پاورپوینت بررسی معماری بومی شهر تبریز

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

بررسی معماری بومی شهر تبریز

اسلاید 2 :

اقلیم و آب و هوای شهر تبریز :
آب و هوای تبریز، کوهستانی و سرد و خشک است. این شهر تابستانهای معتدل، بسیار خشک و کمباران و زمستانهای سرد و طولانی دارد. میانگین بیشترین دمای تبریز در تیرماه، گرمترین ماه سال، به ۲۵ درجهی سانتیگراد میرسد و در دیماه، سردترین ماه سال، متوسط دما ۲- درجهی سانتیگراد است.
میانگین بارندگی سالیانه در تبریز حدود ۳۳۰ میلیمتر است که عدد کوچکیست و بیشترین بارندگی با ۱۲۱ میلیمتر در فصل بهار اتفاق میافتد. فصل یخبندان از اوایل ماه آذر آغاز میشود و تا اواخر ماه فروردین ادامه پیدا میکند. تعداد روزهای یخبندان تبریز در طول سال، بهطور میانگین به ۱۰۸ روز هم میرسد.

اسلاید 3 :

موقعیت جغرافیایی تبریز
تبریز در شمال غربی ایران و مرکز استان آذربایجان شرقیست و یکی از مراکز صنعتی، فرهنگی و گردشگری این منطقه بهحساب میآید. تبریز از سمت شمال، جنوب و شرق، به منطقههای کوهستانی میرسند؛ شمالش کوههای «عینالی» و «باباباغی» و جنوبش دامنههای رشتهکوه «سهند» قرار گرفته، ولی در غرب آن، جلگهها و شورهزارها قرار دارند.

اسلاید 4 :

کمترین ارتفاع تبریز از سطح دریا نزدیک به هزار و ۳۵۰ متر و بیشترینش، نزدیک به هزار و ۵۵۰ متر است. این شهر با مساحت ۳۲۴ کیلومتر مربع، بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، جمعیتی نزدیک به ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر دارد. مرکزهای استانهای مجاور آذربایجان شرقی، یعنی «اردبیل»، «ارومیه» و «زنجان» به ترتیب ۲۳۰، ۱۴۰ و ۳۰۰ کیلومتر با تبریز فاصله دارند.

اسلاید 5 :

پوشش گياهي تبریز
تبريز بعلت واقع بودن در دامنه غرب و شمال غربي رشته كوه سهند و تحت تاثير آب و هواي مديترانه اي جزو مناطقي از كشور است كه ويژگي خاص از تنوع و گسترش پوشش گياهي را دارد . مراتع شهرستان داراي درجات مختلفي از جمله مراتع شمال تبريز ، غرب و شمال غرب كوه سهند داراي مراتع عالي و بهترين مراتع ييلاقي است و همچنين كوهپايه هاي شمال غرب و شمالي نيز داراي مراتع خوب و متوسط مي باشد .

اسلاید 6 :

فرم بنا در تبریز
برودت بسيار زياد هوا در بخش عمده اي از سال ، در نواحي سرد و كو هستاني باعث شده است تا حداكثر استفاده از تابش آفتاب ، بهره گيري از نوسان روزانه دما ، حفظ حرارتي و جلو گيري از باد سرد زمستاني در فضاهاي مسكوني امري ضروري گردد . لذا فرم بنا در جهت مقابله با سرماي شديد طراحي و اجرا مي شود . در ادامه ، به توضيح خصوصيات كلي فرم بنا در اين اقليم خواهيم پرداخت.

اسلاید 7 :

1- ساختمان هاي درون گرا با حياط مركزي:بناهاي سنتي در اقليم سرد مانند نواحي مركزي فلات ايران داراي حياط مركزي بوده و ساير قسمت ها دورتادور اين حياط چيده مي شوند . اتاق هاي واقع در سمت شمال حياط بزرگتر از ساير قسمت ها و تالار يا اتاق اصلي نشيمن خانه نيز در اين سمت حياط واقع شده است تا از تابش مستقيم و حرارت آفتاب در فصل سرد زمستان استفاده كنند . جبهه جنوبي ساختمان به دليل كوتاه و معتدل بودن فصل تابستان كمتر به كار گرفته مي شود . لذا اتاق هاي جنوبي و اتاق هاي شرقي و غربي – در صورت وجود – به عنوان انباري يا فضاهاي خدماتي همچون اتاق خدمه يا سرويس هاي بهداشتي كاربرد دارند .

برخلاف مناطق معتدل و مرطوب سواحل جنوبي درياي خزر ، خانه هاي اين مناطق ، اغلب داراي زير زميني با سقف كوتاه در پائين زمستان نشين هستند كه به علت خنكي هواي آن ، در تابستان براي سكونت و آسايش ساكنان خانه به كار مي رود

اسلاید 8 :

2- استفاده از ايوان و حياط كوچك در بنا:
از آنجايي كه در بيشتر روزهاي سال در مناطق كوهستاني سرد ويا بسيار سرد است اكثر فعاليت هاي روزمره در اتاق ها انجام مي پذيرد . لذا ابعاد حياط ها در اين مناطق قدري كوچكتر از نواحي فلات مركزي ايران است .ساختمان ها در اين اقليم داراي ايوان اند كه كاربرد نشيمن ندارند و صرفا جهت حفظ ورودي ها ي بنا از برف و باران استفاده مي شوند نكته ديگر پائين بودن كف حياط بناهاي اقليم سرد به اندازه 1 تا 1.5 متر از سطح پياده روهااست تا بتوان آب جاري در نهر ها و جويها را بر باغچه حياط يا آب انبار واقع در زير زمين سوار نمود و از سوي ديگر ، زمين مانند عايق حرارتي اطراف بنا را احاطه كرده ، مانع از تبادل حرارتي بين بنا و محيط پيرامون آن و باعث حفظ حرارت درون ساختمان مي شود .

اسلاید 9 :

3-  پلان ، فرم بنا و نحوه قرار گيري آن:
در حوزه اقليمي سرد و كوهستاني ، بناها داراي پلان و بافت متراكم مي باشند . فرم بنا بايد به گونه اي باشد كه سطح تماس آن را با سرماي خارج كمتر نمايد تا حرارت كمتري از درون به بيرون انتقال يابد . لذا از احجامي نظير مكعب يا مكعب مستطيل استفاده مي نمايند تا نسبت سطح خارجي بنا به حجم داخلي آن كاهش يابد و آن را در حداقل ممكن نگه دارد .

ساختمان ها بين 20 درجه به طرف غرب و 45 درجه به سمت شرق و در سايه باد يكديگر و خارج از سايه آفتاب هم ، در محور شمالي – جنوبي مستقر مي شوند.

اسلاید 10 :

4-اتاق هاي كوچك با ارتفاع كم:
در نواحي سرد و برفي ، بايد از ايجاد اتاق ها و فضاهاي بزرگ داخل بنا اجتناب نمود چرا كه با افزايش سطح تماس آنها با فضاي سرد بيروني ، گرم كردن اين فضاي وسيع مشكل خواهد بود.بنابراين در اين مناطق سقف اتاق ها را پائين تر از اتاق هاي مشابه در ساير حوزه هاي اقليمي در نظر مي گيرند تا حجم اتاق كاهش يابد و سطح خارجي نسبت به حجم بنا حداقل گردد . ارتفاع كم سقف در تالار ها و اتاق هاي مهم و طاق راسته ها و حجره هاي بازارهاي اين مناطق نيز مشهور است .

اسلاید 11 :

5- بازشوهاي كوچك:
در اين مناطق براي جلو گيري از تبادل حرارتي بين داخل و خارج بنا از بازشوهاي كوچك و به تعداد كم استفاده مي كنند . در صورت بزرگ بودن پنجره ها ، استفاده از سايبان الزامي است . بازشوها در ضلع جنوبي براي استفاده هر چه بيشتر از تابش آفتاب ، بزرگتر و كشيده تر انتخاب مي شوند . همچنين از استقرار بازشوها در جهت بادهاي سرد بايد اجتناب نمود . پنجره هاي دو جداره نيز براي رساندن تبادل حرارتي به داقل ممكن مناسب ترند . در ضمن به منظور جلوگيري از ايجاد سوز در داخل و خروج حرارت داخلي به خارج ساختمان ، ميزان تعويض هواي هواي داخل وتهويه طبيعي را بايد به حداقل ممكن رساند.در مقايسه با اقليم گرم و خشك ابعاد بازشوها در اين حوزه اقليمي براي استفاده از انرژي حرارتي حاصل از تابش آفتاب افزايش يافته است.

اسلاید 12 :

6- ديوارهاي نسبتا قطور:
قطر زياد ديوارها نيز به نوبه خود از تبادل حرارتي بين فضاي داخلي بنا و محيط بيروني ساختمان جلوگيري مي كند . معيارهاي معماري اقليم سرد و كوهستاني و گرم و خشك تقريبا مشابه است و تنها تفاوت آنها در منابع حرارت دهنده مي باشد كه در اقليم گرم و خشك اين منبع از سمت بيروني بنا و در اقليم سرد از سمت داخل فضا مي باشد . لذا بايد در اين اقليم به كمك مصالح بنايي قطر ديوارها را زياد نمود تا اين جداره بتواند به عنوان منبع ذخيره حرارت داخل بنا عمل نمايد . ديوارهاي قطور ، گرما و حرارت تابش آفتاب روزانه را در طول شب حفظ و به تعديل دماي داخل ساختمان كمك مي نمايد . در معماري بومي اين مناطق تا حد ممكن تلاش مي شود تا به شكل طبيعي يا يا با استفاده از بخاري و گرماي ناشي از حضور افراد ، پخت وپز يا حضور حيوانات ، بنا را گرم نمود .

اسلاید 13 :

7- بام هاي مسطح:
ابن يه سنتي در كوهپايه هاي شمالي سلسله كوههاي البرز داراي بام هاي شيب دار و در مناطق كوهستاني غالبا مسطح هستند.بام هاي شيب دار در صورت مناسب بودن پوشش آن به مراتب از بام هاي مسطح بهترند چرا كه آب باران را به سهولت از روي بام دور مي كنند . ولي در صورت كاهگلي بودن پوشش بام ، قدرت آن در برابر رطوبت و باران و به ويژه برف بسيار تضعيف خواهد شد . چرا كه آب ناشي از ذوب تدريجي برف وارد سقف كاهگل مي گردد و بنا مرطوب و نم دار مي گردد . انتخاب بام هاي مسطح در اقليم سرد مشكلي ايجاد نمي نمايد چرا كه با نگهداري برف بر روي بام ازآن به عنوان عايق حرارتي در مقابل سرماي زياد هواي خارج كه چندين درجه كمتر از درجه حرارت برف است استفاده مي شود و همچنين فضاي زير اسكلت خرپا كه كاربرد انباري دارد ، عايق مناسبي بين فضاي داخل و خارج بنا خواهد بود . لذا دو جداره بودن سقف بنا در اين اقليم براي حفظ گرماي بنا حائز اهميت است .

اسلاید 14 :

نوع مصالح
مصالح مورد استفاده در ابنيه سنتي در مناطق سرد و كوهستاني مانند ساير حوزه هاي اقليمي از مصالح موجود در آن اقليم است. اين مصالح بايد از ظرفيت و مقاومت حرارتي خوبي برخوردار باشند تا گرماي بنا را در فضاي داخلي آن حفظ نمايد . لذا بدنه اين ابنيه از سنگ ( يا چوب ، ملات كاهگل ، خشت و آجر ) و پوشش سقف و بام از تير هاي چوبي و كاهگل مي باشد . از سنگ و مصالح مقاوم و سنگين براي براي پي سازي بنا استفاده مي كنند و در برخي نقاط ، كرسي چيني با مصالح سنگين جهت جلو گيري از رطوبت به كار مي رود  .

اسلاید 15 :

كالبد شهري و روستایی
بافت شهري و روستايي حوزه اقليمي سرد و كوهستاني در جهت مقابله با سرماي شديد شكل گرفته است . ويژگي هاي بافت شهري و روستايي در اين اقليم عبارتند از :
1. بافت متراكم و فشرده
2. فضاهاي كوچك و محصور
3. بهره گيري از جهات آفتاب و زمين ( به عنوان عوامل تعيين كننده ي جهت استقرار و گسترش شهر و روستا و سيماي آنها )
4. معابر باريك به موازات خط تراز زمين

اسلاید 16 :

يشينه تاريخي و آثار باستاني:
قدمت شهر تبریز طبق آثار ومستندات وخاکبرداریهای بدست آمده افزون بر 4000 سال است.یکی از این مستندات استخوانهای اجسادی است که درطی حفاریها وخاکبرداریها دراطراف مسجدکبود از عمق5 الی 7متری بیرون آورده شده اندونشانگر این است که دراین مکان انسانها 3800سال پیش می زیسته اند.این استخوانها امروزه درموزه نگهداری می شوند.ابتدایی ترین اطلاعات که بصورت مستند از تبریز موجوداست کتابی به تحریر حمدالله مستوفی است.ایشان درکتاب خودآورده که تبریز درزمان حمله اسکندر مقدونی به ایران یک مادکوچک بودوشخصی به نام آتروپات درآن زمان به آن استقلال داد وآنجا را از شر حمله اسکندر ودیگر دشمنان مصون نگه داشت به همین خاطر ازآن پس آنجا را آتروپاتن نامیدندوبعدها درطی سالیان به آتروپادگان سپس آذرآبادگان ودرنهایت آذربایجان تغییر نام یافت.تبریز به اسمهای تاوریز وداوریژوبعدها تبریز تغییر نام داده شدکه درلغت بمعنی کوهستانی بودن ویاخوش آب وهوا بودن است.

اسلاید 17 :

درطی سالیان دراز آذربایجان دستخوش حوادث مختلف طبیعی ازجمله زلزله های بزرگ وکوچک وسیلابها وحوادثی دیگر نظیر حمله دشمنان چه پیش از اسلام وبعدازآن وحملات عثمانیها قرار گرفت.درزمان صفویه تبریز پایتخت شد وشاه اسماعیل صفوی درآنجاتاجگذاری کرد.شاه طهماسب پایتخت را به قزوین انتقال دادو همین حوادث باعث ازبین رفتن آثار وابنیه ها شد.دونمونه از آثار ازبین رفته براثر زلزله وحمله مغول یکی شنبه قازان تبریز ودیگری ربع رشیدی است که هم اکنون بجز توضیحاتی درمورد آنها دربرخی کتب آثار دیگری ازآنها باقی نمانده است

شنبه قازان درزمان قازان خان ساخته شد که برجی بوده است که ارتفاع دیوار آجری آن 80 متربوده وارتفاع گنبد آن140وعرض دیوار14متر بوده و14هزارنفربه مدت 10سال آن راساخته بودند.چون عمر حکومتها زیاد طول نمی کشید باعوض شده حکومت وازبین رفتن آن آثار باقی مانده راهم حکومتهابعدی که روی کارمی آمدند ازبین بردند.

ربع رشیدی بزرگترین دانشگاه دنیا درقرن8 هجری قمری بوده که بهترین اساتید از سراسر دنیا درآنجا به تدریس مشغول بودند.طبق شواهد بعدازحمله مغول تمام کوره های حمام های تبریز به مدت 1ماه با سوزاندن کتب این دانشگاه گرم می شده وساختمان هم براثر زلزله شدید ازبین رفته است.

اسلاید 18 :

بررسی شاخص ترین بنا ها و اماکن تبریز

اسلاید 19 :

روستای کندوان
بافت قديمي ترين روستاي كندوان كه يكي از زيباترين و منحصر به فردترين روستاهاي تاريخي كشور و تنها روستاي زنده صخره اي محسوب مي شود و این و صد ها دلیل دیگر باعث ثبت كندوان در فهرست آثار ملي ايران می شود .

اسلاید 20 :

ارک علیشاه :
بناي باقيمانده در محوطه مصلاي تبريز، كه امروز به عنوان ارگ عليشاه شناخته شده است ،در اصل بازمانده مجموعه بناي هاي عظيم است كه تاج الدين عليشاه وزير با تدبير غازان خان و اولجايتو ما بين سالهاي 716 تا 724 ه . ق ساخته ، بنا در ابتداي شروع ساخت داراي مسجد ، مدرسه ، خانقاه ، حمام ، آرامگاه ، زاويه و .. بوده است كه تاج الدين عليشاه آرامگاه خود را نيز در اين محل احداث كرده بود . اين بنا با وجود عظمتي كه داشت ، هيچگاه اتمام نپذيرفت و تعجيل در ساخت و ايوان عظيم آجري آن باعث فروريزي طاق آن گرديد و چون عليشاه نيز فوت كرده بود ديگر براي كسي توان ساخت چنين بناي عظيمي وجود نداشت .
در اين بنا طبق نوشته پروفسور هلن براند نوعي بازگشت تعمدي آگاهانه به الگوها و نمونه هاي معماري پيش از اسلام مشاهده مي شود و طبق متون تاريخي عليشاه پس از ساخت بنا گفته بود طاقي بسازم برتر از طاق كسري .