بخشی از مقاله
چکیده
در سال های اخیر گردشگری به عنوان یکی از گسترده ترین صنعت خدماتی مورد توجه قرارگرفته است و درهمه کشورها گردشگری بعنوان عامل مهم اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است . این پدیده در همه محیط ها و مکان ها می تواند جریان داشته باشد. گردشگری نوعی عدالت اجتماعی را برای ساکنان مناطق مختلف بوجود آورد و باعث رشد مناطق کمتر توسعه یافته می شود در حال حاضر یکی از جاذبه های فعال دراین صنعت شهرها هستند گردشگری شهرها امروزه بصورت یکی از فعالیت ها سهم اقتصادی، اجتماعی درآمده که جریان کارها اقدامات اجتماعی و تغییرات فضایی را شکل میدهد از دیرباز گردشگری در چارچوب الگوهای فضایی خاصی عمل می کند.یکی از این الگوهای فضایی که بی شک مهمترین آن نیز می باشد گردشگری شهری است.
این الگو در کشور ایران با توجه به قدمت شهر نشینی و به علت آنکه جاذبههای تاریخی و فرهنگی بسیار زیادی در دل شهرها از گذشتگان به جامانده است نمایان تر است و غالباً شهر ها مقاصد گردشگری مهمی محسوب میگردند، بعنوان مثال شهر اصفهان ، شیراز ، کرمان و ... را می توان نام برد .شهرها معمولاً جاذبه های متنوع و بزرگی شامل موزهها، بناهای یادبود، تئاترها، استادیومهای ورزشی، پارکها، شهربازی، مراکز خرید، مناطقی با معماری تاریخی و مکانهایی مربوط به حوادث مهم با افراد مشهور دارا بوده که این خود گردشگران بسیاری را جذب میکند.علاوه بر این حتی در صورتی که جاذبههای گردشگری در مناطق غیر شهری واقع باشند از آنجا که شهرها در عینیت یافتگی مکانی، تبلور فضایی را در رابطه با پیرامون خود شکل میدهند
در این فضای شهری کارکرد تنگاتنگ شهر و پیرامون از اهمیت اساسی در برکنش های فضایی برخودار میباشد، باز هم حجم زیادی از گردشگری در شهرها متمرکز میشوند. زیرا محل سکونت، سرویس غذا، ارتباطات، حمل و نقل سایر خدمات گردشگری در شهرها واقعاند که بازدید کنندگان از مناطق اطراف شهر و خود شهر از آنها استفاده میکنند.
-1 مقدمه
کارشناسان اقتصادی ، گردشگری ایران را یکی از ده قطب گردشگری مهم در دنیا به شمار آورده اند که با برخورداری از سابقه دیرین تمدن و فرهنگ ، طبیعت و شرایط اقلیمی گوناگون و عوامل دیگر از این دست ، توانایی قرار گیری در جایگاه مناسب نقاط پر جاذبه ی گردشگری در جهان را دارا است . اما با این توصیف کشور ایران علی رغم در اختیار داشتن جاذبه های قابل توجه، از جایگاه مناسبی در بازارهای گردشگری برخوردار نیست.این در حالی است که بسیاری از کشورهای دنیا مهمترین رکن اقتصاد خود را گردشگری نهاده اند.
گردشگری شهری، یکی از مهمترین و پیچیده ترین فعالیت های فضایی و مکانی انسان در جامعه شهری است، به نظر صاحبنظران، جهانگردی شهری یک فرصت بزرگ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای کلانشهرها و مادر شهرهای جهانی بوجود می آورد، که این فرصت نقش بسیار موثری در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان در ابعاد مختلف می تواند ایفاء کند.در واقع این صنعت در جامعه شهری به عنوان فعالیت چهارم زندگی شهرنشینی، بر اساس اختصاص دادن فضاهای خاص برای گذران اوقات فراغت و نیازهای مختلف تفریحی، میراثی، تاریخی و... همگام با توسعه گردشگری در نواحی شهری، برای برآوردن نیازهای گردشگران، خدمات حمایتی بیشتری نظیر رستوران و محل اقامت ساخته میشود. اگر چه این نکته قابل ذکر است که بازدیدکنندگانی که از خارج شهر میآیند تنها کسانی نیستند که از این امکانات استفاده میکنند.
توسعه زیر بناهای گردشگری سهم زیادی در تغییرات شکل و کارکرد نواحی شهر داشته و تصویر شهر تحت تاثیر انواع هتلها و خدمات جنبی ارائه شده، قرار میگیرد. و نقش مهمی بر اقتصاد شهرها می گذارد. چهار ویژگی قابل قبول و متداول شهرها که شامل تراکم زیاد فیزیکی ساختار ، مردم و نقشها و گوناگونی فرهنگی اجتماعی ، چند نقش گرایی اقتصادی و مرکزیت عینی در شبکه داخل شهری و منطقه ای را در برمی گیرد؛ وقتی شهرها به عنوان شهری گردشگر پذیر عمل کرده وتوسعه می یابند ، این پیچیدگی ها با فشردگی بیشتری در ساختار و ماهیت گردشگری حل می شود و تمایزی را در پردازش فضای شهری پیرامون گردشگری شکل می دهدو آثاری را برا جای مینهد که در کنشگری دوسویه گردشگر میزبان نماد می یابد.در این میان کنشگری گردشگران درفضاهای شهری پیرامون جاذبه ها ،بافت شهر ، خرید ، اسکان و فعالیت های جنبی است که در رویکردبه موزه ها ، تئاترها ، نمایشگاه ها ، مراکز تفریحی و نظیر اینها تبلور می یابد.بطور کلی گردشگری شهری را می توان به صورت زیر تعریف کرد :
»گردشگری شهری،کنش متقابل گردشگران میزبان و تولید فضای گردشگریپیرامون سفر به مناطق شهری با انگیزههای متفاوت وبازدید از جاذبه ها و استفاده از تسهیلات و خدمات مربوط به گردشگری است که آثار متفاوتی را در فضای شهری برجای می نهد.« این تعریف خود به خوبی پیوستگی بین پارامترهای مختلف جریان گردشگری شهری را بیان می کند که در فراگرد دیگر نقش های شهرها ، کارکردی چند بعدی دارد.
از این رو ارائه مدلی مفهومی از گردشگری شهری به عنوان یک الگوی فضایی با در نظر گرفتن رویکردی واسازانه به آن می تواند در زمینه بررسی گردشگری شهری مفید واقع شود.با توجه به این ابعاد امروزه یکی از مهمترین کاربری های شهرها در چند دهه اخیر ارائه خدمات گردشگری نوین از جمله ارائه خدمات به گردشگران شهری است، چرا که شکل گیری عصرپسا مدرنیته با گزاره اصلی آن یعنی فرایند جهانی شدن، نیازمند اطلاعات در فضاهای مختلف می باشد، که گردشگری شهری یکی از پارامترهای اساسی این فرایند در چنین عصری امروزه می باشد
-2 اهمیت موضوع
امروزه گردشگری شهری برای بسیاری از مدیران و مسئولان شهری به صورت یک امر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نمادین بسیار با اهمیت درآمده است. گردشگری شهری به نوعی فرایند رقابتی در هر جامعه ای میان کلانشهرهای آن جامعه تبدیل شده که مدیریت وقت شهری آن با ارائه تعاریف، تعیین اهداف، داوری میان گزینه های گوناگون در زمینه سرمایه گذاری و آمایش و ایجاد ساختار مدیریت مناسب و تجاری کردن فرآورده های گردشگری شهری باید سعی کنند، در جهت توسعه پایدار محلی گام موثری بردارند. این منطق بهره برداری از امکانات شهری برای گردشگری شهری تا کنون در ایران به مراتب از کشورهای منطقه و در حال توسعه کمتر بوده است.
مفهوم گردشگری شهری از دهه 1980 به این سمت وارد پروژه های تحقیقی و ارزیابی توسعه پایدار کشورها گردیده شده است. ازهنگامی که اوقات فراغت برای زندگی شهرنشینی اهمیت بسیاری یافت و تعداد گردشگران شهری به طور روز افزون در حال افزایش بود،گردشگری شهری به عنوان یک مقوله مهم در توسعه پایدار محلی و شهری تبدیل گشت. » درک گردشگری شهری و نتیجه چرخه زندگی - Life Cycle - در اهداف شهری، روش های پیچیده ای را برای تحلیل اشکال و عملکردها در بردارد.
تحقیق و روش های جدید برای عملکرد گردشگری و گردش کنندگان در محیط شهری در حال حاضر با سرعت در حال پیشرفت است و هدف بسیاری از بررسی های مقابله ای است.« وجود جاذبه های متنوع که در شهرها استقرا یافته بود در کنار موقعیت مکانی، شکل شناسی شهر، اماکن ساخته شده تاریخی و میراثی، فضاهای سبز، مراکز فرهنگی - اعم از موزه ها- سالن های تئاتر- جشنواره ها -نمایشگاه های مختلف و... - ، امکانات ورزشی، فضاها و بخش های سرگرم کننده، وجود امکانات در بخش مهمان نوازی - رستوران ها- هتل ها و... - ، مراکز خرید و بازراها و ..جزء پارامترهای مهم شکل گیری گردشگری شهری می باشد.
در جامعه ایران هم وجود این پارامترها در ساختار کلانشهرها، منجربه این شده که گردشگران شهری داخلی بسیاری را به عنوان گردشگر به سمت این شهرها روانه کند. اما در ساختار جامعه کشورهای غربی و پیشرفته در اکثر نقاط جامعه شهری وجود مراکز خرید باعث رونق گردشگری شهری نشده است، چون این مراکز در تمام شهرها به صورت فروشگاه های زنجیره ای محصول کلی را در اختیار شهروندان قرار داده است، آنچه که موجب رونق گردشگری شهری در متروپلیس های غربی شده، امکانات حمایت کننده از ابتکارات در بخش خصوصی مراکز خرید در مادر شهرهای کشورهای غربی است، که گردشگران شهری و شهروندان بسیاری از نقاط مختلف آن کشور را به سمت متروپلیس ها کشانده است.
در واقع گردشگری شامل تمام خدمات و ویژگی هایی است که در کنار یکدیگر قرار می گیرند تا آنچه جهانگرد می خواهد، فراهم آورند و انواع مختلفی دارد. صاحبنظران گردشگری در دنیا بر اساس فضا 4 فضای کلی را برای انواع گردشگری مشخص کرده اند: " -1 فضای روستایی یا جهانگردی سبز. -2 فضای کوهستانی برای ورزش های کوهستانی.-3 فضای ساحلی با ویژگی های منحصر به فرد ساحل مورد نظر. -4 فضای شهری." سرآمد انواع این نوع گردشگری ها بر اساس فضاء فضای شهری است
» این نوع گردشگری پر مشتری ترین نوع گردشگری در فضاء است. بطوریکه با توجه به جایگاه ویژه شهر، در بسیاری از کشورهای موفق در این صنعت، شهر پایه و اساس توسعه گردشگری است .ایجاد و توسعه فضاهای شهری مناسب، بازسازی فضاهای متروک و مرده به قصد زنده کردن جنبه های کهن جامعه از جمله آثار توسعه گردشگری شهری است. بدین منظور بسیاری از شهرها در صددند تا از ویژگی ها و امکانات خاص شهر خود سود برده و از مزایای جلب توریست شهری بهره گیرند. فضاهای شهری در شهرهای معاصر را می توان به دو دسته تقسیم نمود: الف- فضاهای مدرن یا جدید نظیر پارک ها، مراکز فروش مدرن، فرهنگسراها، میادین و پلاژها. ب- فضاهای سنتی
