بخشی از مقاله
چکیده
جنگلها به دلیل تنوع زیستی و کارکردهای اکولوژیکی از مهمترین زیستگاههای طبیعی به شمار میروند. شناسایی گونههای قارچی همراه با زوال و خشکیدگی درختان جنگلی میتواند کمک شایانی را به مدیریت این نوع بیماریها نماید. جنگل فندقلوی نمین به عنوان بزرگترین و مهمترین ذخیرهگاه ژنتیکی فندق - Corylus avellana L. - در کشور مطرح است. به منظور بررسی قارچ های همراه با خشکیدگی درختان فندق، طی تابستان و پاییز 97 از ریشه درختان دارای علایم سرخشکیدگی و زوال جنگل فندقلو نمونه برداری به عمل آمد.
ضدعفونی سطحی نمونه ها با استفاده از اتانول %75، هیپوکلریت سدیم %5 و سه بار شستشو با آب مقطر سترون انجام گرفت. نمونه ها در تشتکهای پتری حاوی محیط PDA کشت و به مدت یک هفته در انکوباتور با دمای 25 ºC و با تناوب نوری 12ساعت نگهداری شدند. قارچ های رشد یافته در اطراف قطعات کشت شده، جداسازی شده و جدایه های به دست آمده به روش تک اسپور خالص سازی شدند.
جدایههای متعلق به جنس Fusarium روی محیط کشت عمومی PDA و محیط کشت اختصاصی SNA کشت داده شدند و با استفاده از کلیدهای معتبر و با توجه به ویژگی های ریخت شناختی از جمله میزان رشد و رنگ پرگنه، اندازه و شکل ماکروکنیدیوم ها، وجود یا فقدان میکروکنیدیوم ها و شکل آن ها، نوع فیالیدها - منوفیالید یا پلیفیالید - و حضور یا عدم حضور کلامیدوسپورها، پنج گونه شامل F. acuminatum، F. acutatum، F. oxysporum، F. semitectum و F. solani شناسایی شد. اغلب گونههای معرفی شده، برای اولین بار از این میزبان در ایران گزارش می شوند. شناسایی گونههای قارچی همراه با زوال و خشکیدگی درختان جنگلی میتواند کمک شایانی را به مدیریت این نوع بیماریها نماید. .
.1 مقدمه
وجود جنگلها در کشور پهناور ایران که در واقع روی کمربند خشکی زمین قرار دارد، موقعیت حساسی را برای حفاظت، توسعه و پژوهش به وجود میآورد .[1] امروزه ذخیرهگاههای جنگلی در حفظ تنوع زیستی - تنوع گیاهی و جانوری - مورد توجه زیادی قرار گرفته اند. جنگل فندقلو به عنوان بزرگترین و مهمترین ذخیرهگاه ژنتیکی فندق در کشور مطرح است [2] - شکل. - 1 وسعت آن 207/97 کیلومتر مربع است و در راستای صیانت از جنگل، مساحتی بالغ بر 500 هکتار جنگلکاری شده است و هر ساله بر این میزان افزوده می شود.
این جنگل در فاصله 25 کیلومتری شهرستان اردبیل و 10 کیلومتری جنوب شهر نمین قرار گرفته است و در واقع مرز جنگلهای گیلان و اردبیل میباشد . این جنگل بین 17 و 38 تا 25 و 38 عرض شمالی و 53 و 31 تا 40 و 48 طول شرقی در استان اردبیل واقع شده است. حداکثر ارتفاع از سطح دریا در محدوده مطالعاتی 1850 متر و حداقل ارتفاع از سطح دریا 1500 متر است.
میانگین بارندگی 290/4 میلیمتر در سال و دمای حداکثر مطلق 37 درجه در شهریور و دمای حداقل مطلق آن - 37 درجه سیلسیوس در بهمنماه است . [3] فندق که دارای رویشگاههای طبیعی محدودی درکشور است، به عنوان گونه پیشاهنگ نقش بسیار مهمی در استقرار و حفاظت نهالهای گونه جنگلی دارد [4] و تجزیه سریع برگهای آن سبب اصلاح خواص فیزیکی و حاصلخیزی جنگل میشود 5]فَندُق.[ یا فندق معمولی با نام علمی Corylus avellana L. متعلق به تیره Betulaceae و گیاهی خزانپذیر و تک پایه است.[6] درخت فندق بومی اروپا و آسیای صغیر است.
فندق یکی از مهم ترین میوه های خشکباری در دنیا محسوب می شود. به گزارش فائو در سال 2014 سطح زیرکشت فندق در ایران 23220 هکتار و تولید آن به میزان 21238 تن است. اخیراً درختان فندق در منطقه فندقلو، علایم خشکیدگی و زوال و در مواردی مرگ را نشان داده اند. عوامل مختلفی باعث این بیماری میشوند که عوامل قارچی سهم بیشتری را دارا میباشند.
علایم بیماری بیشتر بهصورت کاهش رشد و باروری، شانکر شاخه و تنه، سرخشکیدگی، درجات مختلفی از گرفتگیهای آوندی و تغییر رنگ چوب محل آوندها، ضعف عمومی، ریزش برگ و پوسیدگی میوه ظاهر میشود که در نهایت منجر به مرگ تدریجی درخت یا زوال در طول سالیان متمادی می-شود. با این وجود، توجه کمتری به بیماریهای درختان فندق بهویژه در جنگل فندقلوی نمین شده و عوامل قارچی همراه با زوال و خشکیدگیعموماً ناشناخته باقی ماندهاند. در این پژوهش تلاش گردید تا تعدادی از گونههای جنس فوزاریوم همراه با زوال و خشکیدگی درختان فندق در جنگل فندقلوی نمین شناسایی و معرفی شوند.
.2 مواد و روش‌ها
-1-2نمونهبرداری و جداسازی عوامل قارچی
در این پژوهش، درختان فندق جنگل فندقلوی نمین طی تابستان و پاییز 97 مورد بازدید قرار گرفته و نمونهبرداری از درختان و نهالهای جوان فندق دارای علائم خشکیدگی، زوال، کم رشدی و سبز خشکی تاج درخت به همراه پوسیدگی، نکروز و شانکر ریشه و طوقه انجام شد. بدین منظور نمونههایی از شاخه، ریشه و طوقه این درختان و نهالهای جوان تهیه شد. نمونههای جمعآوری شده پس از درج تاریخ، محل جمعآوری، کد نمونه و مشخصات جغرافیایی، در داخل پاکتهای کاغذی جداگانه به آزمایشگاه منتقل شدند.
برای جداسازی قارچها ابتدا نمونهها با الکل سفید 75 درجه به مدت 10-15 ثانیه آغشته و در مجاورت شعله چراغ الکلی یا زیر هود میکروبیولوژیکی ضدعفونی سطحی شدند. برای آمادهسازی نمونه جهت کشت، قطعاتی به طول حدود سه تا چهار سانتی متر از بخشهای آلوده بریده شده و به مدت 3-5 دقیقه - بسته به ضخامت بافت - در محلول هیپوکلریت سدیم یک درصد ضدعفونی سطحی شدند. سپس قطعات کوچکی به اندازه 0/5 × 0/5 سانتیمتر از بخشهای میانی نواحی تغییر رنگ یافته و سالم بافت برش داده شدند و زیر هود لامینار ایرفلو به مدت 30 ثانیه در محلول هیپوکلریت سدیم - نیم درصد - ضدعفونی شدند.
پس از سه بار شست و شو در آب مقطر استریل و خشک نمودن نمونه ها به وسیله کاغذ صافی سترون، روی محیط کشت PDA کشت شدند . تشتکهای پتری به مدت 5-7 روز در انکوباتور با دمای 2 25 درجه سلسیوس و با تناوب نوری 12ساعت نگهداری شدند. قارچهای رشد یافته به تشتکهای پتری حاوی PDA جدید منتقل شدند. خالصسازی جدایهها با روش تک اسپور انجام شد. کشتهای خالص در کلکسیون کشتهای زنده دانشگاه محقق اردبیلی واقع در گروه گیاهپزشکی نگهداری شدند.
-2-2شناسایی جدایهها
شناسایی بر اساس صفات ماکروسکوپی و میکروسکوپی جدایهها با استفاده از کلیدهای استاندارد و توصیف گونهها در لزلی و سامرل - 2006 - انجام گرفت. ویژگیهای ماکروسکوپی جدایهها شامل فشردگی میسلیوم، نوع حاشیه، رنگ، نرخ رشد پرگنه و دیگر خصوصیات مشاهده شده یادداشت شد. ویژگی های ریختشناختی میکروسکوپی، از جمله میزان رشد و رنگ پرگنه، اندازه و شکل ماکروکنیدیومها، وجود یا فقدان میکروکنیدیومها و شکل آنها، نوع فیالیدها - منوفیالید یا پلیفیالید - و حضور یا عدم حضور کلامیدوسپورها شناسایی شدند.
.3 نتایج و بحث روی نتایج
طی بازدید از منطقه جنگلی فندقلو مشخص گردید که علایم زوال و خشکیدگی در بیشتر قسمتهای این جنگل شیوع دارد. علایم بیماری بیشتر بهصورت کاهش رشد و باروری، شانکر شاخه و تنه، سرخشکیدگی، درجات مختلفی از گرفتگیهای آوندی و تغییر رنگ چوب محل آوندها، ضعف عمومی، ریزش برگ و پوسیدگی میوه مشاهده شد.
- شکل. - 2 در این تحقیق علاوه بر جنسهای قارچی دیگر، 36 جدایه متعلق به جنس Fusarium از قسمتهای مختلف درختان دارای علایم شامل شاخه، ریشه و طوقه جداسازی گردید. پنج گونه شامل F. acuminatum، F. acutatum، F. oxysporum، F. solani و F. semitectum شناسایی شدند که گونههای F. acuminatum، F. acutatum، F. oxysporum، F. solani اولین بار از این میزبان در ایران گزارش میشوند که در ذیل به توصیف گونهها پرداخته میشود.
