیسم امتدادلغز و مؤلفه جزئی معکوس، یک پهنه برشی ترافشارشی چپگرد را پدید آورده و منجر به جنبش مجدد گسلهای پلکانی با روند NW-SE میگردد که قبل از شکلگیری پهنه مذکور در منطقه وجود داشته و چرخش بلوک ها در راستای آنها، موقعیت هندسی عمده N60W/60NE را برای گسلها در حال حاضر موجب شده است - شکل . - 2 هر جفت گسل خود به عنوان پهنه های برشی مجزا در راستای NW-SE فعالاند. در امتداد تمامی گسلها بالأخص، و در مساحتهای وسیع دیگر به دلیل ایجاد فضاهای باز ناشی از چرخش بلوکها و تودههای آندزیتی، آلتراسیونهای متعددی به چشم میخورد که حفر ترانشه های اکتشافی در مسیر آنها، استیلهای ساختاری قابل توجهی را هویدا می کند.
شکل-2چرخش پادساعتگرد بلوکها تحت تأثیر یک پهنه برشی چپگرد و تشکیل ساختار قفسه کتابی ناشی گسلهای امتدادلغز راستگرد پلکانی و بروز آلتراسیونهای سطحی در مسیر گسلهای پلکانی
رگه های ناحیه مطالعاتی:
رگههای سیلیسی با موقعیت هندسی N60W/80NE که امتدادی همسو با پهنههای برشی راستگرد داشته و با طولی بین 40 تا 300 متر و عرض بین 15 تا 40 سانتیمتر، بزرگترین رگههای منطقه را تشکیل داده و عموما همراه با کانی سازی هستند. نوع بازشدگی در آنها به صورت هم محور میباشد
