بخشی از مقاله
چکیده
ایران به همراه کشور ترکیه غنیترین منبع و تنوع گیاهان دارویی را در دنیا به خود اختصاص داده اند. سهم تجارت جهانی از فروش محصولات گیاهان دارویی حدود 124 میلیارد دلار بوده است که سهم کشور ما حدود 60 میلیون دلار میباشد که این مقدار کمتر از نیم درصد کل تجارت جهانی است. متکی بودن اقتصاد ایران بر درآمدهای نفتی و تاثیر پذیری درآمدها از مسائل سیاسی و اقتصادی، آسیب پذیری اقتصاد کشور رادر این زمینه موجب شده است.
هر ساله بیش از9000 نوع فرآورده گیاهی در کشورهای اروپایی و آمریکا فرموله و به بازار عرضه میشود، کشور ما مانند 50 سال گذشته بیشتر در زمینه تولید عرقیات گیاهی فعالیت دارد. با توجه به جمیع بررسیها و تحقیقات به عمل آمده مشکل اصلی در حال حاضر در تولید دیده نمی شود بلکه مشکل اصلی را باید در بازار این محصولات جستجو کرد. اوج کارآمدی یک بازاریابی موفق زمانی است که فرهنگ سازی و افزایش مصرف در سطح عامه مردم از طریق ترویج و نه تبلیغات انجام گیرد. اهلی سازی گیاهان دارویی مفید، محافظت و احیاء اماکن و سایت های گیاهی موجود، کاهش زنجیره تجارت گیاهان دارویی، هدفمند کردن تحقیقات در این زمینه و تقویت و اجرای کردن قوانین جهت برداشت از این گونه ها میتوانند به عنوان راه حل های جهت توسعه در داخل و بالطبع آن توسعه صادرات در خارج مورد بررسی قرار گیرند.
مقدمه
جهان امروز، جهان تولید، صادرات، ارزش افزوده و جهان برترین های اقتصادی است. حتی سیاست را توانمندان اقتصادی رقم می زنند. متکی بودن اقتصاد ایران به درآمد های نفتی و تأثیر پذیری در آمدها از مسایل سیاسی و اقتصادی سبب آسیب پذیری اقتصاد کشور شده است. یکی از راههای مقابله با این چالش توسعه تولیداتی است که ضمن بهبود وضع اقتصاد داخلی، سبب افزایش صادرات غیر نفتی می شود.
در کنار سایر تولیداتی که این چنین رویکرد اقتصادی دارند، محصولات جنگلی، مرتعی و گیاهان دارویی می توانند علاوه بر تحقق این مهم، تأثیر بسزایی در ارتقای سطح بهداشت، سلامت و رفاه کشور داشته باشد. با روی آوردن دنیا به استفاده از فرآورده های گیاهی چه در صنعت داروسازی و چه در صنایع غذایی و آرایشی- بهداشتی و با توجه به تنوع آب و هوایی کشور که سبب تنوع و غنای گیاهان دارویی در سراسر ایران شده است، لزوم تحقیقات همه جانبه و بهره برداری صحیح از این گیاهان برای ما که با داشتن شخصیت هایی چون ابو علی سینا، از پیشگامان این علم بوده ایم بسیار ضروری است.
سهم تجارت جهانی از فروش محصولات گیاهان دارویی حدود 124 میلیارد دلار بوده است که سهم کشور ما حدود 60 میلیون دلار می باشد و این یعنی کمتر از نیم درصد کل تجارت جهانی. با توجه به بررسی ها و تحقیقات بعمل آمده، به نظر می آید مشکل اصلی در حال حاضر در تولید نبوده و باید در بازار این محصولات مشکل را جستجو کرد. در خصوص تقاضای جهانی چنان که نتایج مطالعات نشان می دهد به دلیل عدم توجه به مسائل مربوط به بازاریابی از جمله اهمال در بخش بسته بندی، صادرات این گیاهان فقط به صورت فله ای در ایران با سود بسیار اندک انجام می شود و در کشورهای دیگر محصولات ایران بسته بندی شده و با نام همان کشور، مثلاً امارات با قیمت بالاتری به بازارهای جهانی عرضه می شود.
تاریخچه استفاده از گیاهان دارویی در ایران و جهان
استفاده از گیاهان دارویی به منظور درمان، با تاریخ زندگی انسان همزمان بوده است .انسان در تمام دوران تاریخ چاره ای جز توسل به گیاهان نداشت. اگر چه در نیم قرن گذشته، استفاده از داروهای شیمیایی و سنتزی به شدت رواج یافت ولی به سرعت، آثار زیان بار آنها بر زندگی انسان، سبب گرایش مجدد به گیاهان دارویی گردید و این نکته که توسل به گیاهان دارویی همواره در طول تاریخ یکی از روش های مؤثر درمان بوده است به خوبی روشن است.
تاریخ طب در کشور ما مربوط به دوره آریایی می باشد و اوستا 6500 - ق.م - اولین کتابی است که از گیاهان دارویی سخن گفته است. به نقل از اوستا، اولین پزشک ایرانی تریته پسر گرشاسب پهلوان بود که از کاربرد گیاهان دارویی و عصاره آنها اطلاع داشته و مقام او در طب، نظیر مقام ایمهوتپ 3500 - ق.م - در مصر باستان، انقلبیوس در یونان و آسکولاینوس در روم - سه رب النوع درمان - بوده است. قدیمی ترین گیاه دارویی در طول تاریخ، هوم، گیاه مقدس زرتشت بوده است. در کتابهای پهلی، هوم را سرور همه ی گیاهان و استفاده از آن را باعث عمر جاویدان می دانند .گیاهان دارویی، رستنی هایی با تاریخچه جالب توجه و ممتاز هستند. با جستجو و دقت در منابع دینی، تاریخی و ادبی، اسامی گیاهان دارویی، وجوه تسمیه و حوادث مرتبط با این گیاهان به وفور به چشم می خورد.
کاربرد گیاهان دارویی
1 گیاهان دارویی: از مواد مؤثره به صورت مستقیم یا غیر مستقیم اثر درمانی دارند.
2 گیاهان ادویه ای: از مواد موثره فعال موجود در این دسته از گیاهان در صنایع غذایی نوشابه سازی ، کنسرو سازی و……به منظور بهبود در طعم ،رنگ و مزه آنها استفاده می شود
3 گیاهان عطری : اندامهای خاصی در این گیاهان غذایی حامل اسانس اند از راه تقطیر با بخار آب از آن اندام استخراج می شود .
گیاهی مثل گیاه نعناع در هر سه مورد استفاده می شود از آنجایی که برگ درخت گردو ، کاکل ذرت و پوست لوبیا حاوی مواد موثره میباشد ما آنها را جزء گیاهان دارویی محسوب نمی کنیم زیرا عملیات کاشت ،داشت و برداشت گیاهان مذکور صرفاً به منظور استفاده از مواد موثره نمی باشد .
گیاهان دارویی گر چه در داشتن مواد مؤثره با یکدیگر مشترک هستند ولی بدیهی است که از خصوصیات گیاه شناسی بلکه بیشتر شبیه گیاهان زینتی بوده و انواع یک ساله، دو ساله، چند ساله، علفی، درختچه ای یا درختی شامل گونه های مثمر و غیر مثمر در بین آنها دیده می شود.
