بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
اللهم صل علی محمد و آل محمد
اللهم صل علی فاطمه و ابیها و بعلها و بنیها
سند تزکیه و تعلیم
دوره های رشد تفکر اجتماعی ؛ کلیات مراحل و مراتب رشد دردوره دوم: از تکلم تا بلوغ
اسلاید 2 :
عناوین و سرفصل مطالب دوره دوم
1.غایت دوره دوم رشد
2.خیرگزینی محور اصلی تعلیم و تزکیه
3.شیوههای اصلی در فعالسازی خیر
4.فعالسازی تفکر لازمه خیرگزینی
5. ظهور مشورت و ادب نشانه و شاخص تعلیم و تزکیه
6.وظیفه دیگران در دوره دوم
7.مراحل در نظر گرفته برای کودک در دوره دوم
اسلاید 3 :
1.غایت دوره دوم رشد
این دوره، دوره گذر از طفولیت به بلوغ عقلی است. در این دوره باید به لطافت و ظرافت طفل از طفولیت خارج شده و به مرحله خودشکوفایی برسد.
محور اصلی این دوره فعال شدن توان شناخت خیر و انتخاب آن است. شرط تحقق این مهم فعال شدن تفکر و شکوفایی عقل است.
ظهور مشورت از یک سو و یادگیری ادب از سوی دیگر زمینه استطاعت یا انجام امور خیر با طوع و رغبت به شمار میرود.
ظهور مشورت به معنای مشاور دیدن ولیّ توسط كودك است و ظهور ادب به معنای قرار گرفتن طفل در ذیل بایدها و نبایدها و محدودیتهایی عقلی است. با آموزش مشورت، استقلال فکری كودك تأمین میشود و با ادب، عبودیت او.
اسلاید 4 :
بدین ترتیب غایت دوره با توجه به اینکه طفل با مسئله بلوغ و تکلیف هم مواجه میشود فعالسازی اختیار بر مبنای عقل و شرع در امور زندگی است. آموزش حدودشناسی و محدودهشناسی به فرزندان غايت اين دوره است. هر گونه بیاعتنایی به دوره گذر میتواند بلوغ فرد را دچار اختلال کرده و رجوع به عقل را به تأخیر انداخته یا تعطیل نماید.
انسان در دوره دوم یاد گرفته است از هرج و مرج گفتاری و رفتاری خارج شود. به این تقید و قرار گرفتن در حدود به شرط زیبا بودن ادب گفته میشود. ادب رعایت محدودیتهایی است که بر اساس روابط اجتماعی شکل میگیرد و فرد برای شناخت این محدودیتها نیازمند علم است.
ادب در این دوره با مساعدت والدین تربیتی به فرزند آموزش داده میشود. که البته لازم است والدین از هر گونه زیادهروی خودداری کنند. با توجه به آنچه گفته شد لازمه تعلیم مشورت و ادب در دوره دوم، اولا بهرهگیری از دستاوردهای دوره اول و ثانیا تقویت انواع تفکر است که منجر به شکوفایی استعدادهای درونی طفل میشود.
اسلاید 5 :
مهمترین نکات تعلیم در دوره دوم :
برنامههایی که برای طفل در نظر گرفته میشود با توجه به داشتههای اولیه طفل بدون هر گونه افراط و تفریط و مقایسه با دیگران باشد.
محورهای آموزش در این دوره همان محورهای تفکر است بنابراین لازم است هر برنامهای که برای طفل در نظر گرفته میشود به نوعی تفکر او را فعال سازد.
برای عملیاتی کردن آموزش در هر دوره به ویژه این دوره لازم است برنامهها با برنامهریزی دقیق علمی، قابل محاسبه و با ارزیابی همراه باشد.
برخورد با فرزند در این دوره نه به صورت دادن آزادی مطلق است و نه با اجبار و اکراه کردن در برنامهها میباشد. بلکه همراهی تشویق و ترغیب و ملاطفت لازمه هر گونه توصیه و امر و نهیای است.
در این دوره لازم است حس اطاعت فرزند نسبت به انجام خوبیها تحریک شود و حس دوری و برائت او نسبت به بدیهای شکوفا گردد.
ادب نیک که به معنای محدودهبندی کردن رفتارها و گفتارهاست در این دوره شکل میگیرد. در این راستا استفاده از کلام نیک و زیبا توسط والدین و اعضای خانواده و مربیان و آموزش بیان زیبا و شیوا به فرزند میتواند نقش مؤثری در انتقال ادب داشته باشد.
همچنین لازم است در این دوره امکاناتی در جهت گسترش روابط اجتماعی برای فرزند مهیا شود تا از این ناحیه قدرت تفکرات فرزند فعال شده و به واسطه آن روح عبودیت و مشاوره گرفتن نیز فعال گردد.
اسلاید 6 :
ایجاد فضای باز برای انجام کارها و درخواست دلیل برای انجام یا عدم انجام کارها یکی از مواردی است که باید توسط والدین و مربیان فراهم شود. فضاهای بسته منجر به محدود شدن تفکر فرزند میشوند.
در این دوره لازم است فرزند نیاز خود به علم و قدرت دیگران به عنوان ابزار لازم برای رشد خود از جانب خدا تلقی کند و از خودسری در امور به شدت بپرهیزد. لذا آموزش مشورت گرفتن مقدمه آموزش ادب اوست.
آموزش مشورت در این دوره به منزله مقدمهای برای ادبآموزی است. با آموزش مشورت به فرزند یاد داده میشود که همه امور زندگی از مجموعهای از باید و نباید تشکیل شده است و انسان لازم است خود را تنها مقید به باید و نباید خداوند بکند. برای تشخیص باید و نباید الهی به علم و تدبیر نیاز است پس اقتدا به عالم و مدبر از لوازم زندگی است. مسئولیت دریافت علم و تدبیر با خود فرد است و در نهایت برای به دست آوردن علم و تدبیر ناگزیر از مراجعه به اهل آن و بهترین است.
اقتدای آگاهانه مسئلهای است که در این دوره برای فرزند مطرح میشود. در این صورت هر قدر پدر و مادر در سلوک خود از مسلک علما و دانشمندان بیشتر تبعیت داشته باشند در فرزند نیز اثر بیشتری خواهند داشت و او را نیز به این سمت سوق میدهند.
اسلاید 7 :
روح کلی آموزش در این دوره تفکر است ولی مهمتر از تفکر، تقید و حفظ در چارچوبهاست یا به تعبیر دیگر ادب است که باید پیوسته پررنگتر باشد. روح تفکر اگر با روح عبودیت و ادب پیوند نداشته باشد هرج و مرج و بیبند و باری فکری و رفتاری و گفتاری را در فرزند به ویژه در دوره سوم تشدید مینماید و در مواقعی که لازم است اطاعت و تبعیت داشته باشد به مکر و حیله متوسل میشود و چه بسا خود نیز از مکر و حیلهاش با خبر نیست.
از آنجایی که شکوفایی عقل و رسیدن به بلوغ عقلانی به عنوان غایت این دوره محسوب میشود تقویت استدلال و فراهم کردن زمینههای لازم برای دریافت گزارههای عقلی و نیز ایجاد کنترل در برخی از رفتارها و گفتارها با میل و رغبت میتواند فرزند را سریعتر به این غایت برساند. اطلاع والدین از این غایت نقش مهمی در شکوفایی عقلی فرزند دارد. به همین دلیل یکی از مهمترین وظایف والدین در این دوره آموزش قرآن به فرزندان خود میباشد. زیرا قرآن میتواند قدرت تعقل فرزند را از وجوه مختلف شکوفا سازد.
یکی از مهمترین اتفاقاتی که در این دوره لازم است رخ دهد بروز اسلام عملی و اخلاق اسلامی توسط والدین و مربیان است. زیرا فرزند با مشاهده درسهای عملی تصاویر زیبا و به یادماندنی فراوانی را در سابقه ذهنی خود درست میکند و به تأسی از این تصاویر، ادب را در نهاد خود به ارث میبرد. از این رو والدین و مربیان لازم است بدانند فرزند با گفتار آنها کاری ندارد بلکه با رفتار آنها ادب را در درون خود میسازد. لذا هر قدر اسلام عملی آنها قویتر باشد انتقال ادب به فرزند سریعتر و بهتر انجام میشود.
اسلاید 8 :
در مجموع، در دوره دوم رشد اجتماعی مقرر شده تا والدین با ولایتی که خداوند در اختیارشان گذاشته است حدودشناسی و محدودهشناسی را به فرزند بیاموزد تا ادب نیکو را به ارث گذارد و با آموزش مشورت توان اختیار و انتخاب را در او شکوفا نماید. والدین و در کنار ایشان مربیان موظفند در این دوره با تعلیم انواع علوم و تقویت تعبد و با تکیه بر فعال کردن انواع تفکر، شناخت و توجه فرزند را به تدریج نسبت به مواردی چون مسائل زیر تقویت کنند:
خلقت،
سلامتی و صحت خود،
شناخت اعضای بدن و کارکردهای آن،
اهمیت وقت و اجل،
توان اختیار و انتخاب،
توان یادگیری و ذکر،
بایدها و نبایدهای زندگی.
در دو نمودار زیر مهمترین اتفاقاتی که لازم است در این دوره شکل بگیرد همراه با آسیبهای احتمالی درج شده است. این نمودار در محور عمودی مربوط به آموزشهای مهارتهای خیرگزینی و در محور افقی مربوط به محورهای موضوعات هر سال است. در واقع مهارتهای خیرگزینی به عنوان شیوه اصلی انواع تفکر برای ایجاد موضوعات یاد شده در دانشآموزان آنها را با سبک زندگی توحیدی و تعلیم و تزکیه رشدمدار مواجه میکند.
اسلاید 9 :
سال اول
سال دوم
سال سوم
سال چهارم
سال پنجم
سال ششم
نشاط و تحرک
تفصیل
ترجیح
تعیین
گزینش
تحقق
سال اول
سال دوم
سال سوم
سال چهارم
سال پنجم
سال ششم
تثبیت خیر
تثبیت طیب و شکوفایی تکلم
اسلاید 10 :
سال اول
سال دوم
سال سوم
سال چهارم
سال پنجم
سال ششم
سال اول
سال دوم
سال سوم
سال چهارم
سال پنجم
سال ششم
انواع نشاط و تحرک
انواع تفصیل و تحلیل
انواع ترجیح و اولویت بندی
انواع وضوح و تعین
ارتقای گزینش و تقویت اراده
ارتقای توان تحقق خیر
تثبیت خیر
تثبیت طیب و شکوفایی تکلم
اسلاید 11 :
سال اول
سال دوم
سال سوم
سال چهارم
سال پنجم
سال ششم
خلقت و سلامتی
اعضای بدن و کارکردها
وقت و زمان
توان اختیار
یادگیری و ذکر
باید و نباید
فعال شدن استطاعت و قوه عبودیت
تثبیت طیب و شکوفایی تکلم
نشاط
تفصیل
ترجیح
تعیین
گزینش
تحقق
اسلاید 12 :
سال اول
سال دوم
سال سوم
سال چهارم
سال پنجم
سال ششم
خودشناسی،هویت یابی
و روابط دوستی
کنترل خشم، استرس، احساسات
تقویت حیاء، مهارت آموزی، و مدیریت تغذیه
اهمیت زمان ،کنترل عجله و کندی و مدیریت زمان
مسئولیت پذیری
آموزش احکام، قرآن ، اعتقادات دین، علوم بصورت منظم، نظم و انتقال صفات پسندیده اخلاقی
آموزش مواجهه درست با مسائل ،برنامه ریزی ،تقویت روحیه جمعی و مشارکت و تقویت روابط اجتماعی و گسترش خیر
نشاط
تفصیل
ترجیح
تعیین
گزینش
تحقق
تثبیت طیب و شکوفایی تکلم
استقلال فکری همراه با تعبد، لیاقت عبودیت همراه با تفکر و خلاقیت و نماز
اسلاید 13 :
سال اول
سال دوم
سال سوم
سال چهارم
سال پنجم
سال ششم
پرخوری ،ضعف حیا، آزار دوستان و پرخاشگری
وابستگی به فضای مجازی
زود رنجی و ضعف اعتماد به نفس
تنبلی و بی میلی در یادگیری
ناتوانی در نه گفتن،بی نظمی،ناسازگاری در فعالیت جمعی و ضعف در ادب
نشاط
تفصیل
ترجیح
تعیین
گزینش
تحقق
بی میلی به نماز
انواع ترس ها:تاریکی،
مرگ والدین،تنهایی و
محیط های بسته
تخریب رابطه با والدین
روابط ناسالم
تثبیت طیب و شکوفایی تکلم
اسلاید 14 :
سال اول
سال دوم
سال سوم
سال چهارم
سال پنجم
سال ششم
نشاط
تفصیل
ترجیح
تعیین
گزینش
تحقق
تفکر امی
تفکر شنیداری
تفکر مشاهده ای
تفکر بنیادی
تفکر اجتماعی
فعال سازی تفکر
تثبیت طیب و شکوفایی تکلم
اسلاید 20 :
2.خیرگزینی محور اصلی تعلیم و تزکیه
از فعالسازی قوه اختیار میتوان با نام خیرگزینی یاد کرد.
برای تقویت خیرگزینی لازم است خیرشناسی و قدرت اراده بر خیر را در کودکان تقویت کرد.
برای این منظور لازم است فهم مؤلفههای معنایی خیر را در کودکان تقویت کرد. این مؤلفهها عبارتند از:
تقویت تحرک و نشاط برای انجام عمل خیر
داشتن مهارتهای تفصیل به عنوان مقدمه تشخیص خیر
داشتن مهارتهای ترجیح به عنوان عامل برتری دادن به کاری و متمایز کردن آن از سایر کارها
داشتن مهارتهای تعیین به عنوان مشخص کردن موقعیت کار ترجیح داده شده و ایجاد آمادگی برای انجام آن
داشتن مهارتهای گزینش به عنوان تقویت اراده پس از شناخت خیر که منجر به قطعی شدن انجام کار خیر میشود
داشتن مهارتهای تحقق به عنوان فائق آمدن نسبت به موانع انجام کار تعیینشده ترجیحداده شده
اختلال در هر یک از موارد فوق سبب اختلال در خیرگزینی خواهد بود.
