بخشی از مقاله
چکیده
موضوع مقاله عبارت از بررسی گردشگري و برنامه ریزي شهري می باشد .هدف از این پژوهش بررسی جایگاه و نقش گردشگري و برنامه ریزي شهري به عنوان راهی براي توسعه اقتصادي است، همچنین سایر اهداف این پژوهش عبارتند از ارائه راهبردها و راهکارهایی جهت توسعه گردشگري شهري و نیز بررسی نقاط قوت و ضعف گردشگري شهري از اهداف دیگر این مقاله است.
نتایج و بررسیها نقش برنامهریزي را در توسعه شهرها و گردشگري را نشان می دهد. امروزه همه کشورها پذیرفتهاند که هر توسعهاي تنها با برنامه ریزي امکانپذیر است. توسعه گردشگري به دلیل اهمیت آن و تأثیرات بالقوه مثبت و منفی اقتصادي و اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و زیستمحیطی که میتواند داشته باشد بدون برنامهریزي امکانپذیر و دست یافتنی نخواهد بود.
مقدمه
قرن بیست و یکم، سده بهره گیري از فرصتهاي تجاري ارزشمند در بخش خدماتی به ویژه گردشگري است. فعالیت گردشگري امروزه به عنوان یکی از مهم ترین و پویاترین فعالیتها در جهان مطرح است، در تمامیعرصهها چه در سطح جهانی، ملی و منطقهاي مورد توجه برنامه ریزان دولتی، شرکتهاي خصوصی قرار گرفته است. بسیاري از کشورها به این حقیقت پی برده اند که براي بهبود وضعیت زندگی اقتصادي خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و در صدد یافتن راهها تازهاي برآیند.
صنعت جهانگردي به عنوان مهمترین صنعت جهان در دهههاي اخیر، رشد سریعی در توسعه اقتصادي جهان داشته که در نتیجه افزایش نرخ شد سالانه در تولید ناخالص ملی در سطح جهان، صادرات، تجارت جهانی و خدمات، سهم گردشگري بینالمللی در فعالیت اقتصادي جهان به طور مداوم بالا رفته است، علاوه بر جنبه اقتصادي این صنعت، جهانگردي میتواند تغییرات فرهنگی و اجتماعی مهمی را در کشور میزبان ایجاد کند و از طریق توزیع درآمد، اشتغال زایی و کاهش فقر، باعث توسعه و پیشرفت اجتماعی شده، رفاه اجتماعی و سلامت عمومیرا ایجاد نماید. - سازمان جهانی جهانگردي، . - 2004
نیازهاي روزافزون انسانهاي شهرنشین به محیطهاي تفریحی و استراحت گاهی و مهم تر از همه جابه جایی میلیونها گردشگر در طول سال، لزوم و اهمیت پژوهش در جوانب صنعت گردشگري و امکانات آن را بیشتر مینماید. - شکوهیان،. - 382 :17 از طرفی به عقیده سازمان جهانی گردشگري و انجمن جهان گردي و گردشگري جهانی، در حال حاضر گردشگري در جهان بزرگ ترین صنعت محسوب میشود به همین خاطر نقش برنامهریزي شهري در توسعه گردشگري اهمیت و ضرورت بیشتري پیدا میکند.
ضرورت برنامهریزي شهري با توجه به روند روبه رشد فناوريها و کشفیات جدید که انسان را به شهرها - محورهاي توسعه- وابسته میکند، به شدت احساس میشود و به هر حال گردشگري صنعتی است که روز به روز بر اهمیت آن افزوده میشود چرا که گردشگري یکی از پرسودترین فعالیتها است در ادبیات مربوط به گردشگري رشد و توسعه شهرنشینی به عنوان یکی از عوامل مهم و مؤثر در پیدایش گردشگري محسوب میشود به عبارتی یکی از عوامل مؤثر در توسعه گردشگري توسعه شهرنشینی است. بسط تاریخی گردشگري و تحقق آن از نقطه نظر اقتصادي بدون توجه به برنامهریزي و توسعه شهرنشینی امکانپذیر نیست.
مفهوم گردشگري:
در مراجعه به متون و منابع مختلف جهت دسترسی به تعریفی کامل از گردشگري به تعریفهاي گوناگونی از گردشگري برخواهیم خورد که هر کدام از آنها داراي اشتراکات و تفاوتهایی با هم هستند. تعاریف متعددي ازگردشگري نقل شده است که به تعدادي از این تعاریف پرداخته میشود:
-در یکی از تعاریف فنی از گردشگري که توسط سازمان جهانی گردشگري - WTO - ارائه گردیده است: عبارت است از فعالیت هاي افرادي که براي استراحت، کار و دیگر دلایل به خارج از محل سکونت معمول خویش سفر کرده و حداکثر براي یک سال متوالی در آنجا اقامت میکنند.
- گردشگري مجموع پدیدهها و ارتباطات ناشی از کنش متقابل میان گردشگران سرمایه، دولتها و جوامع میزبان دانشگاهها و سازمانهاي غیر دولتی، در فرایند جذب، حمل و نقل، پذیرایی و کنترل گردشگران و دیگر بازدید کنندگان است. - Warver,2000,3 -
- گردشگري عبارت است از فعالیتهاي افرادي که براي استراحت، کار و دلایل دیگر به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده، حداکثر براي یک سال متوالی در آن جا اقامت میکنند. - پاپلی یزدي و همکار،. - 13: 1386
-گردشگري به مجموعه فعالیتی اطلاق میشود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق میافتد این فرایند شامل هر فعالیتی از قبیل برنامه ریزي سفر، مسافرت به مقضد، اقامت، بازگشت، و حتی یادآوري خاطرات آن نیز میشود و همچنین فعالیتهایی را که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام میدهد نظیر خرید کالاهاي مختلف و تعامل میان میزبان و مهمان را نیز در بر میگیرد. به طور کلی میتوان هرگونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق میافتد را گردشگري تلقی کرد. این تعریف چهار مرحله از فعالیت مصرف کننده را در بر میگیرد:
• اقدامات اولیه نظیر کسب اطلاعات، پرس و جو از اقوام و دوستان، نگه داري جا یا برنامهریزي براي بازدید روزانه و آماده شدن براي سفر.
• مسافرت به مقصد و بالعکس که احتمالاً شامل توقف شبانه در مسیر نیز میشود.
• فعالیتهایی که در مقصد انجام میشود و ممکن است به صورت یکنواخت و معین یا بسیار متنوع باشد.
• فعالیتهاي بعد از سفر نظیر چاپ عکس و گفت و گو درباره تجارب سفر. - لس لومسون1، 1997، . - 18
-مطابق تعریف سازمان ملل و یونسکو،هر شخصی که یک شب در بیرون از خانه اش بیتوته کند گردشگر نامیده میشود و سازمان جهانگردي - - WTO ، گردشگران را انسانهایی میداند که حداقل یک شب یا بیش از یک شبانه روز را در کشور مقصد خود میگذرانند و هدفشان سرگرمی و تفریح و سلامت و آرامش و مطالعه و ورزش و نظایر آن است. - رضوانی، علی اصغر، . - 31: 1384
با این تعاریف و مصادیق،مفهوم گردشگري در گذشته و حال تفاوت چشمگیر پیدا کرده است،به نحوي که گردشگران سابق نظیر مارکوپولو، ابن بطوطه و ناصر خسرو به قصد دیدن مناطق جدید و کشف سرزمینهاي ناشناخته، به سیر و سفر میپرداختند اما گردشگران امروز به قصد سیاحت و زیارت و تفریح و استراحت و بازدید از آثار باستانی و تاریخی، حتی به قصد شناخت بیشتر فرهنگهاي شناخته شده به مسافرت میپردازند و چنین گردشگرانی ممکن است براي چندمین بار به نقاطی که قبلأ سفر کرده اند، مسافرت نمایند.
تاریخچه گردشگري:
لغت گردشگري - tourism - از کلمه - tour - به معناي گشتن اخذ شده که ریشه در لغت لاتین - turns - به معناي دور زدن، رفت و برگشت بین مبدا و مقصد دارد که از یونان به اسپانیا و فرانسه و در نهایت به انگلیس راه یافته است. افراد ثروتمند معمولا به اقصی نقاط سفر میکنند تا شاه کارهاي هنري را ببینند، زبانهاي جدید بیاموزند، با فرهنگ جدید آشنا شوند و یا با غذاهاي دیگر کشورها آشنا شوند.
اصطلاحات »توریسم« و »توریست« اولین بار در سال 1937 توسط جامعه ملل مورد استفاده قرار گرفتند گردشگري به سفر خارج از کشور و با مدت زمان بیش از 24 ساعت اطلاق میشود.. - - Ashworth, 1994, 30 گردشگري از دورانهاي پیشین در برخی از ممالک رایج بوده و افراد و گروههاي خاصی به امر سفر مبادرت میورزیدند.
در سرزمینهاي اروپایی از دیرباز اشکال گردشگري متداول بوده، شاهزادههاي جوان واشراف براي آشنایی با شیوههاي مختلف حکومتی و نیز زندگی مردمان به نقاط مختلف مسافرت میکردند. چنین مسافرتهایی بخشی از برنامههاي سنتی آموزش و پرورش آنان را تشکیل میداده که بعضا تدارك آن به دست سازمانهاي ویژهاي که مأموریت ترتیب دادن آن را به عهده داشتند، انجام میگرفته است.
در دورههاي حکومت خانوادههاي در مصر، مسافرت با قصد تجارت و تفریح انجام میگرفت و اینگونه مسافرتها رونق زیادي داشت و در نتیجه در شهرهاي بزرگ و در مسیر جادههاي اصلی، مراکزي براي پذیرایی از مسافران به وجود آمد و بین جایگاههاي دولتی مرکزي و مناطق خارج از کشور، در مسیر راهها، میهمان خانههایی ساخته شد. تورهاي بزرگ مسافرتی اروپا که تا سه سال طول میکشید توسط دیپلماتها، بازرگانان، و دانش پژوهایی که به ویژه به شهرهاي فرانسه و ایتالیا سفر میکردند پدید آمد.
در تمدنهاي آسیایی هم تاریخ بلند بالایی از سیاحت و تفریح و گردش وجود دارد که نمونههاي شناخته شده آن وجود تفریح گاههایی در مناطق خوش آب و هواي چین و ژاپن است. اشراف چینی و میهمانان در فصل تابستان به مناطق خوش آب و هواي سوژو و هنگ ژو و سایر مناطق دیدنی میرفتند و در ویلاها و عمارتهاي کلاه فرنگی خوش میگذرانیدند. - چاك واي1، . - 35 : 1385
