بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از راهبردهایی کهاخیراً در اغلب کشورهای جهان درزمینه رشد اقتصادی، کاهش میزان بیکاری، تولید درآمد ارزی و کاهش نابرابریهای شغلی در مناطق، موردتوجه قرارگرفته، توسعه و گسترش گردشگری در نواحی محروم و دارای پتانسیل لازم برای گسترش گردشگری است. دستیابی به رشد و توسعه از آمال همه جوامع و کشورهاست و همواره راهها و ابزارهای مختلفی جهت تحقق این هدف مورداستفاده قرار می گیرد. حوزه گردشگری یکی از پارامترهایی است که در کشورهای توسعه یافته مورد توجه ویژه قرار گرفته است ولی کشورهای در حال توسعه آن طور که باید به این مقوله توجه نداشته و سرمایه گذاری درخور و شایستهای را در این زمینه انجام نداده اند.
این درحالی است که این غفلت از سوی کشورهایی چون ایران صورت می گیرد که از لحاظ قابلیت ها و پتانسیل های گردشگری بسیار غنی است. حوزه گردشگری دامنه ای بسیار وسیع دارد که یکی از مهمترین زیر مجموعههای آن گردشگری سلامت و توریسم درمانی می باشد که توجه مؤثر به آن می تواند توسعه فزاینده گردشگری را در پی داشته باشد.
در نتیجه با شناسایی نقاط قوت و ضعف گردشگری، تجربیات دیگر کشورها در حوزه گرشگری، عوامل موثر بر رونق گردشگری سلامت و ... می توان به توسعه صنعت گردشگری و گردشگری سلامت و همچنین مکان های مستعد ایجاد دهکده های گردشگری با استفاده از سیستم های متفاوت از جمله سیستم اطلاعات جغرافیایی - - GIS پرداخت. در این راستا پژوهش حاضر با هدف معرفی گردشگری، گردشگری سلامت و مفاهیم آن ها به بررسی ادبیات موجود پژوهش خواهد پرداخت.
1. مقدمه
صنعت گردشگری یکی از عرصههای نو و زمینههای جدید موردمطالعه علوم مختلف بوده و امروزه از جهات گوناگون، مورد توجه و عنایت کشورها واقع شده است. توجه به گردشگری از یک سو به علت ارزش های اقتصادی، و از سوی دیگر، به دلیل اثرات فرهنگی و اجتماعی آن است. به دلیل آن که بهره برداری از توان ها و قابلیت های گردشگری و اکوتوریستی، در هر منطقه، می تواند زمینه های پویا و فعال، برای توسعه آن منطقه فراهم نماید، تحلیل توان ها و قابلیت های مذبور به گونه ای جغرافیایی، ضرورتی ویژه خواهد داشت. صنعت گردشگری در سال های آغازین قرن بیست و یکم، به یک فعالیت عظیم اقتصادی تبدیل گشته و یکی از پر درآمدترین و اشتغالزاترین صنایع جهانی قلمداد می گردد.
در حال حاضر بسیاری از کشورها منافع اقتصادی و اجتماعی خود را از گردشگری دریافت می کنند و درآمدهای گردشگری را برای توسعه زیرساخت های منطقه به کار می برند.[2] گردشگری یکی از بزرگترین صنایع دنیا است و بخش عمده ای از اقتصاد جهانی، به آن وابسته است. رشد فزاینده شهرنشینی و رویکرد به جغرافیای اوقات فراغت در دهه های اخیر سبب شده است که توجه به صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین و متنوعترین صنعت و نیز به عنوان هدفی قابل حصول در فرایند توسعه پایدار، مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گیرد. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، ایجاد اشتغال، رشد بخش خصوصی و تبادلات فرهنگی- انسانی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند.
فراورده های صنعت گردشگری نه تنها مولد سود، بلکه به مثابه وسیله تحول اجتماعی، فرهنگی و ایجاد توازن و تعادل مناطق شناخته می شود.[3] افزایش رشد بین المللی از یک سو و افزایش علاقه به مقصدهای گردشگری از سوی دیگر سبب شده است که روز به روز انواع بیشتری از گردشگری نظیر گردشگری فرهنگی و آموزشی، گردشگری مذهبی، گردشگری شهری، گردشگری روستایی، گردشگری ورزشی و گردشگری سلامت ایجاد شود .در میان حوزه های مختلف گردشگری، گردشگری سلامت و زیرمجموعه های آن به دلیل قابلیت و مزیت های رقابتی آن ها از توجهی دوچندان برخوردار شده است و رشد شتابان را در میان انواع گردشگری از خود نشان می دهد.
برآورد شده است هر گردشگر سلامت سه برابر یک گردشگر معمولی موجب ارزآوری می شود[5] همین طور دستیابی به اهداف تعیین شده در برنامه ی چهارم توسعه و سند چشم انداز به عنوان یک الزام قانونی، بعد دیگری از اهمیت گردشگری سلامت را نشان می دهد.
سازمان جهانی گردشگری، گردشگری سلامت را چنین تعریف می کند : استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه ی فرد - با استفاده از آب های معدنی، آب و هوا و یا مداخلات پزشکی - منجر می شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد است و بیش از 24 ساعت به طول انجامد دهد
توریسم سلامت شامل افراد و گروه هایی است که برای استفاده از تغییر آب و هوا - با هدف پزشکی و درمانی - ، استفاده از آب های معدنی، گذران دوران نقاهت، معالجه و نظایر آن اقدام به مسافرت می کنند.
بسیاری از بیماران نیز برای مداوا به مراکز مهم و معتبر پزشکی در کشو رهای پیشرفته یا پایتخت کشورهایی مراجعه می کنند که از امکانات بهداشتی و درمانی بهره مند هستند .این نوع جهانگردی اعتبار و رواج فراوانی دارد.[8] در سطح کلان، دولت ها علاقمند به بهره مندی از مزایای اقتصادی ناشی از این صنعت هستند. امروزه رقابت فزاینده ای میان کشورهای مختلف به ویژه کشورهای در حال توسعه ی آسیایی برای جذب گردشگران سلامت آغاز شده است
از سوی دیگر، گردشگری سلامت در کشورهای در حال توسعه نیز رونق بیشتری یافته است .جهانی شدن و آزادسازی تجارت در حوزه ی خدمات سلامت بستر رشد سریع این نوع گردشگری شد.[10] اگر گردشگری سلامت به عنوان یک اولویت در نظر گرفته شود، ایران می تواند بالقوه از خارج شدن ارز و نیروی انسانی به دیگر کشورها جلوگیری کند
عواملی هم چون تغییر در ارزش های مصرف کنندگان، تغییرات سازندگی، مسن تر شدن جمعیت و اقتضاهای سیستم خدمات بهداشتی را می توان عوامل اصلی ظهور گردشگری سلامت دانست .مجموعه این عوامل موجب شده اند تا گردشگری سلامت در حال حاضر در زمره ی رو به رشدترین انواع گردشگری محسوب شود
-2 گردشگری پدیده گردشگری ریشه در حرکت و جابه جایی دارد و تحرک بخش لاینفک زندگی انسانهاست. از این رو می توان گفت که تاریخ صنعت گردشگری شاید به قدمت فعالیتهای نوع بشر است و فقط اشکال و اهداف آن متفاوت بوده است
برای گردشگری دیدگاه ها و نظرات گوناگونی وجود دارد که برخی از آنها در جدول 1 آورده شده است.
جدول -1 دیدگاه محققان پیرامون گردشگری
تعریف
عبارت است از سفرغیر ساکنین به یک مقصد تا زمانی که این سفر به سکونت دائمی مبدل نشده است. گردشگری ترکیبی از تفریح و تجارت می باشد و بیشتر، هدف سفر را مدنظر قرار داده است.
گردشگری عبارت است از کارهایی که فرد در مسافرت و در مکانی خارج از محیط عادی خود انجام می دهد. این مسافرت بیش از یکسال طول نمی کشد و هدف تفریح، تجارت یا فعالیت های دیگر است.
اساسا گردشگری، با تجربه مکان سروکار دارد. گردشگری محصول نیست بلکه تجربیات آن مکان و اتفاقاتی که آنجا می افتد اهمیت دارد و برای میزبان و میهمان هر دو ماهیت انسانی و تجربی و مجموعه ای از تعاملات درونی و بیرونی از اهمیت برخوردار است.
گردشگری شامل تصورات و نگرش های شکل دهنده، تصمیمات مردم برای سفر رفتن و انتخاب مقصد سفر است و آنچه باید یا نباید انجام دهند؛ مثلا چطور با سایر گردشگران، اهالی بومی و کارکنان خدماتی رفتار کنند.
-3 گردشگری سلامت از حوزههای نوین گردشگری پیشرفته میتوان به گردشگری سلامت اشاره کرد که بهعنوان یکی از بازارهای پرسود و رقابتی در صنایع پیشرفته شناخته می شود. گردشگری سلامت یا توریسم درمانی، سفری سازمان یافته است که برای حفظ بهبود و باهدف دستیابی مجدد به سلامت جسمی و روحی از محیط زندگی فرد به مکان دیگر صورت میگیرد. برای آشنایی بیشتر با مفهوم گردشگری سلامت برخی از دیدگاه ها در جدول 2 آورده شده است.
جدول -2 دیدگاه محققان پیرامون گردشگری سلامت
سازمان جهانی گردشگری، گردشگری سلامت را چنین تعریف می کند :استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش
سلامتی و افزایش روحیه ی فرد - با استفاده از آب های معدنی، آب و هوا و یا مداخلات پزشکی - منجر می شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد است و بیش از 24 ساعت به طول انجامد
گردشگری سلامت، نوعی از گردشگری است که به منظور حفظ، بهبود و حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد، به مدتی بیش از 24 ساعت و کمتر از یک سال صورت می گیرد
گردشگری سلامت شامل افراد و گروه هایی هستند که برای استفاده از تغییر آب و هوا - با هدف پزشکی و درمانی -
استفاده از آبهای معدنی، گذراندن دوران نقاهت، معالجه و نظایر آن اقدام به مسافرت می کنند.
گردشگری سلامت آن نوع از جهانگردی است که با فعالیت های بهداشتی و درمان ی مرتبط می شود و مورد توجه
جهان گردانی قرار دارد که به خواص درمانی منابع طبیع ی توجه دارند؛ مانند چشم ههای آب گرم.
