بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
گلپایگان
جاذبه های جغرافیایی تاریخی- باستانی و فرهنگی
اسلاید 3 :
فهرست مطالب
* مقدمه
*وجه تسمیه گلپایگان * مناره گلپایگان فانوس صحرایی جهان .
* نقشه تقسیمات سیاسی گلپایگان * بازار سنتی گلپایگان
* نقشه مسیر گلپایگان* مسجد جامع سرآور
* موقعیت جغرافیایی گلپایگان * قلعه ادیب
*ارتفاعات گلپایگان * گنبد بابامصری
* کوه الوند * کبوترخانه های کلپایگانی
*منابع آب گلپایگان * ظرف آتشدان مفرغی گلپایگان
*دریاچه سد گلپایگان * آثار تاریخی و باستان دیگر .
* سد گلپایگان * مشاهیر گلپایگان
* دشت لاله های واژگون گلپایگان
* جاهای تفریحی و فهرست گیاهان دارویی گلپایگان
* موقعیت و خصوصیات مناطق و آثار باستانی و.گلپایگان
* امامزاده صالح پیغمبر(ع)
* امامزاده هفده تن
* ارگ تاریخی گوگد
اسلاید 4 :
مقدمه
در دامنه های جنوبی کوه های زنجیره ای زاگرس، آنجا که این ابرکوه کم کم از ارتفاعش می کاهد و تنها قله های نه چندان بلند مانند الوند، حاج قارا و قلعه جمال به منزله برجهای دیده بانی بر گستره دشتی خاک آلود با خانه هایی با دیوارهای گلین، درختان کم رشد و کشت وکاری کم آثار کم آبی در آنها ظاهر است چشم دوخته اند و به تماشا و مراقبت کهن شهری بازمانده از دوران نیاکان تاریخی مان از عهد همای بنت بهمن کیانی*، اینجا گلپایگان است جایی که افرادی تحصیل کرده ، دانشمند و پژوهشگر در کلیه سطوح علمی نه تنها در ایران بلکه در جهان دارد، جایی که فرزندان برومندش با امکانات ضعیف و ناچیز آموزش، اما به کمک تعلیمات فرهنگیان نام آور در قله های مرتفع علم و صنعت و ادب قرار گرفته اند، این کهن شهر دوران کیانی، ابر شهر عهد مادها ، در برابر هجوم مرگبار سربازان اسکندر مقدونی ایستاد، به اقلیت های دینی زرتشتی و کلیمیان پناه داد و در مقابل حمله برق آسای مغولان خونخوار ایستادگی کرد و ننگ تسلیم را نپذیرفت و باز سر برافراشت و به حیات خود ادامه داد.
* همای بنت بهمن کیانی : همای ، هفتمین پادشاه از سلسله کیانیان، وی دختر و همسر بهمن بود پس از مرگ بهمن چون باردار بود – تاج شاهی را به شکمش نهاد، تا هنگام تولد پسرش داراب سلطنت کرد.
اسلاید 5 :
وجه تسمیه گلپایگان
گلپایگان را در اواخر ساسانیان و اوایل اسلام «گردپاذکان» می گفتند که تازیان آن را معرب کرده و «جردپاذکان» نامیده اند که جرفادقان و جربادقان هم گفته اند.
که از سه جزء تشکیل شده است:
جزء اول – گَرد ، یا گل یا وَرد به معنی گل.
جزء دوم – پای یا پاد یا پات یا پاذ که معنی سپهبد یا نگهبانی کردن است.
جزء سوم – کان یا قان یا گان پسوند نسبت یا جا و مکان است و بالاخره به ورد پاتکان ، گلپایگان مبدل گردیده است. یعنی مکان و شهر گلپای یا گلباد که از نام های معروف ایرانی است.
- گرد پاذکان /جردپاذکان/ جرفادقان/جربادقان/وردپاتکان / گلبادگان/ گلپایگان
اسلاید 6 :
نقشه تقسیمات سیاسی گلپایگان
اسلاید 7 :
نقشه مسیر گلپایگان
اسلاید 8 :
موقعیت جغرافیایی گلپایگان
این شهرستان با مساحتی در حدود 2421 کیلومترمربع در 180 کیلومتری شمال غرب اصفهان و 350 کیلومتری جنوب غربی تهران در دامنه شرقی کوه زاگرس واقع است کل جمعیت گلپایگان 87479 نفر می باشد که 70483 نفر آن شهری و 16996 نفر آن روستایی می باشد. زبان مردم گلپایگان فارسی دری با لهجه گلپایگانی می باشد.
گلپایگان یکی از شهرستان های استان اصفهان است و از شمال به شهرستان محلات و خمین ، از جنوب به شهرستان خوانسار، از شرق به میمه و از غرب به شهرستان الیگودرز محدود می باشد.
ارتفاع آن از سطح دریا 1818 متر است، پست ترین نقطه در منطقه تنگ غرقاب (جایی که آبهای منطقه به وسیله رودخانه گلپایگان به سمت قم زهکشی می شود) و بلندترین ارتفاع این شهرستان قله کوه الوند با ارتفاع 3111 متر می باشد که در شمال گلپایگان واقع است.
دشت گلپایگان بعد از جلگه زاینده رود، مهم ترین دشت استان اصفهان و یکی از دشت های حاصلخیز ایران مرکزی است و تمامی دشت از درختان پوشیده شده است و در میان باغات کبوترخانه هایی متعدد وجود دارد.
آب و هوای گلپایگان:
میانگین آب و هوا 28 درجه می باشد.
گرمترین روزها : گرم ترین ماه سال تیرماه است و حداکثر مطلق درجه حرارت نیز در همین ماه 36/8 درجه سانتی گراد است.
سردترین روزها: سردترین ماه سال دی ماه است و حداقل مطلق درجه حرارت در ماه 15/4 درجه سانتی گراد است و گاهی به منهای درجه می رسد .
و قسمت اعظم بارندگی هم در فصل پاییز و زمستان است.
اسلاید 9 :
ارتفاعات گلپایگان
مهم ترین ارتفاعات را در گلپایگان می توان به چهار دسته تقسیم کرد:
الف) ارتفاعات کوه های شمالی و شمال غربی؛
که قله های بلند آن عبارتند از : تخت پهلوان، قله الوند، قله حاجی قارا.
ب) ارتفاعات کوه های شرقی ؛
که قله های بلند آن عبارتند از: کوه امامزاده صالح پیغمبر، شیخ احمد.
ج) ارتفاعات جنوبی ؛
که کوه های خوانسار می باشد . قله های بلند آن عبارتند از: قلعه جمال، حاجی ابراهیم، له پبین ، سرخ، چهل گزی.
د) ارتفاعات غربی ؛
که دنباله آنها به کوه های فریدن و خوانسار می رسد و قله های بلند آن عبارتند از : هگل، چمن سلطان، دره سیب، تخت خسروخان، شاه نشین می باشد.
ارتفاعات و کوه های زیاد دیگری هم در این شهرستان وجود دارند که در این بحث نمی گنجد.
اسلاید 10 :
کوه الوند
کوه الوند گلپایگان کوهستانی است واقع در شمال غربی گلپایگان که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است. این کوه حدود 15 کیلومتر طول و به طور متوسط 5 کیلومتر عرض دارد. ارتفاع بلندترین نقطه این کوه 3111 متر میباشد که در محل به نام کلنگ سیاه شناخته میشود. در پایین دست دامنههای جنوبی کوه چشمهای زیبا و چهار فصل به نام چشمه خضر وجود دارد و جادهای خاکی به طول حدود 12 کیلومتر از گلپایگان تا مجاورت چشمه کشیده شده است.
اسلاید 11 :
منابع آب گلپایگان
منطقه گلپایگان جزء حوضه آبریز دریاچه قم است و کلیه نزولات آسمانی از ارتفاعات خوانسار سرچشمه گرفته و توسط رودخانه ها به طرف دشت گلپایگان سرازیر می گردد.
تأمین آب گلپایگان توسط :
آبهای سطحی که از طریق رودخانه ها زهکشی می شوند.
آبهای زیرزمینی که از قبیل : قنات ، چشمه سارها و چاه های عمیق و نیمه عمیق، می باشد.
رودخانه ها : در گلپایگان رودخانه های زیادی وجود دارد که نام بعضی از آنها عبارتند از : رودخانه گلپایگان (لعل بار ، انار بار) ، دربند، قبله، خشکه رود، سعید آباد، فرج آباد، لای خم پیچ، خشک و نهر هارون است.
اسلاید 12 :
دریاچه سد گلپایگان
دریاچه سد گلپایگان در 18 کیلومتری جنوب غربی شهر گلپایگان و در نزدیکی روستای اختوان قرار دارد.
در دریاچه گلپایگان ماهیهای زیر یافت میشود : سوف، کپور، ماهی سفید رودخانهای و قزل آلا. ماهی سفید و قزل آلای دریاچه گلپایگان بسیار مرغوب است.
اسلاید 13 :
سد گلپایگان
سد گلپایگان اولین سد مخزنی خاکی و اولین سد مدرن ایران است. مطالعات این سد در سال ۱۳۲۳ شروع شد. عملیات ساخت آن نیز در سال ۱۳۲۶ آغاز و در سال ۱۳۳۶ به بهرهبرداری رسید. سد سنگریزهای گلپایگان با هسته رُسی مایل است و با شیوه قدیمی ساخت سدهای خاکی بر روی پی سنگی ساخته شدهاست. سد گلپایگان در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی و ۱۸ کیلومتری جنوب باختری شهر گلپایگان در نزدیکی روستای «اختوان» بر روی رودخانه قمرود (اناربار) واقع شدهاست. هدف از احداث این سد جلوگیری از خسارات ناشی از سیل و تأمین آب کشاورزی شش هزار هکتار از اراضی کشاورزی منطقه بودهاست. ارتفاع سد از سطح زمین ۵۷ متر است. تجهیزات فنی و امکانات رفاهی در زمان ساخت این سد محدود بود ولی با تلاش شبانهروزی و دلسوزانه سازندگان آن بعد از گذشت سالیان دراز از زمان بهره برداری تاکنون ایمنی و پایداری سد مطلوب و قابل قبول و مهمترین منبع تأمین آب کشاورزی زمینهای گلپایگان است. حجم کل مخزن این سد ۴۵ میلیون مترمکعب و حجم مفید مخزن ۴۲ میلیون مترمکعب است.
اسلاید 14 :
دشت لاله های واژگون گلپایگان
دشت لالههای واژگون در فاصله 30 کیلومتری غرب گلپایگان واقع شده است و به لحاظ وجود آب و هوای مطلوب و طبیعت زیبا و بکر یکی از مناطق مستعد گردشگری به شمار میآید.
به گزارش خبرگزاری فارس از گلپایگان، لاله واژگون از منحصر بهفردترین گونه گلها و گیاهان بومی و وحشی مناطق کوهستانی ایران است که این گونه گیاهی در ارتفاعات سردسیر کهگیلویه و بویراحمد، اشترانکوه لرستان، کوههای چهارمحال و بختیاری و گلستان کوه در خوانسار و روستای هنده از توابع گلپایگان در سطح وسیع و قابل توجهی میروید و به عقیده گیاه شناسان، نسل این گل سر به زیر به سرعت در حال انقراض بوده و زیستگاه و تعداد این گونه گیاهی بسیارکم شده است.
لالههای واژگونی ارتفاعات پشتکوه گلپایگان معمولاً تا ارتفاع 150 سانتیمتری رشد میکنند.
اسلاید 15 :
از جمله جاهای تفریحی می توان به پارک فانوس، پارک جنگلی و پارک ساحلی اشاره کرد.
کشاورزی و دامداری در گلپایگان رونق بیشتری داشت و از نظر صنایع دستی: قالی بافی و منبت کاری در گلپایگان از اهمیت بیشتری برخوردار است.
فهرست گیاهان دارویی گلپایگان:
نعنا فلفلی یا سوسنبر، شاتره، آویشن ، ریواس ، خاکشیر، بومادران، شکر تیغال، شنگ، گل پنیرک، اسپند، بادام تلخه، مرزنگوش، ترشک، بارهنگ، کاسنی، گل گاوزبان، استخودوس، گزنه، بابونه ، خرفه ، بادرنگ، بزرک یا کتان، بنفشه، بالنگو، درمنه، خار شتر، ختمی، خاکشی یا جنه، خشخاش یا کوکنار، قدامه، کرچک، کنگر، روناس، سوری یا گل محمدی، سیاه دانه، ثعلب، کافشه یا گلرنگ، همیشه بهار ، اسپرزه، سنا، شوید، شقایق، تاج ریزی، عناب، شنبلیله، تلخه، جوشیر، خوشاروزه،کاکوتی یا تره کوهی، کبار یا کوار، گلپر و بادرنجویه می باشد.
اسلاید 16 :
مسجد جامع گلپایگان
از مساجد مهم تاریخی دوران سلجوقی و از مساجد بزرگ ایران زمین است. مسجد جامع گلپایگان در سال ۵۰۸ هجری قمری، در دوران حکومت ابوشجاع محمدبن ملکشاه سلجوقی بنا شدهاست. ازخصوصیات مسجد و گنبد آن دارا بودن کتیبههای آجری متعدد و تزئینات فراوان دوره سلجوقی است. در متن کوفی گنبد، نام محمد بن ملک شاه خوانده میشود و اطراف محراب بزرگ زیر گنبد در متن کتیبهای نام بانی آن بنای عظیم را، ابونصربن محمد بن ابراهیم آوردهاند. همچنین بر بدنههای مختلف شبستان نام بزرگان دین و جملات مذهبی را به خط کوفی آجری نوشتهاند. در زمان فتحعلی شاه قاجار شبستانهای ساده طرفین گنبد و بناهای شرقی و غربی مسجد را احداث نموده و بر ساختمانهای گنبد عهد سلجوقی افزودهاند. ساختمان گنبد عهد سلجوقی متعلق به اوایل قرن ششم هجری قمری است. صحن مسجد جامع گلپایگان بدون احتساب هشتیها، حجرهها و رواقها حدود یک هزار و ۶۰۰ متر مربع مساحت دارد و ارتفاع گنبد مسجد ۲۲ متر و ابعاد گنبد از داخل ۱۲ در ۱۲ متر است. یک حوض آب بزرگ و کم عمق نیز در وسط صحن مسجد قرار دارد که علاوه بر مکانی برای وضو گرفتن نمازگزاران بر زیبایی این مسجد افزودهاست. سر در مسجد گلپایگان از سمت داخل محوطه رو به صحن با آجرهای آبی رنگ با جمله «یا علی» بصورت زیبایی مزین شده و شبستان اصلی مسجد جامع گلپایگان همچون سایر بناهای عصر سلجوقی فاقد کاشی کاری است. در کتیبه مسجد جامع که شرح نوشتهها به خط کوفی است، نام ابابکر صدیق، عمر بن خطاب، عثمان، علی ابن ابیطالب و طلحه و زبیر و عبدالرحمن بن عوف…آمدهاست. (محراب مسجد از دو بخش تشکیل شدهاست که در قسمت پایینی متصل به کف محراب و در قسمت بالای محراب کلمات «الله احد» و «الله صمد» به خط کوفی مشهود است. آیاتی از قرآن کریم نیز در اطراف محراب بزرگ مسجد جامع گلپایگان به خط کوفی نقش بستهاست.
دوپوش گنبد مسجد جامع گلپایگان مانند دوپوش گنبد مسجد جامع یزد و اغلب گنبدهای قرن هفتم به بعد، گسسته (و نه پیوسته) است. مسجد جامع گلپایگان در سال ۱۳۱۰ ه.ش. به سرپرستی آندره گدار فرانسوی تعمیر شده است.
موقعیت و خصوصیات مناطق و آثار باستانی و تاریخی و فرهنگی گلپایگان
اسلاید 17 :
امامزاده صالح پیغمبر(ع)
این زیارتگاه در در قله کوه واقع شدهاست. در گذشتههای دور راه برای صعود به قله کوه وجود داشته و امروزه از زیر قله به دامنه کوه شیبی بسیار تند مانند دیواره سنگی وجود دارد و صعود به آن یکی از مشکلات کوهنوردی است. در افواه شایع است که آجرها را پشت بز میبستند و از راهی که امروزه صاف و پرتگاه شدهاست به قله کوه حمل میکردهاند. در زیر کوهپایه، تخته سنگ عظیمی است که شبیه به شتر خوابیدهاست. مردم پاک و خوش قلب آنرا «ناقه صالح» میپندارند و جالب آن است که داستان مشهور سامسون و دلیله (درباره صالح پیغمبر) بین مردم رواج دارد.
اسلاید 18 :
امامزاده هفده تن
امامزاده هفدهتن از ابنیه قرن یازدهم هجری است که در زمان شاه عباس اول صفوی احداث گردیده و به شماره ۲۹۰ آثار باستانی به ثبت رسیده است. بقعه هفدهتن بر طبق کتیبه سر در آن در سال ۱۰۳۲ هجری قمری ساخته شدهاست. بر روی بنای هشت گوش گنبد کاشی کاری باشکوهی قرار گرفتهاست که از لحاظ ساختمانی و تزئین کاشیکاری بسیار جالب و زیبا است. در وسط حیاط هفدهتن دم در ورودی کتیبه کاشی معرق نفیسی هست و دم در، چوب منبت کاری شده زیبایی به چشم میخورد که کار استاد عبدالحسین (پدر استاد علی آقا معظمی) است. روی این چوب، آیات قرآن و گل بوته به شکل پنجره احداث شده و از این حیث یکی از شاهکارهای منحصر به فرد دوران گذشته به شمار میرود. در داخل حرم (دور گنبد) کتیبه منظوم ارسی مفصلی در چاپلوسی و مدح شاه عباس اول صفوی نوشتهاند. امامزاده هفدهتن ۴ درب و ۳ سرراهی زیبا و با عظمت دارد که در اطراف آن کتیبه زیبایی به خط غیاث الدین علی جوهری شیرازی نوشته شدهاست.
بقعه از جمله کارهای بسیار زیبای معماری عهد صفویه و به دستور سردار امامقلی خان ساخته شدهاست و دارای کاشیکاری معرق و منقوش و دارای کتیبه به خط کوفی است. طبق شجره نامه موجود در اداره اوقاف و هفدهتن (که بینیاز از نقد و پژوهش نیست)، افرادی که در این محل مدفون اند عبارتند از: امامزاده ابو الحسن فرزند امام حسن مجتبی (ع)، سلطان اسماعیل فرزند امام جعفر صادق (ع)، صالح و قاسم فرزندان جعفربن علی (ع)، عباس و حسین فرزندان حضرت موسی بن جعفر(ع)، شهربانو و حلیمه و صفورا دختران حضرت حضرت موسی بن جعفر (ع)، علی اکبربن علی بن حسین (ع)، محمد بن محسن بن علی بن حسین(ع)، محمود و محسن و عبدالله بن یحیی بن امام موسی الکاظم (ع)، موسی و مظفر فرزندان جعفر طیار، اسحق فرزند ابراهیم که مشخص نیست ابراهیم مزبور به کدام امام منتسب است. در گلپایگان شایع است که سرهای شهیدان (هفده سر) در شیراز به نزد حاکم وقت برده شده که با واقعیتهای تاریخی خوانایی ندارد.
منبت کاری جلوی در ورودی هفدهتن کار استاد عبدالحسین معظمی می باشد.
اسلاید 19 :
ارگ تاریخی گوگد
ارگ تاریخی گوگد از بناهای بزرگ خشت و گلی ایران است که زمان ساخت آن به حدود چهار قرن پیش میرسد. تنها سند مکتوبی که از این بنا موجود است متعلق به حدود ۱۳۰ سال پیش است که نشان میدهد نصف بنای ارگ توسط شخصی به نام علیخان به عنوان مهریه به همسرش واگذار شدهاست و از آن پس به عنوان ارگ علیخانی نامیده شدهاست.
ارگ گوگد در زمان صلح به عنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار میگرفته و با توجه به وضع و موقعیت ویژه خود نسبت به کاروانسراهای مجاور، محل استراحت کاروان تجار سرشناس و یا حاکمان و والیهای سایر ایالات ایران بودهاست و حتی به استناد اظهارات افراد مسن شهر گوگد، آقا محمدخان قاجار نیز در لشکرکشیهای خود چند روزی را در این محل اُتراق کردهاست. ارگ تاریخی گوگد در زمان جنگ و حمله اشرار به عنوان دژ نظامی مورد استفاده قرار میگرفته و در بالای درب ورودی شمالی قسمتی به عنوان شاهنشین وجود داشتهاست که هماکنون به عنوان سوئیت ویژه مورد استفاده قرار میگیرد و حوض آبی در این شاهنشین وجود دارد که هر زمان درب توسط مهاجمین آتش زده میشد محافظین با تخلیه آب حوض آتش را خاموش میکردهاند.
همچنین سوراخهایی روی دیوارهای مرتفع وجود دارد که از آن به عنوان سیستم امنیتی هشدار دهنده استفاده میشد به این صورت که کبوترهایی را در این سوراخها اسکان میدادهاند که شبها با بیقراری و سر و صدای این کبوتران متوجه ورود مهاجمان توسط قلاب و یا نردبان میشدند. از طرفی چاهی در قسمت جنوب شرقی ارگ وجود دارد که نشان میدهد برای روزهای مقاومت فکر آب آشامیدنی نیز میشدهاست. بر روی در ورودی ارگ دو درکوب وجود دارد که بزرگتر را مردکوب و کوچکتر را زن کوب مینامیدهاند. که برعکس بقیه مناطق ایران زنکوب در سمت راست قرار گرفتهاست. در ساختمان ارگ وجود بنا در اطراف و فضای باز در وسط، همچنین وجود طبقات پائین و بالا نشان از معماری کاروانسرایی دارد که بیانگر رعایت نظام طبقاتی در اجتماع آن روز است به این صورت که استر و استربانان در طبقه پایین و در مجاورت هم و بازرگانان و افراد شاخص در طبقات بالا مسکن میگزیدهاند که این فضاها پس از بازسازی هم اینک به عنوان مهمانسرا با امکانات مدرن شامل سوئیتهای زیبا با سرویسهای بهداشتی، رستوران و… پذیرای گردشگران ایرانی و خارجی است.
اسلاید 20 :
مناره گلپایگان فانوس صحرایی جهان، راهنمای كاروانهای جاده ابریشم
مناره ۱۸ متری شهر گلپایگان که به آن «میل گلپایگان» هم گفته میشود، در زمره بلندترین منارههای قرن پنجم هجری قمری است. مناره گلپایگان در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۳۱۵، با شماره ۲۵۰ جزو آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا در سال ۱۳۱۷ -۱۸ مرمت شدهاست. منار گلپایگان دارای دو در است و در درون آن پلکانی تعبیه شدهاست. قسمتهای پایین و بالای مناره مرمت گردیده و دارای کتیبه آجری است که این کتیبه به خط کوفی نوشته شده و فاقد تاریخ میباشد و متن کتیبه آن از آیات کلام الله مجید است. این مناره با قدمتی حدود ۹۰۰ سال در برابر عوامل طبیعی (زلزله، باد، باران، سرما و گرما) سرفراز برجای ماندهاست و از جمله بلندترین منارههای ایران میباشد. دو راه پله دارد که بصورت دورانی با ۶۴ پله به بالای مناره میتوان صعود کرد. این مناره از زمان سلجوقیان میباشد که ساختمان آن را احتمالا با ساختمان مسجد جامع و بازار چهارسوق همزمان میدانند. گفته میشود این مناره برای راهنمایی کاروانیان بوده و بالای آن چراغ نصب میکردهاند و در جنوبی چهارسوق از جلوی مناره شروع میشدهاست.
