کار آموزی دامپزشکی در روستا

بخشی از مقاله

مقدمه
هدف از فراگیری هر علمی، به کار بستن و استفاده عملی از آن علم برای بهبود زندگی بشر می باشد. دامپزشک از یک سو با تشخیص، درمان و پیشگیری بیماریهای دامی به تولید پروتئین و فرآورده های غذایی با منشاء دامی کمک می کند و از سوی دیگر با تشخیص و درمان بموقع و در صورت لزوم معدوم کردن دام، از سرایت بیماریهای قابل انتقال از دام به انسان جلوگیری به عمل می آورد و اداره دامپزشکی در رأس همه این فعالیت ها قرار دارد و آنها را سازماندهی می نماید.

مسعود گرجستانی (بهار 85)

بخش اول :
بخش نظارت و بازرسی بر محصولات خام دامی
اولین بخش کارآموزی اینجانب در واحد نظارت بود ،
این بخش یکی از بخش های بسیار مهم و حیاتی در سیستم دامپزشکی می باشد که در ارتباط مستقیم با بهداشت و سلامت غذایی مردم می باشد که چه بسا اگر این بخش نمی بود مردم در جامعه با مشکلات زیادی از نظر سلامت مواد غذایی مواجه می بودند و هیچ گونه امنیت غذایی وجود نمی داشت به خصوص در مورد مواد غذایی خام دامی که بیشترین خطر را می توانند برای سلامتی جامعه در بر داشته باشند چون این مواد محلی مناسب و مغذی برای رشد ویروس و میکروب ها و کلاً عوامل بیماری زای خطرناک می باشند و قدرت فساد پذیری این مواد بالا می باشد.

واحدهای تحت پوشش این بخش :
این بخش از شبکة دامپزشکی مسئول نظارت بر مواد خام دامی است و مواد فرآوری شده از مواد دامی به این بخش مربوط نمی باشد و فقط مسئولیت مواد خام دامی فرآوری نشده مانند : گوشت قرمز، گوشت چرخ کرده ، ماهی، مرغ، تخم مرغ ، آلایش (دل، جگر، سنگدان و ...) ، کله و پاچه ، برعهده این بخش است، علاوه بر آن مراکزی که در ارتباط مستقیم با این نوع مواد می باشند و به طور کلی مراکزی که در زمینه تهیه و کشتار و نگهداری و یا فروش و یا طبخ این مواد و یا حمل و نقل این مواد دخیل هستند تحت پوشش و نظارت این بخش قرار دارند و در مورد هر مرکز بررسی های مخصوص به آن انجام می شود و در ضمن در زمینه قرنطینه بخشی یا استانی و نظارت بر خروج و ورود دام یا محصولات خام دامی که این بخش نظارت دقیق را برعهده دارد.

 کشتارگاهها :
اولین مکانی که در پوروسه تهیه مواد خام دامی دخیل است کشتارگاه ها می باشد که باید نظارت دقیقی بروی آن از لحاظ بهداشت فردی کارگران و کارکنان و بهداشت محیط کشتارگاه و وسایل کار باید انجام شود و علاوه بر آن نظارت بر نحوه کشتار یا تخلیه امعاء و احشاء و ... و همچنین بررسی بهداشت گوشت از لحاظ بیماریهای احتمالی برعهده ی این بخش است این بخش یعنی کشتارگاه ازاین لحاظ دارای اهمیت است که نحوه تولید این مواد از نظر بهداشتی در نگهداری و ماندگاری آن در آینده بسیار مؤثر است.
 قطعه بندی ها :

دومین مکانی که بعد از کشتارگاه، محصولات در ارتباط است، قطعه بندی ها می باشند که در آن لاشه های دامی و طیور بنا به درخواست بازار و مشتری ها به اشکال مختلف قطعه بندی می شود و بسته بندی و یا کارهای دیگر مانند افزودن ادویه و غیره روی گوشت انجام می شود و به بازار ارسال شده و یا وارد سردخانه می شود.

در قطعه بندی اولین نکته که باید مورد بررسی قرار گیرد ماشین های حمل گوشت است که باید ابتدا مجوز آنها بررسی گردد تا مدت آن تمام نشده باشد و دومین نکته مجوز گوشت می باشد که باید بررسی شود، سومین مورد، نحوه قرار داشتن لاشه در یخچال ماشین است که در صورت وجود مشکل باید برخورد شود و چهارمین نکته رعایت اصول بهداشتی در هنگام تخلیه لاشه ها می باشد که نباید با سطح زمین یا کف ماشین برخورد کنند و نکته بعدی، دور ریختن نقاط زائد لاشه یا مناطقی که دارای کیست داخل ماهیچه ای و یا سایر بیماری ها هستند که در کشتارگاه قابل تشخیص نبوده اند، که باید دامپزشک قطعه بندی باید این موارد را بررسی و در صورت لزوم آن قسمت حذف گردد و نکته مهم دیگر رعایت

بهداشت محیط کار است که باید از همه لحاظ پاکیزه باشد و تمام کف و دیوارها قابل شستشو باشند و در هنگام بسته بندی باید بهداشت رعیات گردد و مدیر تولید بر آن نظارت داشته باشد مهمترین نکته را که باید توسط بخش نظارت دامپزشکی بررسی شود نحوه نگهداری مواد خام دامی می باشد یعنی منجمد کردن این مواد باید ابتدا این مواد در محلی بنام پیش انجماد قرار گیرند که دمای آن (4-) درجه می باشد و بعد آنها را در تونل انجماد که دمای آن (34-) تا (40-) درجه می باشد و در این محل مواد خام ماهی در بسته های مخصوص که معمولاً فلزی بوده قرار گرفته و در آن محل نگهداری می شوند که مدت زمان نگهداری آنها حداکثر 7 تا 9 ماه می تواند باشد که بسته به نحوه آماده سازی آن تا زمان انجماد، که هرچه بهتر باشد مدت ماندگاری نیز بیشتر خواهد شد.

دمای این محل ها یعنی تونل انجماد و سردخانه باید توسط بخش نظارت، کنترل شود که این کار را می توان با قرار دادن مواد غذایی خام دامی در این محل ها و پولم کردن این محل ها به مدت 18 ساعت انجام داد که باید بعد از این مدت دمای قسمت های داخلی ماده غذایی باید توسط ترمومتر اندازه گیری شود که این دما باید بعد از این مدت باید (25- تا 27-) درجه سانتیگراد باشد در غیر این صورت باید اقدامات لازم برای بهبودی شرایط این گونه محل ها به عمل آید.

نکته دیگر قرار داشتن این گونه مواد در بسته بندی های پلاستیکی یا سلفونی و درب بسته بودن آنها و داشتن لیبل یا برچسب شرکت بروی بسته ها و درج شدن تاریخ تولید و انقضا بروی آنها که بسیار مهم می باشد ( در غیر این صورت غیر قابل فروش خواهد بود).
 سردخانه :

این اماکن محل نگهداری مواد مختلف غذایی هستند و یکی از این مواد، محصولات خام دامی می باشد که باید در شرایط خاص نگهداری شود، یکی دیگر از این مواد غذایی ماهی می باشد که از مراکز مختلف صید در کشور تهیه می شوند و برای ارائه به بازار مصرف استفاده می شوند که این مواد نیز باید در شرایط خاص نگهداری گردند، در مورد ماهی وجود لیبل شرکت صید کننده و تاریخ تولید آن بروی لیبل می باشد تا مشخص گردد این ماهی از کجا صید شده و در چه شرایط نگهداری شده تا به این محل رسیده است و قابل پیگیری باشد و در صورت عدم وجود لیبل بروی آن نمی توان اجازه مصرف را به آن محصول داد، نکته بعد، بررسی ماهی از نظر بو و فساد ماهی است تا از عدم دیفراست شدن آن اطمینان حاصل گردد، نکته دیگر دمای نگهداری ماهی است که باید حداقل (18- تا 40-) درجه باشد در این دما می توان ماهی را به مدت 7 تا 8 ماه حداکثر نگهداری شود.

یکی از وظایف سردخانه ها در تماس بودن با دامپزشکی است و گزارش نمودن محموله های مشکوک و غیره به شبکه دامپزشکی می باشد تا کارشناسان آن محموله را بررسی نموده و اجازه خروج یا عدم خروج و یا معدوم کردن آن را صادر نمایند و در این مدت سردخانه موظف است که اجازه خروج را از سردخانه به صاحب محموله ندهد تا زمانی که وضعیت آن مشخص گردد، در مورد سایر محصولات خام دامی (گوشت و مرغ) نیز باید دما حداقل بین 34- تا 40- درجه باشد.

و شرایط نگهداری آن نیز به این صورت است که آنها را باید در ظروف فلزی یا ظرفی دیگر قرار داد و آنها را در باکسهای مجزا چیده و در سردخانه قرار داد.
 واحدهای پخش و یا طبخ مواد خام دامی :

شاید یکی از مهمترین وظایف واحد نظارت کنترل بر اماکن پخش و یا طبخ مواد غذایی خام دامی می باشد که از نظر بهداشتی بسیار حائز اهمیت می باشد چون بیشترین مشکلات بهداشتی در این واحدها صورت می گیرد، این اماکن و واحد ها شامل :
مراکز پخش گوشت قرمز مانند قصابی ها و مراکز پخش مرغ و تخم مرغ و مراکز پخش ماهی و مراکز طبخ مواد غذایی مانند : رستورانها، هتل ها و ...، عمل بازرسی به صورت روزانه در مناطق مختلف شهر انجام گرفته و با موارد تخلف برخورد صورت می گیرد.
 مراکز پخش گوشت قرمز :

اولین نکته قابل بررسی در این اماکن، داشتن مهر دامپزشکی بروی لاشه ها و بررسی مهر از نظر جعلی نبودن مهر و بررسی اینکه گوشت بیشتر از 48 ساعت در آن مکان باقی نمانده باشد مگر در دمای 18- ، دیگر مورد بررسی یخچال ها از نظر وجود گوشت نامناسب در آنها و عدم وجود گوشت چرخ کرده از قبل آماده شده در محل و ضبط گوشت چرخ کرده شده از پیش آماده شده (گوشت چرخ کرده باید در مقابل چشم مشتری و از گوشت معین تهیه گردد) و همچنین لاشه ها نباید خارج از یخچال نگهداری شوند، نکته دیگر اینکه گوشت چرخ کرده نباید در دمای 4 درجه بیش از 48 ساعت نگهداری گردد.

 مراکز پخش مرغ تازه روز :
اولین نکته ، مرغ ها باید در داخل پلاستیک مخصوص و درب بسته باشند که این پلاستیک نیز باید دارای مشخصات شرکت تهیه کننده باشد و روی آن تاریخ تولید و انقضاء وجود داشته باشد که در مورد مرغ تازه، حداکثر مدت زمان نگهداری در دمای 4 درجه، 72 ساعت می باشد و بعد از این زمان غیر قابل فروش است.
در مورد آلایش های موجود در این اماکن باید به تاریخ تولید توجه نمود که حداکثر مدت نگهداری آنها 48 ساعت می باشد و در غیر این صورت غیر قابل فروش خواهد بود و باید جمع آوری گردد.

واحدهای طبخ مواد خام دامی :
از این گونه مکان ها باید با دقت بیشتر بازرسی به عمل آورد که شامل : رستورانها، هتل ها، طباخی ها و مراکز پخش آلایش می باشد، برای بازرسی باید ابتدا به بررسی یخچال های آن مکان پرداخت و در آن به دنبال گوشت های مانده ویا نامرغوب بود و همچنین مرغ ها باید در بسته بندی قرار داشته باشند و روی آنها نیز لیبل وجود داشته باشد و در صورت عدم وجود لیبل یا مشخص نبودن محل تهیه گوشت ها باید تمام آنها جمع آوری گردند.

در طباخی ها باید به بررسی کله و پاچه های موجود در یخچال پرداخت تا دچار فساد و یا ماندگی نشده باشند و نیز بررسی بشود که در روی کله برشهای مخصوص بازرس کشتارگاه وجود داشته باشد.

در مراکز پخت آلایش نیز باید بررسی کرد که آیا این آلایش ها از کشتارگاه تهیه شده یا خیر، که این تشخیص نیز با بررسی برشهای روی آلایش ها مشخص می گردد و نیز آلایش ها بیش از 48 ساعت نمانده باشد.

 مراکز فروش ماهی :
به علت اینکه ماهی در شرایط نامناسب به سرعت فساد پیدا خواهد کرد و حائض اهمیت می باشد و باید در نگهداری آن نهایت دقت به عمل آید، اولین نکته، بررسی یخچال ها می باشد که نباید از ماهی انباشته باشد تا دمای کافی به همه ماهی ها برسد. دمای نگهداری ماهی حداقل (18-) درجه می باشد، یکی از نکات مهم در بررسی ماهی ها، عدم دیفر است شدن ماهی می باشد، ماهی باید دارای لیبل و تاریخ تولید و انقضاء باشد و یا حداقل مشخص باشد از کجا تهیه شده است نکته دیگر این که در فصول گرم باید ماهی ها از معرض نور مستقیم آفتاب به دور باشند.

بخش دوم :
«پست حومه و واکسیناسیون»
دومین بخش کارآموزی، واحد واکسیناسیون اداره دامپزشکی مشهد بود، یکی از واحدهای مهم در دامپزشکی ، واحد واکسیناسیون می باشد، زیرا اولین شعار در دامپزشکی پیشگیری می باشد که بهتر از درمان است و از بوجود آمدن ضررهای اقتصادی و یا جانی در دام و انسان جلوگیری به عمل می آورد، این واحد مسئولیت واکسیناسیون تمام دامهای منطقه را برعلیه بیماریهای واگیردار و مشترک بین دام و انسان را برعهده دارد که این کار نیز توسط اکیپ های واکسیناسیون به انجام می رسد.
در اولین روز کارآموزی، برنامه واکسیناسیون گاوها و گوساله های منطقه بر علیه بیماری بروسلوز (تب مالت) برعهده اکیپ ها گذارده شد، این واکسیناسیون به صورت رایگان و خانه به خانه صورت گرفت.

در برنامه واکسیناسیون علیه بروسلوز از دو نوع واکسن استفاده می گردد که شامل : واکسن (S19) است که خود شامل واکسن بروسلوز D ، F و واکسن بروسلوز D ، R می باشد که هریک دارای موارد استفاده متفاوت می باشد که به بررسی این تفاوت ها می پردازیم :

 واکسن بروسلوز S19 (F.D) :
این واکنس به گوساله های 3 تا 6 ماهه تزریق می گردد، نکته مهم این می باشد که این واکسن تنها به گوساله های ماده تزریق می گردد، و علت این است که دام ماده، هنگام آبستنی می توانند بیماری بروسلوز را به راحتی به گوساله خود منتقل کند و دوم اینکه جفت دام هنگام زایمان و بعد از زایمان می تواند به راحتی محیط را به این بیماری آلوده کند و همچنین ترشحات زایمانی از این موضوع استثنا نمی باشند و آنها نیز بیماری را به راحتی منتقل می کند و علت دیگر نیز انتقال این بیماری از شیر دام آلوده می باشد.
این واکسن با د ُز بالا استفاده می شود به همین علت به آن (Fool)د ُز می گویند، دُُز مصرفی این واکسن برای هر رأس گوساله 5 CC می باشد، برای تهیه واکسن یک فلاگن واکسن را در 100 CC حلال که معمولاً سرم فیزیولوژی می باشد حل کرده و توسط سرنگ های نیمه اتوماتیک تزریق می گردد، محل تزریق واکسن در ناحیه گردن و به صورت زیرجلدی تزریق می گردد، باید تزریق به صورت مایل و با زاویه کم صورت گیرد.

نکته مهم در مورد این واکسن این می باشد که این واکسن در طول عمر دام یک بار بیشتر تزریق نمی گردد و بعد از زایمان شکم اول از دام خون گیری به عمل می آید و به دنبال پادتن ها در خون می گردند و در صورت مثبت بودن تست دام باید دام از گله حذف گردد و از گله دوباره تست به عمل آید، این تست هر 6 ماه یکبار صورت می گیرد. بعد از انجام واکسیناسیون باید گوش راست گوساله سوراخ گردد که این سوراخ به شکل مثلثی () می باشد. این عمل بسیار مهم می باشد زیرا اگر جواب تست دامی که به آن واکسن زده شده است مثبت باشد و گوش آن نیز در هنگام واکسیناسیون سوراخ نشده باشد، تصمیم بر آن می شود که دام معدوم گردد در حالی که مثبت بودن به خاطر واکسن بوده است و اگر همان دام دارای سوراخ گوش می بود، دام مشکوک اعلام می گردد و نتیجه گیری به آزمایشات تکمیلی موکول می گردد.

 واکسن بروسلوز S19 (R.D) :
این واکسن به تمام گاوها و گوساله ها تزریق می گردد به جز گاوهای آبستن از یک ماه به بالا و تمام گوساله های با سن کمتر از 3 ماه، که به این دام ها تزریق نمی گردد. نکته قابل توجه این است که این واکسن به گاوها و گوساله های نر نیز زده می شود به جز گاوهایی که مدتی بعد به کشتارگاه خواهند رفت.
دُز مصرفی این واکسن 1 CC می باشد که دُز کمی است نسبت به واکسن S19 (F.D) به همین علت به آن (Rediom) دُز می گویند، روش تهیه آن نیز مانند هم می باشد. یکی از تفاوت های این واکسن ها این می باشد که واکسن (R.D)S19 هر سال تکرار می گردد ولی واکسن S19 (F.D) در طول عمر دام یکبار بیشتر تزریق نمی گردد و تفاوت دیگر دُز مصرفی می باشد که در (F,D) 5 CC می باشد و در (R,D ) 1 CC می باشد.

برنامه بعدی واکسیناسیون، مربوط به واکسیناسیون گوسفندان و بره های منطقه بر علیه بیماری (PPR) بود.
واکسن PPR :
این واکسن به تمام گوسفندان و بره ها زده می شود به این معنی که واکسن در هر سنی زده می شود و محدودیت سنی ندارد.
دُز مصرفی این واکسن 1 CC می باشد، برای تهیه واکسن یک فلاگن واکسن را در 100 CC حلال که معمولاً سرم فیزیولوژی مخصوص خود واکسن می باشد حل می کنیم و توسط سرنگ های نیمه اتوماتیک تزریق می گردد، محل تزریق واکسن نیز به صورت زیرجلدی در ناحیه گردن انجام می گردد، در هنگام تزریق باید توجه کرد که ابتدا جلد بدن بالا کشیده شود تا تزریق دقیق تر انجام گیرد.

یکی از نکات مهم در مورد این واکسن این می باشد که این واکسن هر سال زده می شود ولی بیشتر واکسن در مناطق کانون بیماری استفاده می گردد زیرا این واکسن وارداتی می باشد و از نظر تعداد واکسن محدودیت وجود دارد.

آخرین برنامه واکسیناسیون مربوط به واکسیناسیون گوسفندان و بره هایی با سن بالای 6 ماه بر علیه آبله و شاربن و واکسیناسیون سگ های گله بر علیه هاری بود.
واکسن آبله و شادبن :

همانطور که گفته شد واکسن به گوسفندان بالای 6 ماه تزریق می گردد، دُز مصرفی هر واکسن 5/0 CC می باشد. برای تهیه واکسن آبله یک فلاگن واکسن را در 100 CC حلال که سرم فیزیولوژی می باشد حل کرده، ولی در مورد واکسن شاربن تفاوت وجود دارد زیرا این واکسن به صورت فلاگن 100 CC می باشد و نیاز به حلال ندارد.
محل تزریق این واکسن پشت دست می باشد که یکی از واکسن ها در دست راست و دیگری در دست چپ به صورت زیرجلدی تزریق می شوند و در هنگام تزریق، جلد بالا گرفته می شود تا تزریق دقیق انجام گیرد. نکات مهم در مورد این واکسن ها عبارتند از اینکه نباید این واکسن ها به دام آبستن تزریق شوند چون باعث سقط جنین می گردند و دوم اینکه در محل های کانون بیماری که در آن تلفات وجود دارد باید واکسن ها در تمام سنین تزریق گردد.
 واکسن هاری :

این واکسن در تمام سنین تزریق می شود، برای تزریق یک فلاگن واکسن را در سرنگ های یکبار مصرف کشیده و بعد واکسن را به صورت عضلانی تزریق می کنیم، در هنگام تزریق باید احتیاط را رعایت نمود تا مورد حمله سگ قرار گرفته نشوید و بعد از تریق واکسن گردن بندهای مخصوص به گردن سگ زده می شود تا علامتی برای تزریق شدن واکسن هاری باشد.

بخش سوم :
«واحد سل و بروسلوز»
واحد سل و بروسلوز نیز یکی از واحدهای مهم در دامپزشکی می باشد که به همراه واحد واکسیناسیون مکمل هم می باشند و در پیشگیری از شیوع بیماری های مشترک بین انسان و دام در حال فعالیت می باشند.
سل و بروسلوز دو بیماری مهم میکروبی می باشد که همانطور که گفته شد مشترک بین انسان و دام می باشد که به بررسی هریک از آنها می پردازیم و روش تشخیص آنها نیز بیان می گردد.

 بیماری بروسلوز (تب مالت) :
بروسلوز یک بیماری مزمن می باشد که عامل آن بروسلا می باشد که دارای سویه های مختلف است. که عامل بروسلوز درگاو بروسلا آبرتوس می باشد و بیشتر در گاوهای بالغ بروز می کند، که هم از طریق افقی و هم عمودی منتقل می گردد و علائمی چون سقط جنین، جفت ماندگی، تورم رحم در آن مشاهده می گردد و تنها راه پیشگیری از آن واکسیناسیون (S19) می باشد.
برای تشخیص دام های آلوده به بروسلوز باید بروی خون آنها تست هایی به عمل آید، که به این منظور باید از دام ها خونگیری به عمل آید که برای خونگیری از گاوها از ورید دمی استفاده می کنیم و در صورت لزوم نیز می توان از ورید وداج نیز خونگیری به عمل آورد، به این منظور از لوله های خلع استریل استفاده می کنیم، میزان خون لازم حدوداً 1 CC می باشد، این خون در آزمایشگاه دامپزشکی مشهد مورد بررسی قرار می گیرد که برای این منظور آزمایشات مختلفی وجود دارد که شامل : Rupidrest رز بنگال ، که از آزمایش Rupidrest استفاده کردیم.
2ME
آزمایش (Rupidrest) :
ابتدا نمونه های خونی تهیه شده را سانتریفوژ نموده (6 دقیقه در 4000 دور در دقیقه) و بعد به جداسازی سرم پرداخته و 30 لاندا از سرم خون را به همراه 30 لاندا از آنتی رز بنگال در داخل کارتکسی پلیت ریخته و با یکدیگر مخلوط می کنیم و روی دستگاه Rockey به مدت 4 دقیقه قرار می دهیم و در صورت مثبت بودن تست بروسلوز در داخل کارتکس پلیت ذرات و دناتوره شده دیده می شود. برای تأیید آزمایش دوباره موارد مشکوک را تکرار می کنیم بعد از مثبت بودن آزمایش رز بنگال نمونه های مشکوک را آزمایش 2mE انجام می دهیم.
بعد از مثبت بودن آزمایش و تأیید بیماری در دام، باید اقدام به حذف دام از گله نمود.

 بیماری سل :
این بیماری نیز یک بیماری باکتریایی می باشد که عامل آن مایکو باکتریوم می باشد که دارای سه نوع می باشد که شامل : OVis ، bovis ، tobercloses می باشد که مهمترین آنها bovis می باشد که در گاو و گوسفند و انسان ایجاد بیماری می کند که از راههایی مانند : شیر، منی، راه تنفس، شیر مادر، مادر به جنین منتقل می گردد و به سه شکل، گوارشی ریوی، رحمی بروز می کند.

برای تشخیص بیماری سل در دام ها باید بروی آنها تست انجام شود که این تست شامل توبرکولین پستانداری و توبرکولین مرغی می باشد، این تست ها بروی بدن خود دام صورت می گیرد که به این منظور توسط سرنگ نیمه اتوماتیک توبرکولین پستانداری را در بالا و توبرکولین مرغی را در پایین، ناحیة میانی گردن تزریق می کنیم که این تزریق جلدی می باشد، فاصلة دو محل تزریق باید حدود 20 Cm باشد.

قرائت تست سل 72 ساعت بعد از تزریق انجام می شود که برای قرائت از کولیس استفاده می کنیم. اگر تورم ناحیة تزریق توبرکولین پستانداری، 3 میلی متر بیشتر از تورم ناحیه تزریق توبرکولین مرغی باشد جواب تست مثبت بوده و دام دارای سل می باشد ولی اگر میزان تورم دو محل تزریق مساوی هم بود یعنی مشکوک می باشد و اگر مرغی از گاوی (پستانداری) بالاتر بود نشانه عفونت های دیگر در بدن دام می باشد. تست سل هر 6 ماه یکبار انجام می شود و تست برسلوز هر 3 ماه یکبار انجام می شود، اما در مناطق کانون بیماری تست سل هر 60 روز یکبار انجام می شود و تست بروسلوز هر یک ماه یکبار صورت می گیرد.

بخش چهارم :
«کشتارگاه صنعتی مشهد»
کشتارگاه یکی از اماکنی است که در ارتباط مستقیم با سلامت غذایی جامعه می باشد، در این بخش نیز نظارت دقیقی اعمال می گردد که این نظارت توسط دامپزشکان انجام می گردد و آنها سلامت غذایی را تأمین می کنند، در این بخش با دام ها و لاشه های دام هایی که دارای مریضی و بیماری خاصی هستند برخورد می گردد.
در اینجا به بررسی بیماریهایی که در کشتارگاه دیده شد می پردازم که مختصری از آنها را بیان می کنم :
 آبسه (Abcess)

شامل توده ای از چرک است که در کپسول لیفی قرار دارد که بعضی از آنها سطحی بوده و بعضی دیگر نیز داخل عضله می باشند در بازرسی آبسه ها باید از برش دادن آنها خودداری کرد. اگر این آبسه ها موضعی باشند فقط قسمت آلوده را ضبط می کنیم و بقیه لاشه اجازه مصرف دارد. اما اگر در اعضاء مختلف دیده شود و در لاشه نیز لاغری دیه شود باید ضبط کلی لاشه صورت گیرد.

 پلروپنومونی مسری :
بیماری عفونی گاو می باشد که به صورت ورم مزمن ریه و پرده جنب ظاهر می گردد که در مراحل پیشرفته کانون های نکروزی در ریه و غدد لنفاوی ریه دیده می شود. اگر بیماری در مرحله بحرانی می باشد که در آن پرخونی و عوارض تب در لاشه مشاهده شود، ضبط کلی لاشه صورت می گیرد و در غیر این صورت ریه ضبط می گردد و پرده جنب آن نیز ضبط می گردد و بقیه لاشه را می توان مصرف کرد.

 پیروپلاسموز :
بیماری انگلی خون است که در آن هموگلوبینوری، زردی، کم خونی و تب دیده می شود و در لاشه نیز خون رقیق و آبکی شده، عضلات رنگ پریده، زردی در لاشه بویژه روی بافت های چربی، تورم طحال و کبد و پرخونی در کبد و کلیه و قلب دیده می شود و ادرار نیز تیره یا قرمز رنگ است. در این موارد لاشه ضبط کلی می گردد و یا انیکه لاشه را 24 ساعت نگه داشته و بعد لاشه را بررسی می کنند اگر زردی لاشه از بین رفته بود لاشه قابل مصرف می باشد.

 دیستوماتوز :
بیماری انگلی مجاری صفراوی کبد است که عامل، دسته ای از کرمهای پهن برگی شکل نام (Fasciolidae) بود که مهمترین آنها فاسولاهپاتیکا می باشد که در آن لاغری ، کم خونی و آماس در ناحیه حلق و سینه و شکم دیده می شود و در لاشه دام نیز تورم کبد، چسبندگی کپسول کبد به دیافراگم، سیروز کبدی و کانون خونریزی و نکروز در پارانشیم کبد و ضخیم شدن مجاری صفراوی دیده می شود و خارج شدن مایع غلیظ سبز یا قهوه ای رنگ از مجاری کبد در هنگام برش و گاهی خروج کرمها از مقطع برش. در صورتی که آلودگی شدید باشد باید تمام کبد ضبظ گردد و اگر ضایعات موضعی باشند بعد از برداشتن قسمت آلوده بقیه کبد قابل مصرف است بشرطی که خام مصرف نگردد.

 دیکروسولیاز :
این انگل نیز انگل مجاری صفراوی کبد است و توسط دسته ای از کرمهای پهن برگی شکل از خانواده (Dicrocoelidae) بوجود می آید که مهمترین آنها نیز دیکروسولیوم دندرتیکوم می باشد، که عوارض آن مانند فاسیولا هپاتیکا می باشد، در مورد دیکروسولیوم به علت اینکه اندازه آنها بسیار کوچک است و احتمال آلودگی در تمام کبد وجود دارد باید تمام کبد را ضبط نمود.

 سارکوسپورید یوز :
انگل عضلانی می باشد و علائم بالینی ندارد، عامل این بیماری انگلی است بنام سارکوسیت که سفید رنگ و به شکل یک دانه برنج می باشد و معمولاً در عضلات مری، دیافراگم، شکم و بین دنده ای وجود دارد و در صورت آلودگی شدید در تمام عضلات دیده می شود، اگر آلودگی این انگل موضعی باشد فقط به ضبط مناطق آلوده می پردازیم اما اگر آلودگی شدید باشد و در تمام عضلات دیده شود ضبط کلی لاشه باید صورت گیرد.

سیستی سرکوز :
این انگل نیز انگل عضلانی و گاهی سایر بافت بدن می باشد که توسط خانواده تینلها بوجود می آید، این بیماری در اثر مصرف گوشت آلوده، سیستی سرکها وارد روده انسان شده و در آنجا به تینای بالغ تبدیل می شوند و ایجاد بیماری تنیازیس یا همان کرم کدو می کنند، در لاشه دام بیمار پرخونی ماهیچه های بدن دیده می شود و سیستی سرک ها که به صورت دانه بیضی شکلی بوده در یک کیسه پر از مایع قرار دارد و سرکر در آن به صورت نقطه سفید رنگی دیده می شود.

لاشه اگر دارای آلودگی شدید باشد باید ضبط کلی گردد و اگر موضعی و یا خفیف باشد به آن اجازه مشروط داده می شود به شرطی که لاشه سالم سازی گردد که می توان لاشه را 10 روز در دمای 10- درجه نگه داشت و یا پختن گوشت به طوریکه حرارت داخلی قطعات گوشت به 70 تا 60 درجه برسد.
 گوشت های زرد :
زردیهای لاشه دلایل مختلفی دارد که به سه دسته تقسیم می گردند :
1) زردی های فیزیولوژیکی ورود کاروتن غذا به خون
ز ردی نژادی
زردی پیری
2) زردیهای عفونی در اثر عفونت های کبدی
3) زردیهای پیرپلاسموزی (متلاشی شدن گلبول های قرمز خون و آزاد شدن هموگلوبین).
همانطور که گفته شد برای اطمینان از نوع زردی می توان لاشه را 24 ساعت نگه داشت و اگر بعد از این مدت زردی از بین رفته بود مشخص می گردد که زردی فیزیولوژیک است اما اگر از بین نرفت مشخص می گردد که زردی عفونی بوده و یا پیروپلاسموزی بوده که همانطور که گفته شده در پیروپلاسموز علائمی دیگر چون خون رقیق و آبکی و عضلات رنگ پریده و تورم طحال دیده می شود، اما آزمایشات دیگری از قبیل (Lerche) و (Ictotest) برای تشخیص فیزیولوژیکی یا عفونی بودن آن وجود دارد.

اگر زردی عفونی در لاشه وجود داشت ضبط کلی صورت می گیرد و اگر جز این بود اجازه مصرف به آن داده می شود.
 هیدراتیوز :
یکی از مهمترین بیماریهای انگلی می باشد که در لاشه ایجاد کسیت های برجسته ای بنام کیست هیداتیک در نقاط مختلف بدن بویژه در کبد می کند که در این کیست ها مایعی شفاف وجود دارد.

اگر در اندام آلوده ، آلودگی شدید باشد ضبط کلی اندام صورت می گیرد و در آلودگی های خفیف، فقط به برداشت کیست ها پرداخته و بقیه لاشه قابل مصرف خواهد بود و قسمت های آلوده باید از بین برود و در دسترس گوشت خواران قرار نگیرد.
بیماریهای مهم دیگر نیز وجود دارد که در این دوره کارآموزی موفق به دیدن این بیماریها نشده و فقط به بیان بیماریهای مشاهده گردیده پرداختم.

بخش پنجم :
«داروخانه دامپزشکی »
این بخش از کارآموزی در داروخانه دامپزشکی پرورش به انجام رسید و در این مکان باتمام داروهای مورد استفاده در دامپزشکی آشنا گردیدم، این بخش یکی از مفیدترین بخش های کار آموزی بود.
در اینجا به بررسی تعدادی از داروهای کاربردی دامپزشکی که استفاده بیشتری دارند می پردازیم :
«آنتی بیوتیک ها»
 Tetracycline (تتراسایکلین)
یک نوع آنتی بیوتیک می باشد که به دو شکل 250 mg و 500 mg وجود دارد که قرص های 250 mg آن به صورت خوراکی استفاده می شود و برای درمان بیماریهای عفونی گوساله و گوسفند و بز استفاده می گردد و قرص های 500 mg آن به صورت ابلت داخل رحمی استفاده می شود و برای درمان عفونت های رحمی، متریت، جفت ماندگی استفاده می گردد.
 Sulfadiazine + timethprim ( تری متروپرمم + سولفادیازین) :

یک نوع آنتی بیوتیک می باشد که به دو صورت بولوس و سوسپانسیون تزریقی وجود دارد، تری متروپریم باعث تقویت اثر سولفادیازین می گردد و باعث اثر باکتریاسید می شود و این دو به تنهایی فقط خاصیت باکتریا استاتیک دارند.

این دارو به صورت بولوس (خوراکی) برای باکتریهای اکتینومسیس، باسیلوس آنتراسیس، اشرشیاکلی، هموفیلوس، پاستورلا، سالمونلا، پروتئوس، استافیلوکوکوس و استرپتوکوکوس استفاده می شود و جهت درمان عفونت دستگاه تنفس، ادراری، گوارشی تناسلی و سایر عفونت ها به کار می رود.

این دارو نیز به صورت سوسپانسیون تزریقی برای درمان عفونت های مجرای تنفسی (برونشیت و پنومونی) عفونت مجاری اداری (ماستیت ، عفونت های چشم و گوش و دهان ، عفونت های بعد از جراحی و یا زایمان وسپکتی سمی استفاده می گردد. (این دارو نباید داخل ورید یا صفاق تزریق گردد).

میزان مصرف : تزریقی : 1 ml برای هر 30 kg وزن بدن روزانه در موارد شدید بیماری تا 5/1 میلی لیتر برای هر 30 kg وزن بدن استفاده می گردد.
بولوس : 30 mg برای هر 1 kg وزن بدن (روزانه) تا دو روز بعد از ناپدید شدن علائم بیماری .
 سولفا دیمیدین (Sulfadimidine)

یک نوع آنتی بیوتیک می باشد که به دو صورت تزریقی و بولوس موجود می باشد که شکل تزریقی آن برای گونه های استافیلوکوک ؛ اشرشیا کولی، اکتینومسیت، سالمونلا، پاستورلا، کوکسیدیا مؤثر باشد و برای درمان بیماری گندیدگی سم (Foot Rat) بیماریهای عفونی سیستمیک مثل پنومونی گاو، انتریت، دیفتری گوساله، ورم پستان، کوکسیدیوز گاو و گوسفند به کار می رود. شکل بولوس آن در درمان عفونت های مختلف مانند تب حمل و نقل و پنومونی گاو و دیفتری گوساله ها استفاده می گردد. این دارو را می توان با سولفا نامیدها و تایروزین کلرتتراسایکلین مصرف کرد و نباید آنرا با آنتی اسیدها، املاح کلسیم و ویتامین B و داروهای بی حسی مصرف کرد.
در گاو شیرده 20 ماهه و گوساله ها تا 1 ماهگی و طیور تخمگذار نباید مصرف کرد.

میزان و روش مصرف : 200 – 100 mg برای هر 1 kg وزن بدن به عنوان مقدار اولیه و 150 – 50 mg برای هر 1 kgوزن به عنوان میزان نگهدارنده استفاده می شود و روش تزریق آن زیر جلدی یا داخل وریدی آهسته می باشد.
 نئومایسین سولفات :

این ماده نیز نوعی آنتی بیوتیک می باشد که به دو شکل پماد و بولوس موجود می باشد که شکل پماد آن برای درمان ورم پستان گاو در دورة شیردهی و شکل بولوس آن برای درمان عفونت های دستگاه گوارش و عفونت داخل رحمی و پیشگیری از عفونت های بعد از زایمان در گاو، گوسفند و بز به صورت خوراکی و داخل رحمی استفاده می گردد.
منع مصرف : در حیوانات حساس به پنی سیلین نباید مصرف شود.
میزان و روش مصرف : در پماد باید ابتدا شیر را کاملاً تخلیه و نوک پستان را تمیز و ضدعفونی کرد و پماد را به داخل پستان تزریق و ماساژ داد و بعد از 24 – 12 ساعت در صورت لزوم تکرار نمود.

 تیل مایکوزیین (Tilmycosine) :
نوعی آنتی بیوتیک می باشد که به شکل تزریقی وجود دارد و جهت درمان پنومونی گاو و گوسفند ناشی از پاستورلا مولتوسیدا و همولیتیکا، درمان التهاب پستان و سقط جنین گوسفندان استفاده می شود.
در گاو شیرده و اسب نباید مصرف گردد.
مقدار مصرف و روش مصرف : در گاو و گوسفند 1 ml برای هر 30 kg وزن بدن یا 10 mg برای هر 1 kg وزن دام (فلاگن 300 mg ) ، تزریق به صورت زیر جلدی در گوساله، در گوسفند بهتر است مصرف نگردد و در گاو باعث مرگ می شود .

منع مصرف : در گوسفندان با وزن کمتر از 15 کیلو و گوساله زیر دو ماه نباید مصرف شود.
کوتریمازول (Co - trimoxazole) : (سولفامدازول + تری مترو پریم)
یک آنتی بیوتیک می باشد و بیشتر برای ذات الریه در گربه و سگ، اسب ، گاو ، گوسفند و بز استفاده می شود و نیز برای عفونت گوارشی حاصل از کلی باسیلوزیس، سالمونلازیس، عفونت اداری تناسلی، عفونت پوست و بافت های صاف، عفونت خون، عفونت ثانویه ویروسی استفاده می گردد.
مقدار و روش مصرف : 1 ml برای هر 10 kg وزن بدن در هر 12 ساعتی و یا 24 mg برای هر کیلو وزن بدن، روش تزریقی به صورت عمیق عضلانی ، زیر جلدی و آهسته وریدی می باشد.
 تایلوزین 20% (Taylosine) :

نوعی آنتی بیوتیک می باشد که به صورت محلول تزریقی می باشد که جهت درمان و پیشگیری عفونت های ناشی از باکتریهای گرم مثبت و منفی حساس مانند استافیلوکوک ها، استرپتوکوک ها، کوریندباکتیوم ها، کلارینه یاها، پروتوزواها استفاده می شود و در پنومونی حاصل مایکوپلاسما استفاده می شود و در درمان ورم پستان نیز کاربرد زیاد دارد.
در گاو و گوساله در پنومونی ناشی از پاستورلاها و دیفتری گوساله ها، پلوروپنومونی مسری، ورم پستان، گندیدگی سم، آرتریت، عفونت های ادراری و کنترل و درمان سالمونلاها استفاده می گردد.

در گوسفند و بز در آگالاکسی مسری و حاد ناشی از مایکوپلاسما آگلاکتیه در گوسفند، ذات الریه و ورم پستان استفاده می گردد. در سگ و گربه در درمان عفونت های فوقانی تنفسی با منشاء مایکوپلاسما استفاده می گردد.
مقدار و طریقه مصرف : گاو و گوساله : 10 mg برای هر 1 kg وزن بدن به مدت 5 روز (تزریق عمیق عضلانی)
گوسفند و بز : مانند گاو و گوساله می باشد و در سگ و گربه 2 تا 10 mg برای هر 1 kg وزن بدن به مدت 5 روز و ادامه تا بهبودی کامل
تداخل دارویی : از مصرف همزمان با پنی سیلین و اریترومایسین باید خودداری کرد.
احتیاط : در اسب به طور کلی نباید مصرف گردد و در سایر دام ها نیز فقط باید از طریق عضلانی تزریق گردد.
 انروفلوکساسین 5% (Enrofloxasine) :

یک آنتی بیوتیک می باشد و در درمان عفونت های ادراری، تنفسی، گوارشی، پوستی چه به صورت عفونت منفرد و چه مخلوط استفاده می شود و در گوساله و گوسفند و بز بیشتر در درمان عفونت های گوارشی مانند سالمونلوز، کلی باسیلوز و پاستورلوز و عفونت های ریوی و مجاری تنفسی مثل پلوروپنومونی و برونکوپنومونی و عفونت های مایکوپلاسمایی استفاده می شود و در سگ و گربه در درمان عفونت های گوش خارجی و استئومیلیت کاربرد دارد.

مقدار و روش مصرف : در گوساله، گوسفند بز و بره : 5/2 mg به ازاء هر 1 kg وزن دام یا 5/0 ml برای هر 10 kg وزن دام و در موارد شدید عفونت تنفسی ، سالمونلوز، آکالاکسی واگیر مقدار مصرف تا 1 ml برای هر 10 kg وزن دام می توان استفاده کرد که به صورت زیرجلدی در گوساله و تجویز عضلانی در گوسفند و بز می باشد.
در سگ و گربه : 1 ml برای هر 10 kg وزن بدن به صورت زیرجلدی به مدت حداکثر 5 روز تجویز گردد.

منع مصرف : از مصرف همزمان با ضد التهاب غیر استروئیدی و فلوروکینولون و در گاوهای شیری و اسب نباید مصرف گردد.
 لینکومایسین + اسپکتینومایسین :

یک آنتی بیوتیک می باشد که به صورت محلول استریل تزریقی موجود می باشد و در موارد زیر کاربرد دارد :
گوسفند و بز : عفونت های اولیه و ثانویه دستگاه تنفسی حاصل از مایکوپلاسما، ذات الریه و پلروپنومونی واگیردار همچنین درمان عفونت واگیردار سم (FootRot) ناشی از آلودگی به باکتریوئیدیس نودوزوس.

مرغ و بوقلمون : مایکوپلاسموز شامل CRD و CRD کمپلکس و دروبای طیور، عفونت های استافیلوکوکی و بیماری آریزونا در جوجه بوقلمون.
گوساله شیرخوار : درمان عفونت های تنفسی – گوارشی از اجرام میکروبی حساس بر دارو.
سگ : درمان عفونت های اداری و قسمت فوقانی دستگاه تنفسی، پوستی ، مجاری اداری تناسلی و عفونت ثانویه توام با ویروس

گربه : درمان عفونت های اداری و قسمت فوقانی دستگاه تنفس و عفونت های موضعی و عفونت های ثانویه توام با ویروس.
میزان و روش مصرف : گوسفند و بز : 15 mg برای هر 1 kg وزن بدن یا 1 ml برای 10 kg وزن دام (روزی یکبار به مدت 3 روز )
مرغ و بوقلمون : 30 mg برای هر 1 kg وزن بدن یا 1 ml برای 5/0 kg وزن بدن (روزی یکبار به مدت 3 روز )
گوساله شیرخوار : 15 mg برای هر 1 kg وزن بدن یا 1 ml برای 10 kg وزن بدن (2بار در روز اول و یک بار طی 4 – 2 روز بعدی )
سگ و گربه: 30 mg برای هر 1 kg وزن بدن یا 1 ml برای 10 kg وزن بدن.
(درمان می تواند با فاصله های 24 – 12 ساعت تا 21 روز متوالی ادامه یابد) و به جز در طیور که زیرجلدی است بقیه عضلانی است.
 فلورفنیکل :

یک آنتی بیوتیک می باشد، حیوان هدف این دارو گاو می باشد و در درمان بیماری های تنفسی (BRD) ناشی از پاستورلا همولیتیکا و مولتوسیدا و هموفیلوس سومنوس، کراتوکانژنکتیویت چشمی، نکروباسیلوزبین انگشتی ناشی از فزوباکتریوم و در کنترل بیماریهای تنفسی در گله های حساس به عفونت های تنفسی ( BRD) می تواند استفاده گردد.
مقدار و روش مصرف : در گاو به میزان 20 kg/mg یا 1 ml / 15 kg وزن بدن به صورت عضلانی (عضله گردن) هر 24 ساعت یکبار در دو روز و یک بار تزریق به مقدار 40 kg/mg یا 2 ml/ 15 kg تجویز می گردد.
منع مصرف : در گاوهای مو

لد اسپرم نباید استفاده گردد. با پنی سیلین نباید مصرف گردد (باکتریاسیدها).

 اکسی تتراسایکلین 20 % :
یک آنتی بیوتیک می باشد و بیشتر در بیماریهای مزمن در گاو و گوسفند شامل بیماریهای تنفسی، سپتی سمی، متریت ، گندیدگی سم، آناپلاسموزیس، کراتوکونژکتویت حاد و ورم پستان استفاده می شود.
مقدار و روش مصرف : 20 mg / kg یا 1 ml / 10kg (تزریق عمیق عضلانی
(این دارو دارای اثر طولانی می باشد و اثر آن 15 تا 20 روز ادامه دارد)
 پنی سیلین جی پروکائین + استرپتومایسین (3+3) :

یک آنتی بیوتیک می باشد و در موارد تب حمل و نقل در گاو و گوسفند و در موارد عفونت های پاستورلا مولتوسیدا و در مشمشه در اسب و سایر عفونت ها می تواند استفاده گردد.
مقدار و روش مصرف : اسب و گاو  000/15 – 000/5 واحد / kg یا 1 ویال / 30 kg ( هر 24 ساعت)
گوسفند و بز  000/15 – 000/ 8 واحد / kg یا 1/1 تا 5/0 ریال / 50 kg ( هر 24 ساعت)
سگ و گربه  000/20 – 000/10 واحد / kg یا 1 تا 5/0 ریال / kg ( هر 24 ساعتی).
طیور  000/30 – 000/10 واحد / kg یا 1 ویال / 10 – 15 قطعه پرنده ( هر 24 ساعتی).
«ضد انگل ها»

 آیورمکتین 1 % : (IVermectin)
ضد انگل می باشد و به شکل محلول استریل تزریقی می باشد که برای درمان و کنترل آلودگیهای انگلی داخلی و خارجی در دام های مختلف استفاده می گردد ولی بروی کرم های کبدی و کرم های پهن اثر ندارد.

مقدار و روش مصرف : گاو و گوسفند و شتر  2/0 mg / kg یا 1 ml / 50 kg وزن بدن.
سگ  006/0 mg / kg ، این دارو به روش زیر پوستی تزریق می شود و در گاو و در ناحیه پشت یا جلوی کتف و در گوسفند در ناحیه گردن و جلوی کتف تزریق شود.
توصیه : قبل از مصرف دارو گوسفندها باید علیه بیماری انتروتوکسمی واکسینه شوند.
 دی مینازن 7% (Diminazene) :

ضد انگل می باشد و بیشتر بر انگل های تک یاخته استفاده می گردد، این دارو برای درمان عفونت های ناشی از گونه های با بزیا مانند : B. bovis ، Cansis ، Motasi ، equi ، Ovis ، bigmina کاربرد دارد و همچنین درمان تریپا نوزومیازیس ناشی از T.brucei ، T.Vivax ، T. congolense ، بکار می رود.
مقدار و روش مصرف : در بازیوز در گاو ، گوسفند و بز و سگ : 5/3 mg / kg (روزانه) و در تریپانوزومیادیس 7 mg / kg (روزانه) و روش مصرف آن تزریق عضلانی یا زیرپوستی می باشد.
 بوپارواکون (Buparvaquone) :

ضد انگل تک یاخته می باشد و به شکل محلول استریل تزریقی موجود است که در درمان بیماریهای مانند تیلریوز که در اثر گونه های مختلف مانند : تیلر یا آنولاتا و تیلریا پاروا عامل بت سواحل شرق استفاده می گردد.
مقدار و روش مصرف : گاو  1 ml / 20 kg یا 5/2 mg / kg (یک تزریق) و در موارد شدید بیماری یک بار دیگر 48 تا 72 ساعت بعد تزریق می کنیم و تزریق آن به صورت تزریق در عضله (عضله گردن) ، بیش از 10 ml نباید به یک جا تزریق گردد و اگر بیشتر بود باید آن را در دو قسمت تزریق نمائیم.
 بوتالکس :
یک ضد انگل خونی می باشند که موارد کاربرد آن مانند بوپارواکون می باشد و مقدار و روش آن نیز مانند یکدیگر می باشد.
 فبانتل 100 mg :
برای درمان و کنترل فانماتدهای دستگاه گوارش و تنفسی در گوسفند و بز و گوساله استفاده می گردد.

مقدار و روش مصرف : گوسفند و بز  یک قرص برای هر 20 kg وزن بدن
گوساله  یک قرص برای هر 15 kg وزن بدن