بخشی از مقاله
چکیده:
گیاه اسپرس به دلیل دارا بودن ریشه عمیق، انبوه و مقاوم عمده بطور در زمین های آهکی و گچی می روید.با توجه به ماهیت فرسایشی بودن بیشتر این نوع خاکها، این گیاه انتخاب خوبی برای جلوگیری از فرسایش خاک، اصلاح اراضی شیبدار و زمین های مرتعی که خاک کم عمق دارند مناسب می باشد.با این وجود، بستر خاک قلیایی بر رویش این گیاه و رقابت آن با سایرگونه های گیاهان تاثیر منفی می گذارد.
همزیستی های قارچی میکوریزایی از عوامل موثر در رویشهای گیاه می باشد ولی شناخت ما از این پدیده در گیاه اسپرس بسیار ناچیز است. بنابراین، در این تحقیق بررسی های ساختار برای تعیین نوع و ساختار همزیستی ریشه ای گونه اسپرس کوهی انجام گرفت. گیاه اسپرس کوهی دارای همزیستی اندو میکوریزایی است.جنس غالب تشکیل دهنده همزیستی اسپرس کوهی،گلوموس می باشد. نقش گیاه میکوریزایی اسپرس کوهی در پایداری اکوسیستمی و حفاظت از خاک منطقه رویشگاهی کندوان مورد بحث قرار می گیرد.
مقدمه:
برنامه های متعدد حفاظت از خاک، برای جلوگیری از فرسایش خاک و نیز جلوگیری از کویرزایی یا توسعه کویر زدایی در ایران انجام شده و در حال انجام است. آنچه که اهمیت بیشتری دارد این است که بتوان ظرفیت موجود جوامع گیاهی،خدمات و عملکرد اکوسیستمی مراتع، به ویژه اکوسیستم های شکننده کوهسری و در نتیجه پایداری اکوسیستمی را حفظ نمود. در این راستا، شناسایی جوامع گیاهی چند ساله که می توانند در حفظ این پایداری نقش مهمی داشته باشند و نیز چگونگی عملکرد اکولوژیکی جوامع گیاهی برای دست یافتن برنامه های حفاظت اکوسیستمی و مدیریت منابع طبیعی و زیست محیطی،بسیار ضروری می نماید
اسپرس به دلیل داشتن ریشه های اصلی و فرعی و همچنین عمیق و قوی در مقابل خشکی مقاوم بوده و با خاک های عمیق،گچی و محل های گرم سازگاری دارد.همچنین در مناطقی با بارندگی 300 میلی متر می توان آن را به صورت دیم کشت کرد.
در چنین شرایطی عملکرد علوفه خشک تا 3500 کیلوگرم گزارش شده است - حدادی،. - 1387در گزارشی که پیرامون مقاومت اسپرس ارائه شده است، مقاومت اسپرس نسبت به سرما و خشکی از یونجه بیشتر است و در محدوده حرارتی+20 تا +38 درجه سانتی گراد قادر به رشد و نمو میباشد.این گیاه در شرایط دیم در مناطقی که دارای بارندگی بین 250 تا 300 میلی متر باشد به خوبی مستقر شده و مدت 3 تا 4 سال می تواند علوفه کافی را تولید نماید.
با این وجود، توجه کافی به رویشگاه های اسپرس کوهی نشده است وصرفاً پژوهش های کمی در ارتباط با پایداری آن گزارش شده است.در این تحقیق، ریشه های گیاه اسپرس کوهی مورد بررسی برای همزیستی قارچی قرار می گیرد زیرا از نظر اکولوژیکی و کشاورزی اهمیت انتقال مواد غذایی بین گیاه میزبان بر محصول گیاهی،بقا یا ترکیب جوامع گیاهی اثر می گذارد - اسکوبرت و مارتینلی،. - 1989 انتقال مواد غذایی بین ریشه های گیاهان همزیست بوسیله ی ریسه های قارچ باعث حفظ ساختار جوامع گیاهی در اکوسیستم می شود
قارچ های همزیست گیاهی با فرستادن اندام های مکنده به داخل سلول میزبان،کربوهیدرات ها و سایر مواد مورد نیاز خود را بدست می آورند و در عوض با شبکه گسترده میسلیومی خود در ریزوسفر، جذب آب و مواد معدنی برای رشد و نمو گیاه میزبان را تسهیل و تسریع می کند.همچنین، این قارچ ها با گسترش ریسه ها در داخل خاک و ترشح مواد عالی، ضمن چسباندن ذرات خاک به یکدیگر و افزایش مقاومت خاک،شرایط رقابتی در ریزوسفر را به نفع گیاه به وجود می آورند.
مواد و روش ها
ابتدا نمونه خاک و ریشه گیاه تا عمق 10 تا 15 سانتی متری لایه A خاک از مناطق برداشته شده و درکیسه های پلاستیکی به آزمایشگاه منتقل گردید. نمونه خاک، مورد تجزیه شیمیایی و نمونه ریشه مورد برش های دستی تشریحی قرار گرفت. ابتدا،ریشه های تثبیت شده گیاهان به قطعات یک سانتی متری تقسیم شدند و سپس ریشه های نازک از ریشه های اصلی با کمک تیغ تیز و برش دستی جدا و برش های طولی و عرضی تهیه شد و طی مراحل زیرمورد رنگ آمیزی گرفت. برش ها به مدت 45 دقیقه تا یک ساعت در محلول 10% .2+ در بن ماری با درجه حرارت 90 درجه سانتی گراد قرار داده شدتا ریشه ها کاملاً نرم و شفاف شود.
سپس، برش ها سه مرتبه با آب مقطر شست و شو داده شد تا اثر .2+ از بین برود.برشهای ریشه به مدت 10 دقیقه در آب اکسیژنه قلیایی در درجه حرارت اتاق قرار داده شد که این عمل باعث تثبیت ریشه ها گردید.برای حذف اثر آب اکسیژنه قلیایی،برش های ریشه سه مرتبه با آب مقطر شست و شو داده شد و سپس به مدت 3 تا 5 دقیقه در +&/ - اسید کلریدریک - 1% قرار داده شد تا ریشه ها حالت اسیدی به خود بگیرند. برشها بدون شست و شو در محلول رنگی لاکتوفنل کاتن بلو قرار داده شد و به مدت 45 دقیقه تا یک ساعت در بن ماری در حال جوش قرار گرفت - اردستانی،. - 1384 لامهای میکروسکوپی برشهای رنگ آمیزی شده زیر میکروسکوپ المپیوس مدل BH2 بررسی و تصاویر مناسب عکسبرداری گردید.
نتیجه گیری
نتایج به دست آمده از بررسی خاک ریزوسفر وریشه های Onobrichys cornuta نشان داد که این گیاه دارای هم زیستی اندو میکوریزایی با قارچ جنس گلوموس از راسته گلومالیز می باشد
شبکه ریسه های بین سلولی و وزیکولهای متعدد و متراکم در ریشه های اسپرس - شکل 2 و شکل - 3 نشان می دهد که همزیستی متقابل بین ریشه گیاه و ریسه قارچ بصورت خیلی پویا در محدوده ریزوسفر جریان دارد.حاصل این هم زیستی، شادابی رویشی و زایشی اسپرس و نیز تولید هاگهای متعدد توسط قارچ است
در مناطقی که از نظر تغذیه معدنی وضعیت مطلوبی ندارند قابلیت ایجاد همزیستی میکوریزایی یک توانایی بسیار مهم برای گیاه محسوب می شود
نتایج این تحقیق نشان می دهد که خاک مناطق مطالعه شده از لحاظ غنای غذایی در حد متوسط ولی برای فسفر دچار فقر غذایی است. به همین دلیل، ایجاد هم زیستی میکوریزایی یک برتری رقابتی را برای اسپرس به وجود می آورد که بتواند دوره رشد طولانی تر، شرایط رشد آسان تر و توانمندی تولید بیشتری داشته باشد.این ویژگی ها باعث پایداری خاک و پویایی اکوسیستمی جامعه گیاهی مناطق سالوک و کندوان می گردد.
این مناطق تحت شرایط سخت فرسایش بادی قرار دارند و ماهیت گچی بستر زیست نسبت به بارندگیها واکنش نشان داده و در طول زمان تحلیل می رود و زمینه فرسایش بادی را تشدید می کند. بررسی های میدانی نشان داده است در مناطقی که در نتیجه چرای بیش از حد و یا تغییر اقلیم بستر زیست گیاه آسیب دیده است،سایر گیاهان کوهزی به محدوده ریزوسفر این گیاه نفوذ کرده و به تدریج جایگزینی جمعیتی در حال شکل گیری است. مطالعه جامع چند ساله گیاهان کوهسری و ارائه تصویری فراگیر از نحوه پویایی و پایداری این جوامع طی چند سال آینده و مدل سازیهای اقلیمی پیشنهاد می گردد.
