بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری در دنیای کنونی به عنوان یک صنعت اساسی محسوب می گردد و درصد قابل توجهی از سرانه ناخالص کشورها را در بر می گیرد. در قرن 21 صنعت گردشگری روند رو به رشدی را در برگرفته است که با تحولات اقتصادی و ارتباطی جهان تغییر یافته و حالت کلاسیک خود خارج گشته است. یکی از انواع گردشگری که در عصر امروز مقبولیت یافته گردشگری سیاه یا تلخ می باشد که در عرصه صنعت توریسم به مرور جایگاه ویژه ای برای خود اختصاص داده است. گردشگری سیاه مفاهیمی چون گردشگری جنگ،گردشگری مصیبتهای غیر عادی گردشگری ترس را در بر می گیرد.
هویت این نوع گردشگری در کشور ما به درستی معنا نشده است.هدف از این پژوهش ارائه مفهوم مناسبی از گردشگری سیاه و فضاهای گردشگری سیاه در ایران و اهمیت آن در جذب گردشگری است . این مقاله با روش توصیفی - کاربردی سعی دارد مفهوم صحیحی از گردشگری سیاه بیان کند و به معرفی انواع این فضاها ، بازار یابی گردشگری سیاه ، توریسم پایان جهان علاقه مندان به محیط زیست و تاثیرات آنها در صنعت توریسم و جذب گردشگردر ایران بپردازد. نتایج تحقیق نشان می دهد ایران دارای ظرفیت بالا و فضاها و محیط های زیادی در اقصی نقاط کشور برای دوستداران گردشگری سیاه و جذب آنها به عنوان یک گردشگری جدید می باشد،بیشتر این فضاها تا کنون ناشناخته مانده است.
-1مقدمه
.1-1بیان مسئله
گردشگری در قرن بیست و یکم در چارچوب نوآوری های فناوری، کاردکردهای جدید مدیریتی و سیطره همه جانبه سرمایه داری، همراه با شکل گیری اقتصاد جهانی و کم رنگ شدن مرزهای سیاسی، تحولات بسیاری را در فضاهای جغرافیایی سبب شده است
تاثیرات گردشگری در مکانها و فضاهای گوناگون مفهومی چند بعدی یافته است و فراتر از حوزه فرهنگ و اقتصاد عمل می کند. بررسی این تأثیرات از دیدگاه های گوناگون و در یک کلیت فراگیر، همچون مقاصد و اهداف گردشگری دائماً در حال تغییر و تحول اند. جریان ساده و سریع سرمایه داری در هدایت گردشگری به عنوان یکی از شیوه های کسب سود ، گردشگری را در هر فضایی ممکن ساخته است، گردشگری مدرن باعث شده که بسیاری از ساختارها و ذهنیتهای توسعه کلاسیک فرو پاشد
برنامه ریزی برای جذب گردشگر در بازاری که به سادگی نمی توان در آن عرض اندام کرد سبب به کارگیری خلاقیت در طراحی تورهای جدید و فاصله گرفتن از تورهای کلاسیک شده است.
سازمان جهانی جهانگردی برای توسعه گردشگری نیز همین برنامه ها را تدارک دیده و تورهای جدیدی را طراحی کرده است. در واقع همین جذابیت های جدید در حالی که خیلی برجسته نیستند ولی به نوعی منحصر به فرد هستند، توانسته رونق قابل توجهی به این بازار ببخشد. تورهای سیاه، تور بلایا و تورهای معنوی از این دست هستند. طی سال های اخیر با افزایش مباحث تخصصی در حوزه گردشگری و گسترش ابعاد اقتصادی آن در کشورهای مختلف، انواع مختلفی از گردشگری و توریسم مطرح شده است که هریک ویژگی ها و مختصات و مقتضیات و ضروریات خود را دارد
گردشگری سیاه یا تلخDark Tourismاز نظر قدمت جایگاه ویژه ای را در تاریخ گردشگری دارا می باشد و این گردشگری به زمانهای بسیار دور باز می گردد.
»کولوسئوم« به عنوان نخستین آمفی تأتر در رم، یکی دیگر از بدوی ترین برگزار کننده های گردشگری تلخ به شمار می رود. در قرون وسطی در این مکان اعدام ها در معرض عموم تماشاچی ها انجام می گرفت و پس از مدتی رومی ها در این استادیوم مراسمی برپا کردند که تماشاگران می توانستند نظاره گر جنگ میان افراد و حیوانات وحشی باشند. پس از آن، در دوران مدرنیته، گردشگری تلخ رواج بیشتری پیدا کرد و افراد برای باز دید از مناطق جنگ زده و مکان هایی که در آن قتل عام و درگیری انجام گرفته بود به شهرهای مختلف سفر کرده تا بیشتر با مفهوم مرگ و کشتارهای دسته جمعی آشنا شوند.
به عقیده کارشناسان فعال در صنعت جهانگردی، گردشگری تلخ به یکی از قطب های پرطرفدار و رایج گردشگری تبدیل گشته و هر روز بر علاقه مندان به این نوع از گردشگری اضافه می شود. گردشگری تلخ زیر مجموعه های متعددی را در برگرفته که جهانگردان با توجه به جذابیت های هر نوع از گردشگری و انطباق آن با سلایق فردی، به بازدید از مناطق می پردازند.
در این میان گردشگری جنگ در قرن 20 یک زیرمجموعهی مهم و اساسی در گردشگریهای تلخ بوده است.چنانچه بررسیها نشان میدهد.میلیونها گردشگر هر ساله از مکانهای تاریخی مربوط به جنگ در سراسر دنیا بازدید میکنند.
عرضه و حتی تقاضای چنین گردشگری مفهومی کاملا صلحطلبانه دارد،هرچند اهداف تجاری وسیاسی نیز در آنها،نهفته است،بنابراین آثار به جای مانده از جنگ در دنیای امروز،این پتانسیل را دارد که به عامل انگیزشی مهمی در گردشگری تبدیل شود.پیشبینی شده گردشگری جنگ،در قرن 21 نیز نه تنها یک زیرمجموعهی مهم در گردشگری تلخ خواهد بود.بلکه خود تبدیل به یکی از انواع پرطرفدار گردشگری در جهان خواهد شد. اهمیت گردشگری جنگ در گردشگری تلخ،به حدی است که برخی از محققین سهوا و یا عمداً گردشگری تلخ و گردشگری جنگ را به یک مفهوم به کار میبرند
.1-2ضرورت تحقیق
گردشری سیاه یکی از انواع مدرن گردشگری است که در جهان رونق تازه ای یافته است و باعث گردیده که سهم مهمی از اقتصاد گردشگری کشورها به آن اختصاص یابد این مفهوم در کشور ما هنوز به درستی تعریف نشده است و منابع اندکی برای آن ارائه شده است. ایران پتانسیلهای مناسبی را در این زمینه دارا می باشد که لزوم توجه به این مفهوم تازه در عرصه گردشگری، از اهمیت خاصی برخوردار است.
. 1-3روش تحقیق
روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی می باشد زیرا در جمع آوری اطلاعات توجه اصلی در ابتدا به زمان حال است و شرایطی در گذشته مورد مطالعه قرار می گیرد که به حال مربوط باشد. شیوه جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای است که بدین منظور و برای گردآوری اطلاعات از مقالات موجود فارسی و لاتین و سایر منابع الکترونیک موجود استفاده شده است.
. 1-4هدف پژوهش
ارائه مفهوم مناسبی از گردشگری سیاه و ارائه نمونه های گوناگونی از آن در ایران، تاثیرات و اهمیت این فضاها در جذب گردشگر از اهداف اصلی این تحقیق می باشد.
.-2مبانی نظری و پیشینه تحقیق
گردشگری سیاه از انواع توریسم است که با تعبیراتی که در چند »دهه اخیر« در ساختار آن ایجاد شده، نقش مهمی در جذب مخاطب در این بخش ایفا کرده است.گردشگری سیاه یا تلخ به بازدیدها و سفرهای سازمان دهی شده ای گفته می شود که از مناطق مصیبت دیده و شهرهایی صورت می گیرد که در معرض بلاهای طبیعی مانند زلزله، سونامی، سیل و... قرار گرفته یا آثار جنگ، حملات تروریستی و... در آنها واقع شده است. تجسم پدیده ی مرگ و بحران های طبیعی و انسانی به وسیله سفر به مناطقی که روزی دستخوش آسیب و بلا شده و هزاران نفر را به کام مرگ فرو برده است، از اهداف برگزاری چنین تورهایی است.
علیرغم پیشینه ی طولانی و افزایش تقاضای سفر به مکانهای مرتبط با جنگ، مرگ، بدبختی و... تنها در طول چند سال اخیر، توجه دانشگاهی و علمی نسبت به آن جلب شده و تحت عنوان »گردشگری تلخ« مطرح گردیده است. مرگ، مصیبت، جنگ، قساوت، فجایع و... در شکل گردشگری خود، به طور فزاینده ای در بازار گردشگری امروز جهان، افزایش یافته و پتانسیل سفرهای خاص را برای علاقه مندان به بازدید از صحنه های واقعی یا بازسازی شده ای از مرگ و رنج فراهم کرده است
