بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اهمیت بیماری اکتیمای واگیر در نشخوارکنندگان کوچک، مطالعه حاضر به بررسی برخی از فاکتورهای اپیدمیولوژیک نظیر فصل، سن و گونه حیوانی در حیوانات درگیر ارجاعی به درمانگاه دامپزشکی دانشگاه شیراز در خلال سال های 1389 الی 1396پرداخته است. با بررسی ارجاعات بیماران مبتلا به اکتیمای واگیر به بخش بیماری های داخلی دام های بزرگ دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز از سال 1389 الی 1396 اطلاعات مربوط به آن ها نظیر تعداد حیوانات ارجاعی، سن آن ها، سال و ماه مراجعه و گونه حیوانات درگیر - گوسفند/بز - ثبت گردید. لازم به ذکر است که تشخیص بیماری اکتیمای واگیر در بیماران بر اساس نشانه های بالینی در مبتلایان انجام شده بود.
از 47 مورد مبتلا به اکتیما 31 مورد گوسفند - بره - و 16 مورد بز - بزغاله - بوده اند. پراکنش مبتلایان در ماه های مختلف نیز بدین گونه بود که بیشترین ارجاعات در خرداد ماه بوده است. پراکنش مبتلایان در بین سال های مورد بررسی نیز بدین صورت بود که بیشترین مراجعه در سال 1391 و کمترین مراجعه در سال 1395 بوده است. از میان دام های مبتلا، تعداد 15 رأس زیر 1 ماه، 14رأس بین 1 تا 3 ماه، 8 رأس بین 3 تا 6 ماه، 5 رأس بین 6 تا 12 ماه و 5 رأس بین 12 تا 36 ماه بوده اند. در سال های اخیر روند ابتلا به بیماری اکتیمای واگیر رو به کاهش گذاشته است که می تواند گویای آگاهی دامداران نسبت به این بیماری که ناشی از عملکرد کارآمد دامپزشکان است، باشد.
کلمات کلیدی: اکتیمای واگیر، سن، فصل، گونه حیوانی، پراکنش
مقدمه
اکتیمای واگیر ORF - ، زخم دهان، درماتیت پوستولی واگیر - بیماری واگیردار متداول درنشخوارکنندگان وحشی مانند آهو و گوزن و نشخوارکنندگان اهلی مانند گوسفند و بز است. عامل بیماری از خانواده پاکس ویریده و جنس پاراپاکسویروس است. این ویروس میتواند علاوه بر گوسفندان بیمار در گوسفندانی که از نظر بالینی سالم هستند نیز دیده شود. انتقال بیماری به روش مستقیم است و از طریق خراش های پوستی وارد بدن می شود. ضایعات پوستی دردناک هستند و اغلب در پوزه و دهان ایجاد شده و باعث بیاشتهایی و گرسنگی میشوند. اگر ضایعات بر روی پستان ایجاد گردد ممکن است سبب رهاسازی نوزاد و ممانعت از شیردهی شود، در صورتی که اگر ضایعات بر روی پا ایجاد شود می تواند باعث لنگش گردد. عفونت های باکتریایی ثانویه نیز ممکن است روی دهد و در موارد نادر ضایعات به اندام های داخلی نیز توسعه می یابد. اکتیمای واگیر معمولاً به طور خود بخودی بهبود مییابد و میزان مرگ ومیر معمولاً پائین است . - 1 -
با مشاهده زخمها در اطراف دهان، لثه ها و پوزه دام میتوان بیماری را تشخیص داد، ولی با استفاده از میکروسکوپ الکترونی و شناسایی اجزای ویروس میتوان تشخصی را قطعی کرد. بیماری در بره و بزغاله ها شدیدتر از بالغین است و در بز نیز بیشتر از گوسفند است. برخی از آنها ممکن است حتی قبل از بروز علائم تلف شوند. در حیوانات مبتلا ابتدا افزایش دمای بدن برای مدت زمان کوتاه رخ داده و به دنبال آن ضایعات پوستی در سطح زبان، بین انگشتان، روی ملتحمه و پلک، قسمت خارجی دستگاه تناسلی و روی پستان تشکیل می شود، ضایعات معمولا به شکل پرولیفراتیو هستند. ضایعه اولیه در بدن ابتدا به صورت یک پاپول کوچک و قرمزرنگ است، سپس با پیشرفت بیماری پاپول به وزیکول تبدیل میشود و در مراحل بعدی، ضایعات تبدیل به پوستول میشوند، که ممکن است از آنها مایعات تراوش کند که بر روی لبها، بینی، گوشها و پلکها و برخی اوقات بر روی پاها یا ناحیه پرینه پدیدار میشوند.
ضایعات همچنین میتوانندر دهان، خصوصاً در برههای جوان ایجاد شوند. ندرتاً ضایعات در مری، معده، رودهها یا دستگاه تنفسی توسعه مییابد. دوره ی بیماری معمولا 3 تا 6 هفته است اما فرم مزمن نیز گزارش شده است. بیماری معمولا دارای 6 مرحله است که شامل: ماکولوپاپولار، هدف، حاد، رژنراتیو، پاپیلوماتوز و پس رونده است. در انسان نیز تب گذرا ولنفادنوپاتی دیده می شود. ضایعات معمولا در حیوان حامل وجود نخواهد داشت. برههای پرواری میتوانند ویروس را به مادران خود انتقال دهند، که باعث ایجاد ضایعات بر روی پستان و سرپستانک آنها میشود. ضایعات اکتیمای واگیر دردناک هستند و ممکن است باعث بیاشتهایی یا حتی گرسنگی گردد . - 2 - با توجه به اهمیت بیماری اکتیمای واگیر در نشخوارکنندگان کوچک، مطالعه حاضر به بررسی برخی از فاکتورهای اپیدمیولوژیک نظیر فصل، سن و گونه حیوانی در حیوانات درگیر ارجاعی به درمانگاه دامپزشکی دانشگاه شیراز در خلال سال های 1389 الی 1396 پرداخته است.
مواد و روش کار
با بررسی ارجاعات بیماران مبتلا به اکتیمای واگیر به بخش بیماری های داخلی دام های بزرگ دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز از سال 1389 الی 1396 اطلاعات مربوط به آن ها استخراج شد. در این خصوص اطلاعاتی نظیر تعداد حیوانات ارجاعی، سن آن ها، سال و ماه مراجعه و گونه حیوانات درگیر - گوسفند/بز - ثبت گردید. لازم به ذکر است که تشخیص بیماری اکتیمای واگیر در بیماران بر اساس نشانه های بالینی در مبتلایان انجام شده است.
نتایج
از 47 مورد مبتلا به اکتیما، 31 مورد گوسفند - بره - و 16 مورد بز - بزغاله - بوده اند - نمودار . - 1 پراکنش مبتلایان در ماه های مختلف نیز بدین گونه بود که 2 مورد در فروردین ، 7 مورد در اردیبهشت ، 9 مورد در خرداد ، 1 مورد در تیر ، 2 مورد در شهریور ، 3 مورد در مهر ، 5مورد در آبان ، 7 مورد در آذر ، 5 مورد در دی ، 3 مورد در بهمن و 3 مورد در اسفند ارجاع داده شده بودند - نمودار . - 2 لازم به ذکر است بیشترین ارجاعات در خرداد ماه بوده است.پراکنش مبتلایان در بین سال های مورد بررسی نیز بدین صورت بود که، 7 مورد در سال 1389، 4 مورد در سال 1390، 12 مورد در سال 1391، 6 مورد در سال 1392، 8 مورد در سال 1393، 3 مورد در سال 1394، 2 مورد در سال 1395 و 5 مورد در سال 1396بوده است - نمودار . - 3 لازم به ذکر است که بیشترین مراجعه در سال 1391 و کمترین مراجعه در سال 1395 بوده است. در بین سال های1389 تا 1396 تعداد 47 مورد دام مبتلا به اکتیمای واگیر به دانشکده ارجاع داده شده است که 15 مورد زیر 1 ماه، 14 مورد بین 1 تا 3ماه، 8 مورد بین 3 تا 6 ماه، 5 مورد بین 6 تا 12 ماه و 5 مورد بین 12 تا 36 ماه بوده اند - نمودار . - 4
