بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
برنامه ریزی و مدیریت جنگل
اسلاید 2 :
تعاریف جنگلداری
جنگلداری Forest management
/. جنگلداری در واقع هنر تدوین و برنامه ریزی علوم مختلف جنگل و تلفیق کلیه علوم و فنون جنگل است (اتر، 1364)
/. مقصود از جنگلداری یک جنگل عبارت از مجموعه عملیات است که بمنظور تنظیم و برقراری قواعدی برای بهرهبرداری آن جنگل بکار برده می شوند( بنان، 1343)
/. جنگلداری، مجموعه عملیاتی است که منجر به قاعده بهره برداری به منظور برآورده کردن احتیاجات جامعه (شامل
اقتصادی، مالی، حمایتی، زیبایی، تفریحی و تفرج، شکار و غیره) میشود. در قاعده بهره برداری زمان، محل، مقدار و
نحوۀ برداشت مشخص می شود (درستکار، 1366)
طرح جنگلداری Forest management plan
یک طرح سندی است که معمولا به صورت کتابی تهیه می شود و حاوی اطلاعات دقیقی از بهره برداری جنگل است.
بنابراین تمام عملیاتی که باید در پریود آینده، در یک سری جنگل و برای بهره برداری آن اجرا شود،
درآن پیش بینی شده است. علاوه بر آن طرحها دارای جداول وقایع نگاری است که سال به سال تمام کارهای
انجام شده در طول مدت اجرای طرح در این جداول نوشته می شود.
بطور کلی طرح جنگلدرای یعنی برنامه ریزی برای اینکه چه چیز، چه کار، در چه سال، چه موقع و در کجای جنگل انجام گیرد.
اسلاید 3 :
هدفهای جنگلداری
یکی از وظایف طرح جنگلداری، تعیین و تشریح هدفهای بهره برداری جنگل در مرحله برنامه ریزی است.
بدون مشخص شدن هدفهای جنگلداری برنامه ریزی صحیح و اصولی برای واحدهای جنگلی میسر نیست،
چرا که بدون تعیین هدف تهیه طرح جنگلداری مفهومی ندارد.
هدفهای جنگلداری شامل هدفهای عمومی و هدفهای اختصاصی است
هدف عمومی جنگل باید سه مورد زیر را تضمین نماید؛
/. اطمینان از اینکه محصول دهی جنگل توقف نکرده و خدمات دائمی جنگل تضمین شود.
/. اطمینان از اینکه محصول دهی جنگل هر قدر که ممکن است بیشتر باشد و خدمات حداکثر جنگل تضمین شود.
/. اطمینان از اینکه خدمات جنگل تا حد امکان با کمترین هزینه حاصل شود.
« تولید دائمی چوب از نظر کیفی و کسب بی پایان سایر خدمات تا حد امکان، مضافا اینکه اخذ کلیه این خدمات
در حد امکان توام با کمترین کوشش و هزینه باشد.»
دو اصل در هدفهای عمومی جنگلداری قابل تشخیص است که عبارتند از؛ اصل بازده مستمر و اصل بازده حداکثر
اصل بازده مستمر حاکی از استمرار تولید است و با رعایت آن می توان اطمینان داشت که عوامل تولیدی جنگل
نه تنها کاهش نمی یابد، بلکه بر عکس افزایش می یابد و به صورت تولید مطلوب هدایت می شود.
اصل بازده حداکثر نیز حاکی از اجرای اصل بازده مستمر با رعایت حداکثر بازده اقتصادی است.
اسلاید 4 :
رعایت دو اصل بازده مستمر و اصل بازده حداکثر به طورتوام هدف جنگلداری را برآورده می کند.
هدفهای جنگلداری در صورت وجود شرایط زیر تکمیل و تضمین می شود؛
/. انبوهی سطح جنگل به حد کافی. در این مورد تراکم درختان مطرح است. برای تعیین تراکم میتوان از معیار
سطح رویه زمینی استفاده کرد که در سنین مختلف درختان متفاوت است.
/. اختلاط یا ترکیب گونه های درختی مطلوب باشد. بنحوی که قابلیت تولید مطلوب را داشته باشد.
/. میزان حجم موجودی سرپا ایده آل باشد.
/. پراکنش تعداد درختان در طبقات قطری مختلف ایده آل باشد.
/. توده ها یا گونه های موجود در جنگل با رویشگاه تطبیق داشته باشند.
/. کنترل کافی در مورد آفات بعمل آید.
هدف اختصاصی هسته اصلی و مرکزی برنامه ریزی جنگل را تشکیل می دهد.
هر واحد جنگلی می تواند یک یا چندین هدف اختصاصی را بطور توام داشته باشد.
این هدفها ممکن است تولیدی شامل چوب، شکار، رزین، چرا و غیره حمایتی و یا تفریحی و تفرجی باشد.
اسلاید 5 :
تاریخچة جنگلداری در ایران
سرآغاز مديريت دولتي جنگلهاي ايران به سال 1297 هجري- خورشيدي باز مي گردد و تا قبل از آن دولت توجهي به جنگلها اعم از جنگلهاي شمال يا خارج از شمال كشور نداشته است .
در سال 1299 و در چارچوب وزارت فلاحت و عامه تشكيلات اوليه مديريت جنگلهاي شمال كشور شكل گرفت كه وظيفه آن نقشه برداري و تفكيك جنگلهاي خالصه از جنگلهاي شخصي بود. در سال 1303 تشكيلاتي كه مدتها ساختار اصلي مديريت جنگل بود بوجود آمد .
در سال 1297 دستور تفكيك جنگلهاي دولتي از جنگلهاي اربابي صادر شد .
در سال 1317 در اداره امور كشاورزي به رياست آقاي مهندس بيات دايره اي بنام دايره جنگل تأسيس کرد كه تصدي آن در سال 1318 به شادروان مهندس كريم ساعي واگذار گرديد.
در سال 1327 با تصويب دولت بنگاه جنگلها بمنظور حفظ و حراست جنگلها تشكيل و در خارج از شمال نيز در تعدادي از
شهرها پاسگاههاي وصول عايدات محصولات جنگلي ايجاد و در استان خراسان سازمان مقدماتي سرجنگلداري شكل گرفت.
در سال 1321 در وزارت كشاورزي جديد التأسيس اداره كل جنگلها با چهار سازمان براي گيلان, شهسوار, مازندران و گرگان به وجود آمد.
تا سال 1338 كه بنگاه جنگلها به سازمان جنگلباني ايران تبديل شد اداره و مديريت جنگلها بر محور حفاظت فيزيكي استوار بوده و در كنار آن به مسائل موردي فني نيز توجه مي شد .
از سال 1338 تهيه و اجراي طرحهاي جنگلداري مدون و مصوّب در دستور كار قرار گرفت كه در واقع مي بايد اين سال را سرآغاز مديريت علمي جنگلهاي كشور تلقي نمود .
اسلاید 6 :
الف- جنگلهاي شمال كشور
روند تحولات طرحهاي جنگلداري در جنگلهاي شمال يا جنگلهاي خزري در دو دوره زماني 1338 لغايت 1370 و 1370
تاكنون قابل بررسي است
دوره زماني 1338 لغايت 1370
در سال 1338 جهت تعيين نظامهاي جنگلداري و شيوههاي جنگلشناسي شوراي عالي جنگل, مرتع و خاك تشكيل گرديد, این شورا با همكاري كارشناسان كشورهاي اروپائي به ويژه كشور فرانسه روشهاي جنگلداري براي مديريت و اداره جنگلها در چارچوب طرحهاي جنگلداري را مشخص نمودند به طوريكه براي جنگلهاي جلگهاي روشهاي شاخه زاد و شاخه و دانهزاد و جنگلهاي توليدي در اراضي ناهموار تا شيب 40 درجه روش جنگلداري دانهزاد همسال و شيوه جنگلشناسي تدريجي- پناهي و جنگلهاي با شيب 40 تا 60 درجه نظام جنگلداري دانهزاد ناهمسال و شيوه جنگلشناسي تك گزيني و جنگلهاي با شيب بيش از 60 درجه طرحهاي حفاظتي و حمايتي پيشنهاد گرديد
با توجه به اينكه هدف عمده از اجراي طرحهاي ياد شده برداشت چوب با رويكرد اقتصادي بوده و از طرفي حضور دام و دامداري در عرصه جنگل به عنوان معضل مطرح بوده بنابراين سياست عام جنگلداري در جنگلهاي شمال دانهزاد همسال با شيوه تدريجي- پناهي و دانگ واحد تعيين شده است و تنها در طرح جنگلدراي ناو اسالم جنگلداري دانهزاد نيمه همسال و به ندرت در برخي از طرحهاي جنگلداري نظير دارابكلا و ليوان بنفش تهيه طرح جنگلداري دانه زاد ناهمسال اعمال شده است .
دوره زماني 1370 تاكنون
از ابتداي دهه 1370 طرحهاي جنگلداري شمال كشور با نظام جنگلداري دانهزاد ناهمسال و شيوههاي مختلف تك گزيني تهيه و يا در طرحهاي فعال در چارچوب روش جديد تجديد نظر گرديد .
اسلاید 7 :
ب- جنگلهاي خارج از شمال
جنگلهاي خارج از شمال در اصطلاح به جنگلهاي خارج از نيم رخ شمالي رشته كوه البرز شامل جنگلهاي ارسباران, زاگرس, ايران و توراني و خليج و عماني اطلاق مي گردد.
از آغاز مديريت دولتي جنگلها نيز جنگلهاي خارج از شمال به دليل غيرتجاري بودن كمتر مورد توجه قرار داشته است تا سال 1338 كه مقارن است با تشكيل سازمان جنگلباني ايران اقدامات انجام گرفته درخصوص جنگلهاي خارج از شمال پراكنده و موردي است از جمله ايجاد پاسگاههاي اخذ عوايد محصولات جنگلي, پيوند درختان پسته و بادام شيرين بر روي گونه هاي بنه و بادامك, گزارشات موردي, … پس از شروع تهيه طرحهاي جنگلداري در شمال كشور با اندكي تأخير تهيه طرح در جنگلهاي خارج از شمال نيز آغاز شد كه تاكنون فراز و فرودهاي قابل ملاحظه اي را شاهد بوده است,
دوره زماني 1342 لغايت 1351
اوايل دهه 1340 سازمان جنگلباني ايران امر تهيه طرح را به جنگلهاي خارج از شمال تسري داد و در شروع تهيه طرح جنگلهاي زاگرس و ارسباران مورد توجه قرار گرفت, از آنجائيكه تهيه ذغال به صورت سنتي در جنگلهاي ياد شده رواج داشته جهت ساماندهي به امر ذغالگيري و افزايش راندمان توليد ذغال، تهيه و اجراي طرحهاي ذغالگيري در دستور كار قرار گرفت و تا لغايت سال 1351 طرحهاي متعدد ذغالگيري در دو منطقه زاگرس و ارسباران تهيه و برخي از طرحهاي تهيه شده به مورد اجرا گذاشته شد .
در چارچوب اين طرحها آماربرداري عمدتاً به روش نواري با شدت 5 درصد صورت گرفته و سري مورد عمل به تعدادي برداشتگاه (عموماً ده برداشتگاه) تقسيم و در هر برداشتگاه حدود 1/3 موجودي سرپا به شيوه تك گزيني طي دوره دهساله در برنامه بهره برداري قرار گرفت . تهيه و اجراي اين طرحها كه متناسب با جنگلهاي تخريب يافته به ويژه زاگرس نبوده است خوشبختانه از سال 1352 متوقف گرديده است .
اسلاید 8 :
دوره زماني 1352 لغايت 1374
با توقف طرحهاي ذغالگيري از سال 1352 تهيه طرحهاي جنگلداري قرق و احياء به منظور حفاظت و بازسازي جنگلهاي مخروبه شروع شد, عمليات اساسي تهيه طرح جنگلداري قرق و احياء مشابه جنگلهاي خزري اعمال گرديد و تا سال 1357 بالغ بر 480 هزار هكتار طرح در جنگلهاي خارج از شمال تهيه گرديد .
مشكلات حاد اجتماعي و اقتصادي و و ابستگي شديد جنگل نشينان به جنگل و عرصه آن كه دامداري ساختار اصلي اقتصادي مناطق جنگلي را تشكيل مي داده مانع از اجراي كامل و موفقيت آميز طرحها بود به طوري كه معدودي از طرحها آن هم به صورت ناقص به مورد اجرا گذاشته شد .
از سال 1364 در كنار طرحهاي جنگلداري قرق و احياء تهيه طرح بهره برداري سقز از درختان بنه شروع كه در چارچوب آن برنامه ها احيائي نيز پيش بيني گرديده بود اما در اين طرحها نيز برنامه بهرهبرداري اجرا ولي عمليات احیایی ميسر نگرديد .
دوره زماني 1375 تاكنون
پس از ناكامي در اجراي طرحهاي برشمرده در سال 1375 توجه سازمان جنگلها و مراتع كشور بيش از پيش معطوف جنگلهاي خارج از شمال گرديد و حتي براي واحدهاي ستادي ذيربط جهت ارائه طرحها و برنامههاي كارآمد ضرب الاجل تعيين شد. معاونت وقت امور جنگل با بازنگري طرحهاي قبلي, غير اقتصادي بودن اجراي طرحها, پراكندهكاري, اجراي صرف دولتي و عدم دخالت مردم در اجراي طرحها را دلايل عمده ناكامي اجراي طرحها برشمرده و تهيه و اجراي طرحهاي مديريت منابع جنگلي را پيشنهاد نمود,
اسلاید 9 :
در چارچوب اين طرحها مطالعات جامع حوضههاي آبخيز جنگلي, شناسائي خدمات توليدي غيرچوبي اكوسيستم جنگلي, اعمال واحدهاي عرفي در تقسيمات اراضي طرح به عنوان واحد برنامهريزي, واگذاري اجراي طرحها به تشكلهاي مردمي متشكل از ذينفعهاي عرفي و نظارت دولتي بر اجراي طرحها لحاظ گرديده بود
تهيه و اجراي اين طرحها در آغاز با استقبال و اقبال مردمي مواجه بوده و ضمن اينكه در ادامه نيازمند رفع كاستيها و نواقص به دليل شتابزدگي شروع كار بوده است, متأسفانه با ظهور و محوري شدن طرحهائي نظير طوبي و نهضت سبز طرح مديريت منابع جنگلي مرتعي معوق و سپس به صورت كمرنگ پيگيري شد.
در ادامه فعاليتها در چارچوب صيانت جنگلهاي زاگرس تهيه طرح جنگلداري چند منظوره در دستور كار مديريت جنگلهاي خارج از شمال قرار گرفت. اهداف و ديدگاههاي كلي طرح جنگلداري چند منظوره مشابه طرح مديريت منابع جنگلي است
