بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله، پس از بررسی مدل های تقاضای واردات و عرضه صادرات از دوشاخص سطح تجارت بین الملل (LIT)١ و ادغام تجارت بین الملل (IIT)٢ به عنوان شاخص های جهانی شدن استفاده شده است. برای اقتصاد ایران، معادلات تقاضای واردات و عرضه صادرات به تفکیک و در سه گروه کالاهای واسطهای، سرمایهای و مصرفی تخمین زده شده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد در یک گروه معادلهها، شاخص
LIT و در گروه دیگرمعادلهها، شاخص IIT معنی دار بوده است. با توجه به برآوردهای به دست آمده میتوان نتیجه گرفت که در گروه کالاهای سرمایه ای و واسطهای دوبخش کشاورزی و ساختمان تواناییهای لازم برای ورود به بازارهای جهانی را دارند. از طرف دیگر، به نظر میرسد که بخش کالاهای مصرفی بیشترین زیان را از پدیده جهانی شدن متحمل خواهد شد.
واژههای کلیدی: جهانی شدن،تجارت بین الملل
* استادیار بخش اقتصاد دانشگاه اصفهان Email:H-Kalbasi@hotmail.com
** دانشجوی دوره دکترای اقتصاد دانشگاه اصفهان
1. Level of International Trade 2. Integration of International Trade
١١٤ بررسی اثرات جهانی شدن بر تجارت خارجی ایران
.1 مقدمه
در مورد جهانی شدن نظرات متفاوتی وجود دارد. گروهی معتقدند که جهانی شدن اندیشـه و تفکـری است که می خواهد فلسفه و هویت غرب را در یک امپراطوری تحت سلطه امریکـا بـر جهـان تحمیـل کند، بنابراین، جهانی شدن به معنای اعمال قدرت و نفوذ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی امریکاست. گروه دیگری نیز جهانی شدن را مرزهای ملی و ایجاد هم بستگی و پیوند بیشـتر میـان ملـتهـا بـه منظـور برقراری روابط متقابل میدانند.
در حوزه اقتصاد، جهانی شدن عبارت است از یکپارچگی و ادغام اقتصادهای ملی با گسترش تجارت و اقتصاد بازار آزاد.
یکی از مشخصههای اصلی جهانی شدن افزایش سریع جریان گردش سرمایه گذاریهـای مسـتقیم خارجی بوده است. مبلغ این سرمایه گذاریها، از حـد متوسـط 50 میلیـارد دلار در سـالهـای -1983 1985 به بیش از 200 میلیارد دلار در سال های 1991-1989 افزایش یافته است. در سال 1986 ایـن مبلغ، بالغ بر 350 میلیارد دلار بوده است. در حقیقت، سرمایه داری مدیون همین گردش سرمایه گذاری خارجی بوده است (گوگردچیان .(1380 جهانی شدن پدیـدهای پیچیـده و دارای ابعـادمختلف اسـت، بیشتر اقتصاددانان رشد تجارت و رشد سرمایه گذاری مستقیم خارجی و رشد شرکتهای چند ملیتی را از مشخصههای جهانی شدن میدانند. همچنین، از مشخصههای دیگر جهانی شدن، آزادسازی تجـاری و کاهش حمایت گرایی است که این مسئله هم در زمینه صادرات و هم در زمینه واردات قابل بررسـی است.
به طور کلی کشورهای در حال توسعه، بخشی از درآمدهای خود را صـرف حمایـت و پرداخـت یارانه به کالاهای صادراتی میکنند، این اقدام، موجب غیرواقعی شدن قیمتهای نسبی و از بـین رفـتن رقابت واقعی بین کالاهای صادراتی خواهد شد. لذا، در روند جهانی شدن حمایت از صـادرات منتفـی است. در این صورت، کالاهایی در بخش صادرات باقی خواهند ماند که در تولیـد دارای مزیـت نسـبی باشند. کاهش محدودیتهای تعرفهای واردات از اصول مهم سازمان تجارت جهـانی در رونـد جهـانی شدن است، لذا، جهانی شدن موجب کاهش تعرفهها و افزایش واردات کشورها میشود.
بنابراین، در روند جهانی شدن، میدان رقابت از سطح منطقه به سطح جهـانی گسـترش مـییابـد و دراین روند کشورهایی موفق تر هستند که قدرت رقابت بالاتری در بعد تجارت بین الملل (صادرات
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران ١١٥
و واردات) داشته باشند. افزون بر این، موفق بودن کشورها بـا سـاختار اقتصـادی، قـوانین و مقـررات حاکم بر آن کشور نیز ارتباط دارد.
در این مقاله، از راه وارد کردن شاخصهای جهانی شـدن درتوابـع عرضـه صـادرات و تقاضـای واردات، تأثیر جهانی شدن را بر گروه کالاهای صادراتی و وارداتی بررسی مـیکنـیم. بـه ایـن منظـور ابتدا، مروری بر مطالعات انجام شده خواهیم داشت و سپس، با معرفی شاخصهای مهم جهانی شـدن الگوی مورد نظر خود را ارایه میکنیم و سرانجام، نتایج تجربی حاصل از برآوردضرایب الگو را مـورد تجزیه و تحلیل قرار میدهیم.
.2 مروری بر پارهای مطالعات انجام شده
بررسی الگوهای تجربی ساخته شده برای سایر کشورها از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا، مفروضات، محاسن و معایب هر الگو مشخص شده و با دید روشن تری میتوان موضوع مورد بحث را ارزیابی کرد. همچنین، از دوباره کاری نیز جلوگیری خواهد شد.
.1 – 2 الگوهای تقاضای واردات الف) الگوی محسن خان١
محسن خان، الگوی خود را در دو حالت ارایه کرده است. در حالت اول، الگو در وضعیت تعادل و به صورت لگاریتمی زیر بررسی شده است:
Log Mit = a0 + a1 Log (Pmi/Pdi) + a2 Log ( Yt) + Ut
در این رابطه، Mit ارزش واردات در زمان t، Pmi قیمت کالاهای وارداتی، Pdi سطح قیمت داخلی و Yt تولید ناخالص داخلی واقعی است. در حالت دوم، الگوی محسن خان در وضعیت عدم تعادلی بـا وجود متغیر تأخیری، به صورت زیر بررسی شده است:
Log Mt = λ Log Mdt – Log Mt-1]
Log Mt = λa0 + λa1 Log Pt + λa2 Log Yt + (1-λLog Μt Ut
1. Mohsen-Khan
