بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
معناشناسی صدق و کذب
اسلاید 2 :
فاتحه بررسی معنای صدق و کذب
اسلاید 3 :
-1 معنای صدق در کتب لغت:
در کتب لغت صدق در مقابل کذب بوده و معانی گفته شده برای این دو در نقیض یکدیگر میباشد.
گاهى صدق و كذب در چيزى است كه در اعتقاد ثابت است و از آن نتيجه مىشود ) صَدَقَ ظنّى(
گاهی در كار اعضای بدن نيز به كار مىرود (صَدَقَ في القتال)
گاهی از كسانى كه صدق در گفتارشان هست از صدق كردارشان مىپرسد كه آگاهى و تنبيهى بر اين امر است كه اعتراف زبانى به حق بدون گزينش آن و بدون نيت و قصد حق، كافى نيست (لِيَسْئَلَ الصَّادِقِينَ عَنْ صِدْقِهِمْ)
گاهی صدق در فعل است كه همان تحقّق يافتن و انجام شدن است (لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيا بِالْحَقِ )
گاهی هر كارى كه از نظر ظاهر و باطن خوب و بدون نقص باشد به صدق تعبير مىشود و آن فعلى كه با آن وصف مىشود به صدق اضافه مىگردد (فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ)
اسلاید 4 :
در کتاب لغت در رابطه با مشتقات صدق چنین آمده است:
الصِّدْق: مطابقت قول با نيت و ضمير و يا چيزى است كه از آن خبر داده شده است و اين هر دو با هم است يعنى (صدق نيت- و صدق مورد خبر)
صِدِّيق : كسى است كه صدق و راستى از او زياد سر زده است، و گفته شده به چنان شخصى از آن جهت «صدّيق» گويند كه هرگز دروغ نمىگويد
تصدیق : در هر چيزى كه در آن تحقيق و پژوهش شده باشد، به كار مىرود /اذعان و اعتقاد و راست دانستن مطلب و سخن
صَدَاقَة : درستى عقيده در دوستى است كه مخصوص انسان است نه غير از انسان
صَدَقَة :چيزى است كه انسان به قصد قربت از مالش خارج مىكند مثل زكات ولى صَدَقَة در اصل در امر مستحب و زكات براى امر واجب گفته مىشود و گاهى كه صدقه دهنده قصدش صدق در كردارش باشد زكات و امر واجب هم صدقة ناميده مىشود./ صدقه چیزی است که «بنده به وسيله آن صدق عبوديت خويش را اظهار ميكند.»
صدیق:چون صدق در قول و فعل هر دو هست و صدّيق مبالغه در صدق است لذا صديق كسى است كه راستگو و راست كن باشد و خلاف راستى اصلاً نگويد.
صَدُقة :به معنای مهريه زن است. علت اين تسميه آن است كه شخص با دادن مهر صدق احترام و حق زن يا دستور خدا را ظاهر ميكند
اسلاید 5 :
تعریف صدق در کتاب التحقیق
به معنای تمام بودن و سلامت از خلاف و بودن بر حق است .پس :
1.صدق در اعتقاد این است که مطابق با حق واقع ثابت باشد.
2.صدق در اظهار اعتقاد این است که مطابق با اعتقاد باشد بدون اینکه نفاق در آن باشد.
3.صدق در قول و خبر این است که مطابق با آنچه از آن خبر داده شده باشد بدون آنکه خلافی در آن باشد.
4.صدق در قول انشایی این است که مطابق با قلب فرد و از صمیم نیتش باشد.
5.صدق در احساس این است که صحیح تام بر اساس آنچه در متن است، باشد.
6.صدق در عمل این است که از همه جهات و شرایط تام باشد.
7.صدق در مطلق امور این است که در اعتقاد و قول و عمل یکی باشد.
اسلاید 6 :
2- صدق در آیات قرآن
. 1-2. صدق که به خدا نسبت داده شده:
بالاترین صدق متعلق به خداوند است.
یکی از محلهای نشان دادن صدق سخن است.(اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ لا رَيْبَ فيهِ وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَديثاً) نسا 87
صدق در مقابل غرور به معنای راستی در دلالت و منطبق بودن با واقع است.(.. وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ قيلاً ) نسا122
صدق به معنای وفاداری در وعده و صحت وعده و تحقق آن است.(ثُمَّ صَدَقْناهُمُ الْوَعْدَ فَأَنْجَيْناهُمْ وَ مَنْ نَشاءُ وَ أَهْلَكْنَا الْمُسْرِفينَ ) انبیا9
افراد در طول زندگی خود میتوانند شاهد صحنههایی باشند که در آن وعدههای خدا و رسول را منطبق با آنچه از قبل وعده داده شدهاند، ببینند.
رؤیت صدق وعدههای خداوند تحسینبرانگیز است و موجب حمد میشود.(وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذي صَدَقَنا وَعْدَهُ ..) زمر74
صدق انطباق واقعهای در بیرون و خبر غیبی در درون است. (لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ ..) فتح27
اسلاید 7 :
2-2. صدقی که به حقایق نسبت داده شده:
صدق به معنای تحقق تام و کامل آنچه در دین بیان شده، میباشد.(وَ تَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ صِدْقاً وَ عَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِهِ وَ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ) انعام115
صدق وصفی برای وعده که نشاندهنده تحقق قطعی آن است.(أُولئِكَ الَّذينَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ نَتَجاوَزُ عَنْ سَيِّئاتِهِمْ في أَصْحابِ الْجَنَّةِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذي كانُوا يُوعَدُونَ) احقاف16
صادق به معنای راست و منطبق با مقام تحقق است. (إِنَّما تُوعَدُونَ لَصادِقٌ) ذاریات5
صدق و راستی مؤمنین با مقام قرب ربوبی منطبق است. به عبارت دیگر جزای صدق مقام قرب ربوبی است.
جایگاه صدق، جایگاهی است که در آن هیچ خلاف واقعی دیده نمیشود و فردی که در آن جایگاه است دچار هیچ کجی نیست.(في مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَليكٍ مُقْتَدِر) قمر55
کتاب خدا به عنوان تصدیق کننده کتابهای پیشین است به این معنا که منطبق بر مضامین آن و هماهنگ و همراستا با آن است. (قالُوا يا قَوْمَنا إِنَّا سَمِعْنا كِتاباً أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسى مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ .) احقاف30
اسلاید 8 :
3-2. صدقی که به مؤمنین صادق نسبت داده شده:
روز قیامت روزی است که تنها صدق و راستی سودمند است.
پاداش صدق خلود در بهشت و رضایت خدا از فرد صادق و رضایت او از خداست.
صدق به معنای انطباق با رضایت الهی است که با انطباق با حکم خدا در دنیا ایجاد میشود.
صدق به معنای یادآوری و التزام به تعهد بر میثاق نبیین است.
صدق به معنای وفای به عهد با خداوند است.
صدق به معنای دین حق و احکام نورانی آن است.
صدق قابلیت تکذیب دارد. در این صورت فرد در برابر حکم الهی سر تعظیم فرود نمیآورد و تسلیم نمیشود و به نوعی حکم یا رسول و یا هر چه در راستای صدق را تکذیب و به خداوند دروغ میبندد.
اسلاید 9 :
تصدیق صدق به معنای ایمان آوردن، اطمینان کردن، همراستا قرار گرفتن و . است.
صادق بودن از منظر خدا به معنای ایمانی است که دچار شک و بددلی نمیشود و تا حدی قوی است که فرد را از مرحله باور به عمل تا حد نثار جان و مال پیش میبرد.
از مهمترین تصدیقها، تصدیق روز جزاست. در این صورت فرد آن را واقع شدنی مطابق آنچه در کتاب آمده میداند.
صدق از ویژگیهای زنان و مردان خالص خداوند است که تمام توجهشان بدون هیچ کم و کاستی به سوی اوست.
صدق در مقام و جایگاه و هم ردیف صالح بودن است.
صدقه انفاقی است که در راه خدا صورت گرفته و نشانه ایمان فرد و پذیرش حکم خداست.
صدّیق کسی است که اجر و نورش نزد پروردگار است.
متصدق به کسی گویند که در راه خدا صدقه میدهد و سختی این تلاش را بر خود هموار کرده است.
اسلاید 10 :
4-2. صدقی که به مقام و جایگاه نسبت داده شده
1.جایگاه صدق عبارت است از موقعیتی که با نزاع و اختلاف سازگاری نداشته و توأم با رزق طیب است.
(وَ لَقَدْ بَوَّأْنا بَني إِسْرائيلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ فَمَا اخْتَلَفُوا حَتَّى جاءَهُمُ الْعِلْمُ إِنَّ رَبَّكَ يَقْضي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فيما كانُوا فيهِ يَخْتَلِفُونَ) یونس93
2. داخل شدن و خارج شدن در هر کاری به شرطی به صدق توصیف میشود که ظاهر و باطنش مطابق حکم خدا باشد.
(وَ قُلْ رَبِّ أَدْخِلْني مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْني مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصيراً) اسرا80
3. لسان صدق به معنای ذکر شایسته و منطبق با حق است که در آن هیچ خلافی نباشد.
(وَ وَهَبْنا لَهُمْ مِنْ رَحْمَتِنا وَ جَعَلْنا لَهُمْ لِسانَ صِدْقٍ عَلِيًّا) مریم50
4. لسان صدق به معنای زبانی که جز به حق تکلم نمیکند و همانند خود که حق میگفته، حق بگوید و نشانه صدق او باشد.
(وَ اجْعَلْ لي لِسانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرينَ) شعرا84
اسلاید 11 :
5-2. صدقی که به اشیا نسبت داده شده
صدق را به مهریه زنان نیز نسبت میدهند تا گواه و نشانه راستی پیوند زن و مرد باشد.
(وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنيئاً مَريئا) نسا4
صدق را به انفاق مال نسبت میدهند تا نشانه راستی ایمان باشد.
(یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ يُرْبِي الصَّدَقاتِ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثيمٍ) بقره276
اسلاید 12 :
3- بررسی صدق در روایات :
صدق قطعی در عامل نجات است. ( مَنْ صَدَّقَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ نَجَا) غررالحکم ص82
صدق ایمان به معنای پایداری در ایمان و صحت آن است. (نَجَا مَنْ صَدَقَ إِيمَانُهُ وَ هُدِيَ مَنْ حَسُنَ إِسْلَامُهُ) غررالحکم ص84
صدق همتراز با یقین به عنوان ملاک دینداری است. (شَيْئَانِ هُمَا مِلَاكُ الدِّينِ الصِّدْقُ وَ الْيَقِين) غررالحکم ص85
صدقه عامل تقویت ایمان و گنجی برای آن است.(ثَلَاثٌ مِنْ كُنُوزِ الْإِيمَانِ [الْجَنَّةِ] كِتْمَانُ الْمُصِيبَةِ وَ الصَّدَقَةُ وَ الْمَرَض. ) غررالحکم ص88
5. صدق به معنای تحقق یافتن به صورتی که بدون خلل و ضعف باشد. (مِلَاكُ النَّجَاةِ لُزُومُ الْإِيمَانِ وَ صِدْقُ الْإِيقَانِ) غررالحکم ص88
اسلاید 13 :
6. انطباق ظاهر چیزی با باطن یا حقیقت آن به معنای صدق است.(لَا يَصْدُقُ إِيمَانُ عَبْدٍ حَتَّى يَكُونَ بِمَا فِي يَدِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ أَوْثَقَ مِنْهُ بِمَا فِي يَدِه.) غررالحکم ص 89
7. راستگویی یکی از شاخصههای ایمان است.( ثَلَاثٌ هُنَّ زَيْنُ الْمُؤْمِنِ تَقْوَى اللَّهِ وَ صِدْقُ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَة.) غررالحکم ص 91
8. صدق نیت به معنای خالص بودن نیت از هرگونه در نظر نگرفتن خداوند است.( لَا شَيْءَ أَفْضَلُ مِنْ إِخْلَاصِ عَمَلٍ فِي صِدْقِ نِيَّة. ) غررالحکم ص93
9. یکی از موارد کاربرد صدق در نطق است که لازم است مطابق حق باشد.(اِنْ نَطَقُوا صَدَقُوا وَ إِنْ صَمَتُوا لَمْ يُسْبَقُوا.) غررالحکم ص 115
10. گفتار صدق به عنوان شاخص در تشخیص حق و دوری از باطل است.(نَحْنُ دُعَاةُ الْحَقِّ وَ أَئِمَّةُ الْخَلْقِ وَ أَلْسِنَةُ الصِّدْقِ مَنْ أَطَاعَنَا مَلَكَ وَ مَنْ عَصَانَا هَلَك. )غررالحکم ص 116
11. وقتی قولی فعلی را به دلیل منطبق بودنش تأیید کند آن را تصدیق کرده است.( الْمُحْسِنُ مَنْ صَدَّقَ [صَدَّقَتْ] أَقْوَالَهُ أَفْعَالُهُ [فِعَالُهُ]. )غررالحکم ص153
12. صدق به عنوان ملاک و معیار تطبق و انطباق گفتهها میباشد و در این ملاک بودن همشأن با حق است.(اَحْسَنُ الْأَفْعَالِ مَا وَافَقَ الْحَقَّ وَ أَفْضَلُ الْمَقَالِ مَا طَابَقَ الصِّدْق. ) غررالحکم ص 156
اسلاید 14 :
4- بررسی کلمات مقابل صدق:
- اصلی ترین کلمهای که در مقابل صدق آمده خود آن را با لا منفی کرده است و سپس آن را معادل تکذیب و زیر بار ولایت خدا نرفتن قرار داده است.
(فَلا صَدَّقَ وَ لا صَلَّى * وَ لكِنْ كَذَّبَ وَ تَوَلَّى ) قیامه 32و 33
- در روایت زیر نیز به وضوح صدق را در مقابل کذب دانسته است. و کذب را عامل اعراض و پشت کردن به ولایت معرفی کرده است.
( أَيْنَ تَضِلُّ عُقُولُكُمْ وَ تَزِيغُ نُفُوسُكُمْ أَ تَسْتَبْدِلُونَ الْكَذِبَ بِالصِّدْقِ وَ تَعْتَاضُونَ الْبَاطِلَ بِالْحَق. ) غررالحکم ص 96
- در آیات قرآن ترکیب شرطی کنتم و اسم فاعل صدق در معنای مقابل صدق به کار رفته است و بیان کننده لغزش گروهی از صدق میباشد.
( قُلْ يا أَيُّهَا الَّذينَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِياءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ ) جمعه 6
در بررسی کلمات مقابل با صدق مشخص میشود که کذب مقابل صدق و تکذب مقابل تصدیق است و نوعاً از کلمه مقابل دیگری استفاده نمیشود.
اسلاید 15 :
.5 تعریف صدق بر اساس آیات و روایات:
صدق و همه مشتقات آن در قرآن و روایات همیشه مثبت است و در موارد منفی ذکر نشده است.
این کلمه وصف در وهله اول برای خداوند به کار رفته است و نوعی اقرار به توحید ربوبی است. و در مواقعی به کار میرود که فرد وعدهای را محقق شده و یا حقیقتی را جاری میبیند.
انطباق چیزی با حق و حکم یک از ویژگیهای اصلی این کلمه است. به عبارت دیگر دور بودن از خلاف که همان عدم انطباق با حق است از ویژگیهای اصلی آن محسوب میشود.
انطباق ظاهر چیزی با باطن یا حقیقت آن از لوازم صدق است.
در اثر برخورداری از صدق فرد به رضایت حاصل از نوعی نزدیکی با حقیقت نائل میشود.
یکی از مهمترین مصادیق صدق هماهنگی بین ظاهر و باطن و قول و فعل است. به همین دلیل راستگویی به معنای گفتاری بدون خلاف نسبت به باطن فرد میباشد.
اسلاید 16 :
پس معنای صدق را میتوان به صورت زیر اراده کرد:
صدق، انطباق کامل دو جلوه از حقیقت که یکی در مرتبهای و دیگری در مرتبه دیگر است. مبنای این انطباق اشتراک در حق و حکم الهی در هر دو مرتبه میباشد. پیوستگی بین دو مرتبه و در موارد مربوط به انسان استمرار در تحقق آن دو مرتبه شرط لازم برای انطباق است. در این صورت استمرار و بر مبنای حق بودن عامل هویدا شدن صدق در زندگی انسان میباشد.
با توجه به تعریف فوق آنچه در مفهوم صدق مهم به نظر میرسد مراتب تحقق صدق میباشد. براین اساس میتوان صدق را در سه مرتبه مورد بحث قرار داد:
مرتبه اول، صدق در هستیآفرین
مرتبه دوم، صدق در مرتبه هستی و قوانین
مرتبه سوم، صدق در مرتبه ساختار انسان
اسلاید 17 :
با توجه به این تعریف میتوان مؤلفه های صدق را چنین معین نمود:
اسلاید 18 :
فصل اول صدق تکوینی
اسلاید 19 :
1. حق عامل پدیداری هستی:
قوام هر موجودی به وجود است و عامل خلق و پدیداری آن حظ و بهرهای است که از وجود دریافت کرده و میکند. این حقیقت باشکوه را آیه زیر به شیوهای بدیع بیان میکند. (وَ لا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ كُلُّ شَيْءٍ هالِكٌ إِلاَّ وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ) قصص 80
پس حقيقتى كه در واقع ثابت است، و هرگز هلاكت و بطلان ندارد، عبارت است از صفات كريمه خدا، و آيات داله بر صفاتش، كه همه آنها با ثبوت ذات مقدسش ثابت اند.
از مجموعه آیات قران میتوان برخی ویژگی های حق را چنین بر شمرد:
1. وجود هر چیزی به حق بازگشت نموده و هر چیزی برای وجود داشتن باید از حق بهره ببرد.
2. حق، حقیقتی بسیط بوده و فاقد هرگونه مرتبه و شدت و ضعف است.
3. حق، حقیقتی است که غیر قابل تفکیک بوده و دارای اجزایی نیست.
4. حق، ثابت و بدون هرگونه تغیر و دگرگونی است و همیشه باقی است.
5. حق نامتناهی و بی¬انتها بوده و فاقد هر گونه حد و حدودی است.
6. حق با تعریف ثابتِ واقع به معنای ثابتی است که وجودش با واقع مطابق است. به عبارتی دیگر همان واقعی است که غیر آن چیزی نیست و در این واقع تغیری راه ندارد.
اسلاید 20 :
2. به حق بودن خلقت موجودات
به حق بودن خلقت را میتوان به یکی از دو معنای زیر گرفت:
1. هر موجودی تجلی حق است و به واسطه اینکه تجلی حق است موجود شده است.
2. هر موجودی در خلقت خود غرض و مقصدی دارد که بر اساس آن سیر خود را آغاز و به سرانجام میرساند.
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِ إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَ يَأْتِ بِخَلْقٍ جَديدٍ (ابراهیم 19)
معنای آیه مطابق معنای اول بیانکننده این است که قوام هر موجودی حق است.
معنای آیه مطابق معنای دوم به این معناست که «فعل خداى تعالى هم از اين نظر حق است كه در ما وراى خود و بعد از زوال آن فعل اثر و دنباله و هدفى باقى مىماند، و اگر غير اين بود، و دنبال اين عالم اثرى باقى نمىماند، فعل خداى تعالى نيز باطل بود، و ناچار اين عالم را به منظور رفع خستگى و سرگرمى و تسكين غم و غصهها و يا تفرج و تماشا، يا رهايى از وحشت تنهايى و امثال اينها خلق كرده بود، ليكن از آنجايى كه خداى سبحان عزيز و حميد است، و با داشتن عزت هيچ نوع ذلت و فقر و فاقه و حاجتى در ذاتش راه ندارد، مىفهميم كه از عمل خود، يعنى خلقت اين عالم، غرض و هدفى داشته است.
و آيه «وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما لاعِبِينَ ما خَلَقْناهُما إِلَّا بِالْحَقِّ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ» دخان39
و آيه «وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما باطِلًا ذلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا» ص27
