بخشی از پاورپوینت
اسلاید 3 :
ابزارهاي ارزشيابي در مديريت بلايا
اسلاید 4 :
مقدمه
بلايا همواره بخشي از زندگي بشر بوده است. گاه به شکل وقوع حوادث طبيعي و غير قابل اجتنابي همچون سيل و زلزله، و گاه به شکل رخداد وقايع انسان ساخت و قابل اجتنابي همچون جنگ و حملات بيوتروريستي .
وقوع چنين حوادثي به دليل ماهيت غير قابل پيش بيني و ناگهاني آن موجبات ترس و نگراني بشر را در همه دوره هاي تاريخ فراهم آورده است.
در يک جامعه ، رخداد بلا نه تنها سبب ايجاد هرج و مرج مي گردد بلکه عدم تعادل و تطابق بين منابع موجود و نيازها را موجب مي شود. در چنين شرايطي بازگرداندن جامعه به وضعيت قبل از وقوع بلا ، تلاش بسياري مي طلبد.
اسلاید 5 :
اگرچه در قرن حاضر رويکردهاي آمادگي و مقابله با بلايا ارتقاء يافته است اما پيامدهاي بالقوه منفي چنين حوادثي از يک اسلوب واحد تبعيت نمي کنند .مي توان گفت که اکثر برنامه هاي آمادگي و مواجهه با بلايا ، بر پايه اصول علمي تدوين نشده است .
در حالي که در گذشته هاي نه چندان دور پاسخ گويي به بلايا بسيار بطئي و کند بوده است ، امروزه مي توان ادعا کرد که با تدارک به موقع ملزومات امدادي مي توان به موقع به بلايا پاسخ گفت.گرچه در اين که تا چه اندازه مي توان ، نيازهاي جامعه آسيب ديده را بطور صحيح برآورد نمود ، ترديد وجود دارد.
اسلاید 6 :
به هنگام رخداد بلا وضعيت جامعه بلازده به گونه اي است که اداره ي امور و اقدامات جاري، فراتر از آن است که بتواند تحت نظارت و رهبري قرار گيرد. در چنين شرايطي تنها با انجام ارزشيابي و برقراري سيستم بازخورد در عملکرد است که مي توان به مناسب بودن اقدامات انجام شده پي برد.
اسلاید 7 :
بدون ارزشيابي هاي ساختاري و هدفمند ارتقاء ظرفيت جامعه و بهينه کردن پاسخگويي به بلا ميسر نخواهد بود . اين ارزشيابي بايد در مراحل مختلف چرخه بلايا بخصوص در مرحله پاسخگويي انجام گيرد. نيزاقدامات انجام شده در مراحل پيشگيري ،کاهش اثرات مخرب و مقابله در جامعه دستخوش بلا و ساير جوامع بايد مورد ارزيابي قرار گيرد تا با يادگيري از تجارب بدست آمده و پند گرفتن از اشتباهات گذشته در برابر رخداد حوادث مشابه آمادگي لازم راکسب نمود.
اسلاید 8 :
در دنيا ، برنامه ارزشيابي مشخص و واحدي براي سنجش سرعت پاسخگويي ، تعيين شاخص هاي موفقيت در عملکرد ، کارآيي و اثر بخشي اقدامات انجام شده و کاربرد آنها در حوادث مشابه در آينده تدوين نشده است. اين امر سبب مي گردد که اطلاعات مهم از دست رفته و خطاهاي گذشته تکرار گردند و در نهايت آسيب پذيري جوامع فزوني يابد.
اسلاید 9 :
در فرآيند ارزشيابي اغلب پيامدهاي مداخلات انجام شده با بررسي کمي بروندادها مورد ارزيابي قرار مي گيرد اما نبايد دستاوردهاي نهايي حاصل از مداخلات انجام شده را از ياد برد.
ارزشيابيهاي مورد استفاده در مديريت بلا بايد به گونه اي طراحي شوند که اثربخشي وکارآيي اقدامات انجام شده را توسعه داده و به ارتقا مستمر کيفيت فعاليتها منجر شوند. نه آن که به عنوان وسيله اي براي تنبيه و توبيخ عده اي که درهنگام رخداد بلا مسئوليتي را به عهده داشته اند ، مورد استفاده قرارگيرد. چنين ارزشيابي هايي نه تنها به ايجاد تغييرات مثبت منتهي نمي گردد بلکه اجازه شناسايي منابع لازم براي انجام دگرگوني هاي ضروري را به سياست گذاران و برنامه ريزان نمي دهد.
اسلاید 10 :
بديهي است که متدولوژي ارزشيابي برنامه ها و عملکرد در بلايا بر حسب کشورهاي مختلف و نوع و گستره ي بلا متفاوت است و نمي توان نسخه ي واحدي براي ارزشيابي در کشورهاي مختلف پيچيد. ولي مي توان با تدوين راهبردهاي مناسب و استفاده از تکنيک هايي طراحي و هدايت ارزشيابي ها را مديريت کرد.
اسلاید 11 :
تا قبل از دهه اخير سيستمهاي ارزشيابي بلايا بر مراحل آمادگي و پاسخگويي تمرکز داشت . اين رويکرد سبب گرديده بود که گزارشات تهيه شده از رويداد بلا حالت داستاني به خود گيرد و از اعتبار کمي برخوردار باشد.
در صورتي كه هدف نهايي از ارزشيابي بلايا، درک پاتوفيزيولوژي بلا و شناسايي روش هاي کارآمد و اثربخشي است که براي پيشگيري و به حداقل رساندن خسارات جاني و مالي ناشي از آن انجام مي گيرد.
اسلاید 12 :
براي ارزيابي بلايا روش ها ي مختلفي وجود دارد:
يکي از معمولترين آن برآورد هزينه ها و خسارات وارده است که مي تواند در ابعاد انساني و اقتصادي مورد سنجش قرار گيرد .
خسارات انساني اغلب بر حسب تعداد افراد کشته شده محاسبه مي گردد. گرچه تنها تعداد کشته شدگان معرف ميزان خسارات انساني ناشي از بلايا نمي باشد. متعاقب بروز يک بلا هزاران نفردچار آسيب هاي جسمي و روحي مي شوند. آسيب هايي که عوارض ناشي از آن تا سالهاي طولاني ادامه خواهد داشت.
اسلاید 13 :
بسياري از بازماندگان براي بقيه عمر ناتوان و از کار افتاده مي شوند و گروهي ديگر ، به ويژه کودکاني که خانواده هاي خود را از دست داده اند تا پايان عمر از خاطرات تلخ و کابوسهاي وحشتناک مربوط به وقوع حادثه رنج مي برند. براي سنجش ميزان اين ناتواني مي توان از معيارهايي مثل ميزان سالهاي از دست رفته عمر (DALY) استفاده نمود.
اسلاید 14 :
براي سنجش شدت بلا دو عامل بايد اندازهگيري شوند:
شدت حادثه ( (magnitude of the disaster
ميزان آسيب پذيري مردم (Vulnerability of the population)
که براي اندازه گيري عوامل فوق بايد نخست به دو سوال زير پاسخ گفت:
ميزان توسعه نيافتگي زير ساختارها در فاز Pre-disaster چقدراست؟
داده هاي پايه اي ( Baseline) بهداشت و سلامتي مردم چه بوده است؟
اسلاید 15 :
شدت بلا اغلب با شاخص ميزان مرگ و مير خام CMR (Crude mortality rate) در جامعه ي دستخوش بلا ، مورد سنجش قرار مي گيرد . CMR عبارت است از:«تعداد موارد مرگ به ازاي هر 000/10 نفر از جمعيت در روز (مرگ / ده هزار/ روز)»
اسلاید 16 :
شاخص CMR مي تواند براي تعيين ميزان گستردگي يک بلا ، پيگيري تغيير در توسعه ي آن و يا ارزيابي اثربخشي مداخلات انجام شده مورد استفاده قرار گيرد.
در مراحل اوليه ي رخداد بلا، شاخص CMR مي تواند بطور غير معمول بالا باشد. براي مثال در اولين ماه پس از هجوم پناهندگان رواندايي به شرق زئير، CMR 40 تا 60 برابر ميزان Baseline گزارش شده بود.
بر اساس مطالعات انجام شده ، CMR Baseline بطور متوسط در كشورهاي در حال توسعه بين 4/0 تا 7/0 مرگ به ازاي هر 000/10 نفر در روز در نظر گرفته شده است.
اسلاید 17 :
آمار مربوط به گروه هاي آسيب پذير جامعه يعني کودکان وسالمندان نيز مي تواند يکي از ابزارهاي ارزشيابي براي چگونگي پاسخگويي به بلايا باشد.
بيشترين افراد آسيب پذير در برابر بلايا (Disaster-prone ) در كشورهاي در حال توسعه وجود دارند.
در بيشتر مواقع ميزان مورتاليتي فوري يعني بلافاصله پس از رخداد بلا ، امري تصادفي است . با وجود اين ميزان موارد مرگ و مير در بلايايي که از روند طول کشنده و مزمن برخوردارند به گونه اي است که جوانترين و مسن ترين افراد يك جمعيت را بيش از بقيه گروه هاي سني تحت تاثير قرار مي دهد. براي مثال در جريان بحران پناهندگي كردها در شمال عراق، 18% پناهنده ها بين 0 تا 5 ساله بودند. اما 64% موارد مرگ ومير به اين گروه سني تعلق داشت.
اسلاید 18 :
در مجموع ابزارهاي ارزشيابي در بلايا را مي توان در دو گروه کلي طبقه بندي نمود:
ابزارهايي که براي سنجش خطر در فاز آمادگي(preparedness) بکار مي روندکه شامل :
شناسايي عوامل آسيب رسان (hazards)
ميزان آسيب پذيري (vulnerability) مي باشند.
ابزارهايي که براي ارزيابي نيازها يا نياز سنجي سريع rapid need assessment در فاز پاسخگويي(Response) به کار مي رود.
اسلاید 19 :
همان گونه که مي دانيد خطر(Risk )يك مفهوم آماري است و به احتمال وقوع يك حادثه يا ايجاد يک پيامد منفي اطلاق مي شود که قابليت تاثير گذاري بر روي افراد در زمان و مكان خاص دارد.
ميزان خطر به دو عامل بستگي دارد:
عوامل آسيب رسان hazards))
ميزان آسيب پذيري((vulnerability
اسلاید 20 :
تفاوت خطر با عوامل آسيب رسان در اين است که خطر احتمال وارد آمدن آسيب در زمان و مكاني خاص است. حال آن که عوامل آسيب رسان فاکتورهايي بالقوه هستند که در زمان خاص ايجاد آسيب مي کنند.
بنابراين به مجموعه ي عوامل آسيب رسان و ميزان آسيب پذيري خطر گفته مي شود.
Risk = Hazard + Vulnerability
