بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
به نام خدا
جامعه شناسی روستایی
اسلاید 3 :
سرفصل ها
کلیات(تعریف و موضوع جامعه شناسی روستایی، تاریخچه جامعه شناسی روستایی، جامعه شناسی روستایی و ارتباط آن با علوم دیگر)
ده و روستانشینی(تعریف ده، پیدایش ده)
شهر و ده از دیدگاه جامعه شناسی(با تاکید بر نظریات ابن خلدون، امیل دورکیم، فردیناند تونیس)
ریخت شناسی اجتماعی دهات ایران
وضعیت مسکن در روستا
شیوه های سنتی همیاری و تعاون در روستا
اسلاید 4 :
سرفصل ها
تحرک جغرافیایی و مهاجرت در روستا
تحرک اجتماعی در جامعه روستایی
خانواده در روستا
ازدواج و اشکال آن در جامعه روستایی
طبقات، قشرها و گروه های اجتماعی
اصلاحات ارضی و تغییر در جامعه روستایی
توسعه روستایی، مفاهیم و دیدگاهها
واحدهای بهره برداری در جامعه روستایی
اسلاید 5 :
تعریف و موضوع جامعه شناسی روستایی
شاخه ای از جامعه شناسی که از اصول، قواعد و روش های جامعه شناسی پیروی می کند
موضوع آن محدود به پدیده های اجتماعی و نوع فرهنگی که به دنیای روستایی تعلق دارد
یعنی موضوعاتی مانند خانواده، جمعیت، ارزش ها و هنجارهای اجتماعی، تحولات و کلیه مسائل اجتماعی جامعه روستایی
جی.بی.چی تامبار جامعه شناس هندی: جامعه شناسی روستایی به بررسی علمی انسان های روستایی در ارتباط با گروه هایی که با آنها کنش متقابل دارند
هانری مندراس جامعه شناس فرانسوی: موضوع جامعه شناسی روستایی، جامعه روستایی است که در سطح های سه گانه بوم شناسی، نظام اقتصادی و نظام اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد.
اسلاید 6 :
تاریخچه جامعه شناسی روستایی
جامعه شناسی روستایی در آمریکا بیش از یک قرن است که بعنوان رشته ای جداگانه از جامعه شناسی شناخته شده است.
نخستین انجمن جامعه شناسی روستایی در سال 1937 تشکیل شد.
در اروپا جامعه شناسی روستایی پس از جنگ جهانی دوم روی کار آمد. بازسازی های بعد از جنگ، صنعتی شدن جامعه، رشد جمعیت، مهاجرت روستاییان به شهر، نیاز به تامین اجتماعی، دگرگونی های سیاسی و اقتصادی باعث شد دولت ها به فکر بیفتند تغییرات اجتماعی-فرهنگی را تحت کنترل درآورند.
در ایران بررسی های روستایی از حدود 50 سال پیش در موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران آغاز شده است.
با اجرای قوانین ارضی، مهاجرت روستاییان به شهر و برقرای روابط گسترده بین شهر و روستا و به دنبال آن تغییرات اجتماعی در روستا و مشکلات پس از آن تحقیقات روستایی متداول شده است
اسلاید 7 :
ارتباط جامعه شناسی روستایی با علوم دیگر
جامعه شناسی روستایی با علوم متعدد مانند علوم طبیعی، جغرافیا، تاریخ، اقتصاد، اخلاق، حقوق، روان شناسی، مردم شناسی و. در ارتباط است.
ده و روستانشینی
سه گونه زندگی انسان برروی زمین: 1) کوچ نشینی 2) نیمه کوچ نشینی 3) یکجانشینی
اسلاید 8 :
مشخصات زندگی کوچ نشینی
اقتصاد و معیشت بر پایه گردآوری خوراک و صید و شکار
جابجایی و تغییر مکان انسان ها واکنش انسان در برابر عوامل نامساعد طبیعی
اوضاع و احوال طبیعی در اغلب مناطق تشکیل هرگونه اقامتگاه بزرگ و دائمی را غیرممکن می ساخت
اسلاید 9 :
مشخصات زندگی یکجانشینی
آشناشدن انسان به امور کشاورزی و بارآوردن آذوقه و پیداکردن سرزمین های مستعد، انسان را از صورت کوچ نشینی به یکجانشینی و تشکیل سکونتگاه های دائمی و دهکده های پایدار هدایت کرد.
استقرار انسان در ده یا روستا نتیجه کشاورزی است.
ساندرسن جامعه روستایی یا دهقانی را به سه دسته: دهکده های ناپایدار(مختصری کشاورزی و تغییر زود به زود مکان)، دهکده های نیمه پایدار(سکونت در یک محل و ترک آن به علت کاهش بازدهی زمین)، دهکده های پایدار(زندگی در یک مکان به دلیل پیشرفت فنون کشاورزی) تقسیم می کند.
اسلاید 10 :
تعریف ده یا روستا
از نظر تقسیمات کشوری، در ایران ده کوچکترین واحد سکونتی و اجتماعی-سیاسی است.
در سرشماری 1335، برای تمایز ده از شهر ملاک جمعیت به کار برده شده است. یعنی نقاطی که کمتر از 5 هزار نفر جمعیت داشته باشد روستا نامیده می شود.
پلاسید رامبو جامعه شناس فرانسوی از ده بعنوان آنتی تز شهر یاد می کند.
ده محصول کنش های متقابل گروه های انسانی و فضا است. میان اعضای ده رابطه ای محلی وجود دارد که نتیجه کنش های متقابل تاریخی است و در نتیجه نوعی وجدان جمعی به وجود می آورد. چیزی که ابن خلدون از آن تحت عنوان عصبیت نام می برد.
اسلاید 11 :
بطور خلاصه در تعریف ده می توان گفت:
1) واحدی جغرافیایی است
واحدی اقتصادی است
واحدی اجتماعی است
واحدی فرهنگی است
واحدی بهینه است
اسلاید 12 :
مقایسه شهر و روستا از دید جامعه شناسی
ابن خلدون: تفکیک دو جامعه بادیه نشین و شهرنشین
دورکیم: تفکیک جامعه براساس نوع انسجام: مکانیکی و ارگانیکی
فردیناند تونیس: بکار بردن گمین شافت و گزل شافت
ژرژ فریدمن: دو جامعه محیط فنی و محیط طبیعی
اسلاید 13 :
ریخت شناسی اجتماعی دهات ایران
1) روستاهای مجتمع: در مناطق کویری؛ مناطق کوهستانی، در روستاهایی که کنار رودخانه یا مجاور راه های ارتباطی قرار دارند.
2) روستاهای متفرق: در مناطق جلگه ای. در مناطقی که دامداری اساس فعالیت های اقتصادی خانواده است.
بطور کلی تجمع و پراکندگی مساکن روستایی با عوامل مختلف ارتباط دارد: عامل طبیعی؛ عامل ناامنی یا سیاسی-نظامی؛ عامل خویشاوندی و طایفه ای؛ عامل مالکیت در مورد عوامل طبیعی مثلا کم بودن خاک مرغوب و محدود بودن اراضی زراعی خصوصا در نواحی کوهستانی باعث شده روستاییان به منظور صرفه جویی در زمین به هم نزدیک باشند و روستاهای مجتمع پدید آید. نمونه ای از روستاهای مجتمع در اسلاید بعدی مشاهده می شود. یا مثلا ضرورت دفاع و امنیت اقتضا می کند که خانه های روستایی در کنار همدیگر قرار گیرد.
اسلاید 15 :
وضع مسکن در روستا
خانواده های روستایی در ساختن مسکن از امکانات محیط پیرامون خود استفاده می کنند.
مثلا در مناطق شمال کشور، استخوان بندی خانه ها از جنس چوب و پوشش بام ها از مواد گیاهی(گالی) است.
در روستاهای مناطق کوهستانی، سنگ و گل مصالح عمده هستند.
در دشت های مرکزی و سرزمین های حاشیه کویر، خشت و گل استفاده می شود.
ویژگی اساسی مساکن روستایی، اختلاط فضای کار تولیدی و فضای مسکونی است. یعنی به اقتضای نوع کارکرد اقتصادی خانواده، مرکز نگهداری و پرورش دام، تولید فرآورده های دامی، محل کارگاه صنایع دستی، نگهداری وسایل تولید و. است.
اسلاید 18 :
شیوه های سنتی تعاون در روستا
در روستا، خانواده ها به علت نیازهای مشترک و بمنظور مبارزه علیه عوامل نامساعد طبیعی، با یکدیگر همکاری دارند.
مفاهیمی مانند بنه، صحرا، پیکال، هراسه، پاگاو نشان دهنده کار گروهی و بهره برداری مشترک است
از نظر ابن خلدون، یاری و یاریگری عامل اساسی بقاء جامعه انسانی است.
در ایران یاریگری همچون یک ارزش اجتماعی همواره مورد تایید بوده است. از لحاظ دینی هم امری پسندیده بوده است.
در مناطق خشک و نیمه خشک ایران، کمبود آب و اهمیت حیاتی آن باعث شده خانواده های روستایی در تهیه آب، حفر چاه، لای روبی قنات ها، نهرها، تقسیم آب با یکدیگر همکاری کنند.
شیوه های سنتی همیاری در روستاهایی که وسایل ارتباطی در آن کمتر توسعه یافته است، همچنان با تنوع و نیرومندی بیشتری به چشم می خورد.
میل به همکاری در میان گروها و قشرهای اجتماعی مختلف روستانشین متفاوت است
اسلاید 19 :
تحرک جغرافیایی و مهاجرت در روستا
از ویژگی های جامعه روستایی سنتی، پایین بودن میزان تحرک، چه تحرک جغرافیایی و چه تحرک اجتماعی است.
جامعه روستایی سنتی دارای وضعی به نسبت ثابت و کم تحرک است
از مهم ترین عوامل بازدارنده تحرک مکانی، وجود روابط نخستین، صمیمانه و چهره به چهره است. همچنین عوامل اجتماعی-اقتصادی، میزان مهاجر فرستی یا مهاجر پذیری روستاهای منطقه، دشواری راه های ارتباطی، پراکندگی و دوری دهات نیز موثر است.
تحرک جغرافیایی در میان قشرهای مختلف اجتماعی جامعه روستایی فرق می کند. مثلا خانواده های قشر خوش نشین تحرک مکانی بیشتری دارند.
هرچقدر درآمد بالا باشد تحرک جغرافیایی یا مکانی بیشتر است.
اسلاید 20 :
مهاجرت روستاییان به شهر
مهاجرت روستاییان به شهر تنها باعث تغییر مکان جغرافیایی نیست بلکه همواره با تغییر شغل مهاجر و تحرک اجتماعی همراه خواهد بود.
مسئله مهاجرت روستاییان بیشتر متوجه نیروهای فعال و جوان جامعه روستایی است.
در این مهاجرت ها، تاثیر عامل سواد را نمی توان نادیده گرفت.
یکی از مهم ترین عوامل در این مهاجرت، تاثیر ارزش های اجتماعی است.
همچنین به عوامل درونی در جامعه روستایی که موجب دفع جمعیت فعال می شوند مثل افزایش جمعیت، کم کاری، بیکاری، کمبود آب، خشکسالی های پیاپی و.
مهاجرت زنان روستایی تا حد زیادی جنبه تبعی دارد.
