بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
روش پیمایش
اسلاید 2 :
تاریخچه روش پیمایش
روش پیمایش ( Survey Research ) دارای تاریخچه ای طولانی است و از گذشته تا حال ، همراه با سرشماری در علم سیاست به کار برده شده است .
یکی از اولین موارد استفاده سیاسی از روش پیمایش در سال 1880 صورت گرفته است. در این سال کارل مارکس پرسشنامه ای را تدوین و تنظیم کرد و آن را برای 25000 کارگر فرانسوی پست کرد . هدف این تحقیق تعیین وسعت استثمار کارگران به وسیله کارفرمایان فرانسوی بود.
ماکس وبر جامعه شناس آلمانی از این روش به منظور مطالعه کارگران کاتولیک و پروتستان استفاده کرده است .
قسمت اعظم تحقیقات پیمایشی در قرن اخیر مربوط به پژوهشگران آمریکایی است ( دلاور ، 1374 : 135 ).
اسلاید 3 :
تعریف تحقیق پیمایشی
پیمایش ترجمه واژه Survey است . این واژه از دو قسمت تشکیل شده است . Sue که از کلمه لاتین super گرفته شده است و به معنای روی ، برفراز ، آن طرف ، دورتر و برتر است . قسمت دوم vey است که از کلمه لاتین videre به معنای نگاه و جستجو کردن گرفته شده است . بنابراین survey یعنی نگاه یا جستجو کردنِ دورتر و فراتر. البته منظور از نگاه یا جستجو کردنِ تنها مشاهده فیزیکی به وسیله چشم یا سایر حواس نیست.
تحقیق پیمایشی عبارت است از مشاهده پدیده ها به منظور معنا دادن به جنبه های مختلف اطلاعات جمع آوری شده. این تحقیق از دو مرحله تشکیل شده است: 1. مشاهده دقیق و نزدیک پارامترهای موجود در جامعه 2. جمع آوری اطلاعات و معنا دادن به آنچه که مورد مشاهده قرار گرفته است (دلاور،137:1374).
2. پیمایش دقیقاً به معنی تکنیک خاصی در گردآوری اطلاعات نیست، هرچند عمدتاً ار پرسشنامه استفاده می شود اما فنون دیگری از قبیل مصاحبه، مشاهده و تحلیل محتوا هم به کار می روند. ویژگی بارز پیمایش عبارتند از شیوه گردآوری داده ها و روش تحلیل آنها. مشخصه پیمایش، مجموعه ساختمند یا منظمی از داده ها است که آن را ماتریس متغیر بر حسب داده های موردی می توان ذکر کرد ( دواس ، 1386 : 13 ) .
اسلاید 4 :
3.تحقیق پیمایشی روشی است برای گردآوری داده ها که در آن از گروه های معینی از افراد خواسته می شود به تعدادی پرسش مشخص ( که برای همه افراد یکسان است ) پاسخ دهند. این پاسخ ها مجموعه اطلاعات تحقیق را تشکیل می دهند ( بیکر ، 1386 : 196 ) .
اسلاید 5 :
هدف های تحقیق پیمایشی
1. توصیف : معمولاً تحقیقات پیمایشی به منظور کشف واقعیتهای موجود یا آنچه که هست انجام می شود. به عبارت دیگر، این روش پژوهش به منظور توصیف یک جامعه تحقیقی، در زمینه توزیع یک پدیده معین انجام می شود. به همین دلیل محقق در مورد علت وجودی توزیع بحث نمی کند بلکه تنها به چگونگی آن در جامعه مورد پژوهش می پردازد و آن را توصیف می کند .
مثال : مرکز آمار ایران توزیع سن و جنس در کشور را توصیف می کند ( دلاور ، 1374 : 138 ) .
تأکید زیاد بر تبیین به معنای بی اهمیتی تحقیق توصیفی نیست. توصیف خوب اهمیت زیادی دارد در چنین توصیفی پایه و اساس نظریه معتبر است. اگر چیزی را به درستی توصیف نکرده باشیم تلاشمان برای تبیین آن را به بیراهه می کشد (دواس، 33:1386).
اسلاید 6 :
2. تبیین : کوشش های روزانه برای تبیین مسائل ، نسبتاً ساده هستند . براساس همین تلاش ها سعی می شود تا انگیزه ها ، مفاهیم ، اهداف و اعمال به دیگران انتقال یابد . در این جا محقق با مقایسه موردها در پی کشف علل پدیده ها بر می آید . مثال : در نمونه گیری رای دهندگان انتخاباتی می توان تبیین کرد که چرا برخی از رای دهندگان یکی از کاندیدا را بر بقیه ترجیح داده اند.
اسلاید 7 :
واحد تحلیل روش پیمایش
واحد تجزیه و تحلیل در تحقیق پیمایشی ممکن است فرد یا ویژگی هایی از افراد باشد .
مثال : واحد تحلیل در بررسی انتخابات در مثال قبلی ، هر رای دهنده است .
ولی واحد تجزیه و تحلیل همیشه یک فرد نیست .
مثال : خانواده ، شهر ، استان ، ملیت ، شرکت ، صنعت ، باشگاه
گاهی ممکن است که در یک تحقیق پیمایشی بیش از یک واحد تجزیه و تحلیل وجود داشته باشد .
مثال : تحقیق در مورد خانواده های یک شهر ممکن است دارای هدفهایی نظیر تعیین درصد بیکاری و توزیع سن و جنس در جامعه باشد. واحدهای تحلیل در این مثال عبارتند از خانواده ، بافت خانواده ، خانواده و فرد.
طبیعت اطلاعاتی که واحد تجزیه و تحلیل را تشکیل می دهند باید از پیش شناسایی و تعریف شود. در غیر اینصورت طرح تحقیق و روشهای آماری مورد استفاده ممکن است نتایج گمراه کننده ای به بار آورند. این مسأله در مواقعی که بیش از یک واحد تجزیه و تحلیل وجود دارد اهمیت زیادتری پیدا می کند. مطمئن ترین راه در تحقیقاتی که دارای چند واحد تجزیه و تحلیل هستند این است که برای هر واحد یک پرونده جداگانه ترتیب داده شود (دلاور،143:1374).
اسلاید 8 :
انواع تحقیق پیمایشی
1. تحقیقات پیمایشی مقطعی ( cross – sectional)
در تحقیقات مقطعی به منظور توصیف جامعه ای که نمونه از آن انتخاب شده است، اطلاعات در یک مقطع زمانی معین از نمونه جمع آوری می شوند. این روش نه تنها به منظور توصیف بلکه برای تعیین همبستگی میان متغیرها در زمان انجام تحقیق به کار برده می شود.
نکته : نتایج به دست آمده فقط در زمان اجرای تحقیق درست هستند و ممکن است با گذشت زمان تغییر کنند .
مثال : تحقیق در مورد « محبوبیت کاندیداهای انتخاباتی » یک نمونه از این نوع تحقیق می باشد .
اسلاید 9 :
2. تحقیقات پیمایشی طولی ( longitudinal surveys ) :
تجزیه و تحلیل برخی از طرح های تحقیقاتی به صورت توصیفی یا تبیینی به محقق اجازه می دهد که اطلاعات جمع آوری شده از زمان های مختلف را مورد مطالعه قرار دهد. در چنین طرح هایی اطلاعات جمع آوری شده باتوجه به زمان جمع آوری آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و محقق قادر است تغییرات به وجود آمده در طی زمان را مورد بحث قرار دهد. عمده ترین روش هایی که در تحقیقات پیمایشی طولی به کار برده می شود عبارتند از:
1-2- مطالعه روند trend studies
2-2- مطالعه گروه های بزرگ cohort studies
3-2- مطالعه گروه های منتخب panel studies
اسلاید 10 :
1- 2- مطالعه روند :
از یک جامعه می توان نمونه ای انتخاب کرد و آن را در زمان های مختلف مورد تحقیق قرار داد. گرچه در نمونه های مختلف افراد متفاوتی وجود دارند، اما هرنمونه در زمان نمونه گیری نماینده جامعه ای است که در زمان از آن انتخاب شده است.
مثال : قبل از برگزاری انتخابات و در زمانهای مختلف می توان نظر رای دهندگان را در مورد کاندیداهای انتخاباتی سوال کرد . گرچه افراد مختلفی در نمونه های انتخاب شده وجود دارند، اما با مقایسه نتایج می توان تمایل رای دهندگان و در نهایت جهت یا روند تمایلات افراد را معین کرد .
اسلاید 11 :
2-2- مطالعه گروه های بزرگ
مطالعه روند به منظور توصیف یک جامعه کلی و عمومی انجام می شود، هرچند که اعضای این جامعه در حال تغییراند. افرادی که در تحقیق اول مورد مطالعه قرار گرفته اند ممکن است در تحقیق بعدی مشارکت نداشته باشند و افرادی که در بار سوم مورد مطالعه قرار می گیرند در زمان اجرای مطالعه نخست هنوز به دنیا نیامده باشند. مطالعه گروه های بزرگ، بر جامعه معینی که در زمان های مختلف از آن اطلاعات جمع آوری می شود تأکید دارد، هرچند نمونه هایی که از این جامعه انتخاب می شوند متفاوتند.
مثال : نمونه ای از فارغ التحصیلان سال 1356 یکی از کلاس های دانشگاه تهران را انتخاب کرد و نظرشان را نسبت به مدیریت دانشگاه سوال کرد . سپس 5 سال بعد نمونه دیگری را از فارغ التحصیلان همین کلاس در دانشگاه تهران انتخاب کرد و همان سوال را مطرح نمود.
اسلاید 12 :
3- 2- مطالعه گروه های منتخب
در مطالعات روند و گروه های بزرگ، تجزیه و تحلیل یک فرایند و تغییرات آن، طی زمان انجام می شود. در این مطالعات افراد نمونه متفاوت می باشند. در مطالعه گروه های منتخب اطلاعات در زمان های مختلف از نمونه ای که معرف جامعه است جمع آوری می شود. چنین نمونه ای در این مطالعات گروه منتخب نامیده می شود.
مشکلات این روش :
1. برعکس دو روش قبل، در این روش نمی توان از اطلاعات گذشته استفاده کرد، به همین دلیل این روش به وقت زیادتر و منابع مالی و دقت بیشتری نیاز دارد.
2. کاهش میزان مشارکت اعضای گروه منتخب می تواند اثر منفی بر نتایج داشته باشد. چون مزیت این روش در نمونه ثابت است، بنابراین عدم مشارکت برخی از افراد در تحقیق موجب تضعیف نتایج می شود.
3. تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده در این روش پیچیده است. به همین دلیل این روش کمتر به کاربرده می شود. اما باید توجه داشت که این روش در مطالعاتی که هدف آنها تبیین است اهمیت فوق العاده ای دارد.
اسلاید 13 :
تحقیق پیمایشی به لحاظ اجرا ( تکنیک پیمایش ) :
مراحل اجرای پیمایش پرسشنامه ای :
هدف : اولین قدم در اجرای پیمایش پرسشنامه ای، تهیه فهرستی از هدف هایی است که پژوهشگر قصد دارد به کمک پرسشنامه به آنها برسد. تهیه و تنظیم پرسشنامه قبل از داشتن درک روشنی از آنچه باید حاصل شود، تقریباً ناممکن است. هدف ها قبل از اجرای تحقیق باید به صورت دقیق مشخص شوند، در غیر این صورت پژوهشگر در انتخاب نمونه ، ساختن پرسشنامه و تجزیه و تحلیل اطلاعات با مشکلات فراوانی روبرو خواهد شد .
بیان مسئله : هدف از پیمایش پرسشنامه ای توصیف و تبیین رفتار، طرز فکر، احساس ویژه یا آزمون رابطه دو یا چند متغیر است. برای این منظور پژوهشگر می بایست به مسئله تحقیق خود واقف باشد و از طریق مدل تحقیق خود رابطه های موجود میان متغیر وابسته و مستقل را به خوبی تشخیص دهد.
تعیین جامعه و انتخاب نمونه : مبتنی بر اهمیت موضوع ، قابلیت تعمیم پذیری ، علاقه پژوهشگر و موجود بودن منابع است .
جامعه مورد نظر ممکن است شهرک ، شهر ، استان ، کشور ، منطقه آموزشی ، واحد نظامی یا زیر گروهی از واحدهای ذکر شده نظیر گروه های قومی ، مذهبی ، سنی و شغلی باشد . به علت وسعت زیاد جامعه مورد نظر همیشه مطالعه تمام آن مقدور نیست . به علاوه برای توصیف ویژگی های جامعه مورد نظر و آزمون فرضیه درباره آن ، نیازی به مطالعه تمام اعضای جامعه نیست در عوض ، به انتخاب نمونه ای از جامعه که معرف و نماینده واقعی آن باشد اقدام می شود
اسلاید 14 :
محتوای پرسش
از نظر دواس بین چهار نوع محتوای پرسش باید تمایز قائل شد : رفتار ، اعتقادات ، نگرش ها و خصیصه ها .
اگر قصد ما سنجش رفتار ( behavior) پاسخگو است باید پرسش هایی را تدوین کنیم که مشخص می کند او چه می کند .
مثال : میتوان از پاسخگویان پرسید آیا کار می کنند ؟
اگر سنجش اعتقادات ( beliefs ) مد نظر ماست با این محتوا سروکار داریم که پاسخ گو چیز را درست و چه چیز را نادرست می داند . ( هدف تعیین صحت اعتقادات پاسخگویان نیست )
مثال : چند درصد مادران کودکان خردسال کارگر مزدبگیرند؟
پرسش از نگرش ( attitude ) در پی تعیین چیز هایی است که پاسخگویان مطلوب می دانند .
مثال : آیا مادران کودکان خردسال باید کار کنند یا نکنند ؟
پرسش های مربوط به خصیصه ها ( attribute) برای کسب اطلاع از خصوصیات پاسخگو است .
مثال : برای مطالعه کار مادران کودکان خردسال باید در پی خصوصیاتی چون تعداد فرزندان ، سن فرزندان ، درآمد ، نوع کار و سایر اطلاعات را پرسید .
اسلاید 15 :
انواع پرسش
1. پرسش باز : پرسشی است که مقابل آن خالی است تا پاسخگو پاسخ خود را در آنجا بنویسد . خالی گذاشتن چند سطر معین، دقیق تر از خالی گذاشتن فضایی نامنظم است (بیکر،206:1386).
2. پرسش بسته : یا پرسش با گزینه های تحمیلی پرسشی است که در پاسخ به آن چند گزینه ارائه شده و پاسخگو باید یک یا چند تا از آنها را برگزیند .
مزایای پرسش های بسته :
آنجا که پرسشنامه طولانی است یا مردم انگیزه زیادی برای پاسخ دادن ندارند پرسش های بسته مناسبند .
برای محقق نیز کدگذاری پاسخ های سوالات بسته ساده تر است.
تبعیضی نسبت به پاسخگویان کم حرف و فاقد قدرت بیان روا نمی دارد.
مجموعه ای از شقوق مختلف پاسخ یاد آورنده مفیدی برای پاسخگوست .
اسلاید 16 :
1-2- انواع پاسخ های بسته :
1-1-2- سبک لیکرت : در این شیوه عمومی به پاسخگویان گزاره ای ارائه شده و از آنها خواسته می شود مشخص کنند تا چه حد با آن موافق یا مخالفند .
2-1-2- افتراق معنایی ( semantic differential) : این شیوه حاوی صفاتی متضاد است که معرف دو قطب یک پیوستارند و در آن از پاسخگو خواسته می شود روی یکی از درجات پیوستار علامت بزند.
3-1-2- فهرست ) check list ) : این شکل شامل فهرستی از چیزهاست و از پاسخگو خواسته می شود به دور اقلامی در فهرست دایره ای بکشد .
4-1-2- رتبه بندی ( ranking ) : در این شیوه به پاسخگویان فهرستی از پاسخ های مختلف ارائه می شود اما به جای انتخاب از میان پاسخ ها از آن ها خواسته می شود گزینه ها را بر حسب اهمیت رتبه بندی کنند.
5-1-2- استفاده از گزینه های نگرش به جای گزاره های موافق – مخالف : ارائه فهرستی از دیدگاه ها و در خواست از پاسخگو برای انتخاب دیدگاهی نزدیک به دیدگاه خود.
اسلاید 17 :
3.پرسش های مشروط : غالباً بعضی از سئوالات پرسشنامه به بعضی از پاسخگویان مربوط می شوند و به پاسخگویان دیگر ربطی ندارند. غالباً این نوع موقعیت زمانی بروز می کند که می خواهید مجموعه سئوال هایی در مورد موضوع خاصی مطرح کنید. در این موقعیت شما ابتدا سئوالی را مطرح می کنید و سئوال های بعدی که متعاقب آن می باشد و با چگونگی پاسخ فرد به سئوال اول مربوط می شود به عنوان سئوالات مشروط شناخته می شوند.
اسلاید 18 :
نکات مورد توجه در تنظیم پرسشنامه :
در ابتدای پرسشنامه هدف انجام تحقیق، حامی تحقیق و تذکرات در مورد جلب مشارکت پاسخگویان ذکر شود.
سئوال های پرسشنامه باید ساده، روشن و دقیق باشند. سئوال های پرسشنامه نباید به دشواری سئوالات مصاحبه باشند، زیرا هنگام پاسخگویی به آنها کسی جهت تعریف و توضیح حضور ندارد.
بهتر است سئوال های پرسشنامه به صورت پاسخ های بسته طرح شود و تعداد پاسخ های باز به حداقل برسد. امکان دارد پاسخهایی که به سئوال های باز داده می شود، ناتمام و بی ربط باشند. ناخوانایی و غلط های املایی نیز بر مشکلات طبقه بندی و تفسیر پاسخهای باز می افزاید.
به خاطر جلوگیری از اشتباه، از سئوالات مشروط استفاده شود. سئوالات مشروط به پرسشهایی گفته می شوند که گروه معینی از پاسخ دهندگان به آنها پاسخ می دهند. این سئوالات در پرسشنامه برای پاسخگو به راهنمایی خاص خود احتیاج دارد.
سئوالهای مربوط به گذشته را در یک محدوده زمانی مشخص طرح شود. در صورتی که قصد دارید درباره رفتار گذشته افراد اطلاعاتی را کسب کنید، زمان مورد نظر را مشخص کنید. عدم وجود محدوده زمانی مشخص موجب می شود افراد پاسخهای خود را به زمان های متفاوتی نسبت دهند. لذا داده های به دست آمده فاقد انسجام و مبهم هستند و نمی توان آنها را مبنای تحلیل قرار داد. برای اندازه گیری تعداد رفتاری که فرد در گذشته مرتکب شده است بهتر است از محدوده های زمانی کوتاه تری استفاده شود، زیرا پاسخگویان نمی توانند وقوع رفتارهای خود را در زمان طولانی به یاد آورند.
اسلاید 19 :
6. برای سئوالات حساس چارچوب مناسبی فراهم شود. گاهی اوقات پرسشهایی مطرح می شوند که ممکن است مغایر عقیده، باور، نگرش یا مکاتب فکری پاسخ دهنده باشند. طرح اینگونه سئوالات، بدون مقدمه و توضیح مناسب، می تواند مخالفت پاسخ دهندگان را برانگیزد. در چنین شرایطی پژوهشگر باید مسائل و مشکلات احتمالی را پیش بینی کند و به حل آنها بپردازد.
7. تعدادی از سئوالات پرسشنامه به ویژگی های جمعیتی و فردی اختصاص یابد. این نوع سئوالات که بیشتر بر ویژگی های فردی تأکید دارند در غالب پرسشنامه ها ذکر می شوند. این سئوالات نظیر: جنس، سن، وضعیت تأهل، قوم و نژاد، تحصیلات و .می باشند. در مواردی که یکی از این سئوالات به عنوان یکی از اهداف و فرضیه های تحقیق می باشد، پژوهشگر می بایست به طور مفصل متغیر مورد نظر را بررسی کند.
8. سئوالهای پرسشنامه باید یکی از جنبه های هدف یا فرضیه را اندازه گیری کند. به عبارت دیگر سئوال ها باید به شیوه ای تهیه و تنظیم شوند که به کمک آنها بتوان اطلاعات لازم برای پاسخ دادن به سئوال های تحقیقی یا آزمون فرضیه های صورت بندی شده را جمع آوری کرد.
9. سئوال های پرسشنامه باید با توجه به موضوع پژوهش و خصوصیات جامعه ای که پژوهش در آن اجرا می شود تعیین شود. نظم و ترتیبی که سئوالات پرسشنامه بر اساس آن طرح می شود متفاوت است و در مورد اینکه جای هر سئوال باید کجا با شد اتفاق نظری وجود ندارد. با این محقق باید با توجه به موضوع و ویژگی جامعه مورد مطالعه جای سئوالات را تنظیم کند. برای مثال در مواردی که موضوع تحقیق حساس می باشد، آوردن سئوالات مربوط به مشخصات فردی پاسخگو توصیه می شود.
اسلاید 20 :
10. از طرح سئوالات و اصطلاحات جانبدارانه بپرهیزید؛ شکل های مختلف جمله بندی سئوال ها گاهی اثر نسبتاً ظریف و دقیقی دارند و پاسخگو را تحت تأثیر قرار می دهند.
11. از طرح سئوالات منفی بپرهیزید: ظاهر شدن یک کلمه نفی در یکی از سئوالات پرسشنامه راه را برای برداشت نادرست از آن سئوال هموار می کند.
12. صفحه اول پرسشنامه به نحوه پاسخگویی به سئوالات اختصاص داده شود. برای مثال توضیح داده شود پرسشنامه از چند بخش تشکیل شده است و هر بخش مربوط به چه مبحثی است و همچنین نحوه پاسخگویی به سئوالات (نظیر: دایره کشیدن، ضربدر زدن و. ) برای پاسخگو شرح داده شود.
