پاورپوینت نگرش یک سویه در نظام آموزشی ایران

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

نگرش یک سویه در نظام آموزشی ایران
 

اسلاید 2 :

اسلامی کردن نظام آموزشی از سال 1357
رابطه میان آموزش و قدرت سیاسی را باید مورد بررسی قرار داد. استفاده ابزاری از مذهب و ایدئولوژی برای مشروعیت بخشیدن به قدرت سیاسی 

در ایران هم آموزش به عنوان نهادی که در بعد تاریخی موضوع کشمکش میان نهاد مذهب و نیروها و گرایش های اسلام گرا و نهاد های جدید جامعه بود
اسلامی کردن نظام آموزشی از سال 1357 به عنوان یکی از اصلی ترین محورهای سیاست دولت جمهوری اسلامی
آموزش از دبستان تا دانشگاه به عنوان ابزار مهم برای اسلامی کردن جامعه و تربیت نسلی وفادار به آرمان ها و اهداف انقلاب سال 1357 و حکومت اسلامی

اسلاید 3 :

تجربه تاریخی پرتنش شکل گیری آموزش جدید
شکل گیری تدریجی نظام آموزشی در قرن نوزدهم میلادی (مدارس میسیونرها، دارالفنون، مدارس جدید.)
دوران پر تنش همزیستی آموزش سنتی و آموزش جدید
مقاومت محافل سنتی و روحانیون با مدرسه جدید
کسروی در تاریخ مشروطیت از دشمنی ملایان با دبستان های جدید سخن می گوید (ص 38)
جمال‏زاده در خاطراتش می نویسد «در دو نوبت دو شخص خیرخواه خواستند که در اصفهان مدرسه جدید تأسیس کنند و هر دو بار این مدارس تخریب و نابود شد» (راوندی، 1364).
سرنوشت اولین مدارس رشدیه در تبریز و دشمنی طلاب ( تکفیر رشدیه به جرم آموزش به روش جدید، حمله به مدرسه و دانش آموزان)

اسلاید 4 :

تنش میان سنت و مدرنیته
در بسیاری از کشورهای دنیا مدارس سنتی مذهبی بتدریج علوم جدید و روش های آموزشی نوین را پذیرفتند و نوعی گذار از مدارس دینی سنتی به آموزش مدرن و امروزی (سکولار) بوجود آمد
گذار از آموزش سنتی به آموزش مدرن همراه با درک جدیدی از انسان و جایگاه او در جهان، آموزش، رابطه با دین، علم و اخلاق هم بود.
در ایران این گذار به خاطر عقب ماندگی جامعه و نبودن دولت به معنای مدرن و نیز مقاومت گروه های سنتی بویژه روحانیون قشری روند گذار از آموزش سنتی به آموزش جدید کند و پر تنش بود .
دربار هم به آموزش جدید بدبین بود (عامل انقلاب و شورش، مخالفت روحانیون)
گروه های سنتی نگاهی مثبتی به آموزش جدید نداشتند و آن را غربی، بیگانه و یا ضد اسلامی (رقیب آموزشی دینی) تلقی می کردند
دو نوع علوم «قدیمی» و علوم «جدید»، غربی و یا علوم غربیه (سکولار)

اسلاید 5 :

قانون تعليمات اجباری ۱۲۹۰
انقلاب مشروطیت به عنوان لحظه تاریخی گسست میان ایران جدید و قدیم
نخستين بار در ۹ آبان ماه ۱۲۹۰ ه.ش مجلس شورای ملی، اولین قانون آموزش ایران پیرامون تعليمات اجباری را به تصويب رساند
ماده 7 : ملل غیر اسلامی در مدارس دولتی حق تقاضای تحصیل مذهب خودشان را ندارند و مجبور به تحصیل شرعیات اسلامی نیز نخواهند بود.
ماده 28 : مجازات بدنی در مکاتب و مدارس ممنوع است.
در سال ۱۲۹۴ ه.ش نظارت دولت در امر آموزش و پرورش به صورت يک اصل متمم در قانون اساسي وارد شد و از اين تاريخ به بعد نظام تعليم و تربيت در ايران شکل منظم و متمرکزي به خود گرفت و نظارت دولت بر مراکز آموزشي جنبه قانونی يافت. نظام آموزشي کشور در آن زمان شامل کودکستان، دبستان، دبيرستان، موسسات عالی و دانشگاه بود.

اسلاید 6 :

تفاوت های اصلی مدرسه جدید با آموزش سنتی
ورود علوم جدید به برنامه درسی و کم رنگ شدن «علوم قدیمی»
سازماندهی نظام آموزشی برپایه استانداردها (کلاس بندی، زمان بندی روزانه، هفتگی و سالانه، ارزشیابی یادگیری ها.)
توجه تدریجی به روش های آموزشی و تربیتی جدید، رابطه آموزشی میان معلم و دانش آموز
تعریف جدیدی از جایگاه دانش آموز و دانشجو، کم رنگ شدن هویت دینی (مسلمان، یهودی، مسیحی و یا زرتشتی) به عنوان تنها و یا اصلی ترین شاخصه فردی و پذیرش تعریف جدیدی بر پایه شهروند، فرد به عنوان عضوی از جامعه مدنی
تعریف جدیدی از جایگاه معلم و رابطه او با دانش آموز، اهمیت آموزش ویژه معلم و فراگیری روش های آموزشی جدید برای بهبود یادگیری

اسلاید 7 :

رابطه جدید میان آموزش و نهاد دین
شکل گیری تدریجی و توسعه نظام آموزشی جدید ایران همراه بود با نوعی فاصله گیری تدریجی با نهاد دین، روحانیت
نظام آموزشی جدید ایران در دوران پس از مشروطیت و در پی به قدرت رسیدن رضا شاه، ضد مذهبی و یا مخالف آموزش دینی نبود.
آموزش دینی هیچگاه از مدارس ایران کنار گذاشته نشد.
با وجود نفوذ قابل توجه الگوی فرانسوی نظام آموزشی، لائیسته فرانسوی تاثیر چندانی بروی آموزش ایران نداشت
الگویی که در ایران شکل گرفت در پی بوجود آوردن نوعی آشتی و همزیستی میان علوم جدید و آموزش دینی بود.

اسلاید 8 :

انقلاب 1357 و گسست جدید آموزشی
«اسلامي» کردن برنامهها و محتوای دروس در دوره جمهوري اسلامي نوعي گسست مهم نسبت به سمت گيري گذشته آموزش به شمار ميرود.
از زمان شکلگيري مدارس نوين در ايران در اواسط قرن گذشته شمسی به اينسو نهاد آموزش توانسته بود به تدريج از نفوذ یکجانبه مذهب و مؤسسات سنتي آموزش مذهبي فاصله گيرد و بهنوعی استقلال در برابر نهاد مذهب دست يابد.
از همين رو، دستيابي نيروهاي مذهبي به قدرت سياسي در بهمن ماه 1357 و استقرار جمهوري اسلامي در فروردين ماه سال بعد به معناي پايان دورهاي مشخص از حيات آموزش نوين در ايران نيز به شمار ميرود.

اسلاید 9 :

اسلامی کردن آموزش به عنوان یک اولویت
مسؤولان جمهوري اسلامي که آموزش را حوزه طبيعي فعاليت هاي ديني به شمار ميآوردند، از همان اولين ماههاي پس از انقلاب 1357 آستينها را براي «اسلامي» کردن نظام آموزشي بالا زدند.
از نظر آنها نظام آموزشی ایران «غير اسلامي»، «غربزده» و «ناکارا» قلمداد ميشد.
سه هدف مهم اسلامی کردن از نظر مسئولین : تربیت نسل جدید و باورمند به «جامعه اسلامي اصيل» و گسترش «فرهنگ و اخلاق اسلامي»، مبارزه با نفوذ غرب و جلوگیری از «بدآموزيهاي» فرهنگ غرب، خودکفایی علمی، فرهنگی و اقتصادی.
آيتالله خميني، مانند ساير رهبران اصلي جمهوري اسلامي بر لزوم دگرگونيهاي دامنهدار در نظام آموزشي تأکيد داشت، از جمله در همان ابتدای انقلاب گفته بود: «يکي از مسائل بسيار مهم در تمام دستگاهها خصوصا" دانشگاهها و دبيرستانها تغييرات بنيادي در برنامهها و خصوصا" برنامههاي تحصيلي و روشهاي آموزش و پرورش است که دستگاه فرهنگ ما از غربزدگي و از آموزش استعماري نجات يابد.»
بدین گونه اسلامی کردن آموزش با شتاب در دستور کار دولت های پس از انقلاب قرار گرفت.

اسلاید 10 :

نقشه راه اسلامی کردن آموزش؟
اما اسلامی کردن به چه معنا بود ؟ چه رابطه ای میان آموزش «اسلامی» و آموزش مدرن و یا آموزش سنتی وجود داشت؟
در سالهاي پيش از انقلاب نيروهاي مذهبي توانسته بودند شبکه کوچکي از مدارس را که در آنها بر آموزش اسلامي تکيه بيشتري ميشد و شاگردان آنها را بطور عمده فرزندان خانوادههاي مذهبي و روحانيون تشکيل ميدادند، به وجود آورند. اين مدارس با وجود برخي از آزادي عمل ها در مجموعه نظام آموزشي رسمي جا داشتند و برنامههاي درسي همگاني را دنبال ميکردند.
آثار انتقادی پیرامون نظام آموزشی ایران: آل احمد، شریعتی و یا مطهری
در ابتدا حتي خود مسئولان نيز تصور روشني از «اسلامي» کردن نظام آموزشي نداشتند. در جريان تجربه بود که عناصر تشکيلدهنده اين سياست جديد به تدريج شکل گرفتند.

اسلاید 11 :

قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش
نخستين قانون جامع مربوط به اهداف و وظايف وزارت آموزش و پرورش در سال 1366 به تصويب اين شورا رسيد و به صورت کار پايه سياسي-ايدئولوژيک نظام آموزش درآمد
در فصل اول اين قانون اهداف اساسي وزارت آموزش و پرورش در دو ماده بطور مشروح بيان شده است. در ماده يک بر «تقويت و تحکيم مبانی اعتقادی و معنوی دانشآموزان از طريق تبيين و تعليم اصول و معارف احکام دين مبين اسلام و مذهب جعفری اثناعشری براساس عقل، قرآن و سنت معصومين» تکيه شده است.
ماده دوم در 14 مورد به اهداف آموزش و پرورش در جمهوري اسلامي ميپردازد که از آن ميان ميتوان به «رشد فضائل اخلاقی و تزکيه دانشآموزان بر پايه تعاليم عاليه اسلامي»، «تقويت، تحکيم روحيه اتکاء به خدا» ايجاد «روحيه تعبد دينی و التزام عملی به احکام اسلام»، و «ارتقاء بينش سياسی براساس اصل ولايت فقيه» اشاره کرد.
در فصل سوم اين قانون از تقدم رتبی تزکيه بر تعليم در نظام تربيتی اسلامی سخن رفته است.

اسلاید 12 :

قانون 1366 در مقایسه با قوانین پیشین
به اين ترتيب، مي توان گفت که، در مقايسه با قوانين آموزش و پرورش دوران پيش از انقلاب از جمله قانون اساسي فرهنگ مصوب 1290 يا قانون تعليمات اجباری مصوب 1322، قانون آموزش و پرورش عمومی سال 1353 قانون اخير دارای اهدافی ايدئولوژيک، مذهبی و سياسی است.
قوانين ديگری که از سال 1366 در زمينه آموزش و پرورش به تصويب رسيده، همگي از اهداف و محتواي سياسي و مذهبی قانون فوق تأثير يافتهاند.
براي مثال، در بند يک فصل اول از آئيننامه نحوه انتصاب مديران و مسئولان آموزش و پرورش به «اعتقاد به اسلام و التزام عملی به احکام اسلامی و ولايت فقيه و قانون اساسی» بهعنوان شرط عمومی برای احراز پست مديريت اشاره شده است (صافی، 1379).
حتی برای داوطلبان عضويت در انجمن اولياء و مربيان هم «اعتقاد به نظام جمهوري اسلامي و قانون اساسي و ولايت فقيه» شرط لازم به شمار ميرود (صافی، 1379).

اسلاید 13 :

تربیت و استخدام معلمان مکتبی
تغییرات مهم در مراکز تربيت معلم از سال 1357 به اين سو (گزينش دانشجو، برنامه های آموزشی متفاوت).
براي مثال درباره شرايط و ضوابط اختصاصي پذيرش دانشجو در مراکز تربيت معلم وابسته به وزارت آموزش و پرورش موارد زير مورد تأکيد قرار گرفته است: «خدمت در نظام جمهوري اسلامي در کسوت معلمي گوياي درک حقيقت انقلاب و پاسداري و حفظ ارزشهاي الهي آن است. انقلاب مسير تکاملي خود را طي نميکند مگر آنکه جوانان مؤمن و معتقد آن با تلاش و ايثار و همت والاي خود آيندهسازان نظام اسلامي را در جهت ساختن و ساخته شدن در مکتب اسلام رهنمون باشند.» (وزارت فرهنگ و آموزش عالي، راهنماي آزمون سراسري سال 1369-70).
داوطلبان نه تنها هنگام ورود به اين مراکز مورد تفتيش عقيدتی قرار ميگيرند بلکه استخدام نهايت آنها در اين آموزش 2 ساله منوط به «داشتن تقوي و اخلاق اسلامي» ميشود.

اسلاید 14 :

امور تربیتی (پرورشی) : نظارت اسلامی بر مدارس
ماده 4 از فصل سوم قانون اهداف وزارت آموزش و پرورش مصوب سال 1366 مجلس شورای اسلام جایگاه امور تربیتی را این گونه تعریف می کند : «جهت تقويت بنيه تربيتی نظام «واحد امور تربيتی» در سطح معاونت وزارت تشکيل مي شود.» (معاونت پرورشی و تربيت بدنی )
بر اساس این مصوبه امور تربيتی با چند هدف عملياتی سیاسی و ایدئولوژیک جایگاه قانونی پیدا کرد. وظیفه این نهاد «بسط و گسترش تعليم و تربيت اسلامی» و «انجام فعاليتهای تربيتی در كنار تعليم دانش آموزان» بود.
امور تربیتی نوعی مدرسه موازی ایدئولوژیک و دینی در کنار برنامه درسی بود
تلاش در جهت اشاعه فرهنگ اسلامي در بين دانشآموزان و ترغيب آنان به احترام و عمل به ارزشهاي اسلامي
نظارت بر فعاليتهاي آموزش و پرورش
بكارگيري نيرويهاي فعال و جوان به منظور تقويت بعد پرورش در برنامههاي درسي و تحقق گسترش فرهنگ اسلامي
نظارت بر برنامههاي انضباطي و اخلاقي دانشآموزان  هدايت و ارشاد دانشآموزان از نظر اخلاقي و تربيتي از طريق هستة مشاوره

اسلاید 15 :

تثبیت سیاست های اسلامی کردن
از اواسط سال های 1360 و بویژه پس از تصویب قانون سال 1366 سیاست اسلامی کردن مدارس وارد مرحله جدیدی می شود که دارای انسجام بیشتری است
آموزش دینی خاص اقلیت های مذهبی به رسمیت شناخته شده است
کتاب های درسی هدف تغییرات گسترده (مطالب دینی در کتاب های فارسی، تاریخ، اجتماعی.)
برنامه های درسی (افزایش دروس دینی، قرآن، عربی)
فعالیت های فوق برنامه شامل تبلیغات سیاسی و ایدئولوژیک
تربیت و استخدام معلم (تشدید نظارت بر گزینش و آموزش)
تغییرات در دانشگاه ها
فراز و نشیب این سیاست ها در دوره های گوناگون (هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد)

اسلاید 16 :

مقایسه درصد زمان آموزشی مربوط به دروس دینی در دوره پیش و بعد از انقلاب
آموزش دینی شامل درس دینی و قرآن می شود
آموزش مطالب دینی شامل کتاب های دینی و نیز دروس دینی در کتاب های غیر دینی (فارسی، تاریخ و تعلیمات اجتماعی.) می شود
متوسط زمان مربوط به آموزش دینی در سطح بین المللی حدود 8 درصد است (یونسکو، 2003)

اسلاید 17 :

سند تحول راهبردی و برنامه درسی ملی
دو سند مهم سال های اخیر تا حدودی گفتمان گذشته را بازتولید می کنند
اصول ناظر بر برنامه های درسی و تربیتی : «تمامی اجزا و عناصر برنامه های درسی و تربیتی باید مبتنی بر مبانی توحیدی و اصول و ارزش های اسلام ناب محمدی (ص) باشد. این اصل بر سایر اصول نیز حاکم می باشد» (ص 9 ، برنامه درسی ملی)
ایمان : (ص 17، برنامه درس ملی، 1391) 1-ایمان آگاهانه به توحید، نبوت، معاد، امامت، عدل، عالم غیب و حیات جاودانه . 3– ایمان به انبیاء الهی، قرآن، پیامبر خاتم (ص)، ائمه معصومین علیهم السلام و ولایت مطلقه فقیه و نقش بی بدیل آن ها در هدایت و رستگاری بشر 4- باور به نقش دین مبین اسلام و نظامات آن به عنوان تنها مکتب جامع و کارآمد برای تحقق حیات طیبه

اسلاید 18 :

ارزش های اصلی آموزش و تربیت
بند اول سند تحول بنیادی: تربیت بر نظام اسلامی (مبانی و ارزش های برگفته از قرآن و سنت معصومین (ع) و یا سازگار با آنها) منطبق است و تربیت دینی و اخلاقی در آن محوریت دارد (سند بنیادی، ص 11)
بند دوم برنقش تربیتی و هدایتی و اسوه ای حضرات معصومین (ع) و بر ولایت مداری برای تحقق جامعه عدل جهانی (جامعه مهدوی) تاکید می کند
هدف آموزش تربیت کسانی است که «دین حق (اسلام) را به عنوان نظام معیار بر می گزینند و آگاهانه و آزادانه جهت تکوین و تعالی اخلاقی خود و دست یابی به مرتبه ای از حیات طیبه از آن تبعیت می نمایند» (ص 19)
«عدالت تربیتی . تبعیض های قومی، نژادی، جنسی، مذهبی و طبقاتی در زمینه ی حق بر تربیت بر طرف شود» (ص 44)

اسلاید 19 :

نظام آموزشی در آیینه پژوهش های مستقل
پژوهش های مستقل و انتقادی که گیرامون نظام آموزشی و کتاب های درسی صورت گرفته اند بر سر چند نکته مهم همداستانند:
سمتگیری بسیار مذهبی و ایدئولوژیک سیاست ها و برنامه های آموزشی
یک سو نگری و تکیه بر یک خوانش از دین و نبودن حق انتخاب آگاهانه و آزادانه برای دانش آموزان.
وجود اشکال گوناگون تبعیض (زنان، اقلیت ها.)
وجود فضای بسته در محیط های آموزشی برای معلمان و دانش آموزان و به کارگیری روش های آمرانه تربیتی
گذشته گرایی کتاب های درسی
(Heydari, 2002 ; Javanroh, 1998 ; Groiss A. & Toobian, 2007 ; Mehran, 1991 ; Meyer, 1984 ; Nahid, 1993-1994 ; Paivandi, 1995, 1998, 2006, 2008, 2012 ; Shorish, 1988 ; Taleghani, 1994 ; Yavari D’Hellencourt).
یک سو نگری به این معناست که نظام آموزشی استقلال دانش آموزان در حوزه باورهای دینی و اخلاقی و زندگی شخصی را به رسمیت نمی شناسد و شرایط لازم برای یادگیری آزادانه، پرسشگری، چون و چرا و سنجشگری را نادیده می گیرد.

اسلاید 20 :

آموزش ایران و حقیقت مطلق و یگانه
ارزش ها و اصول اخلاقی و دینی در گفتمان آموزشی ایران زمان و مکان نمی شناسند و درباره آنها چون و چرایی وجود ندارد.
در گفتمان آموزشی، دین نه یک پدیده اجتماعی و تاریخی که یک حقیقت ثابت و مجموعه ای از اصول تغییرناپذیراست جدا از تحول انسان و جامعه و علم و دانش.
الگوی شناختی گفتمان آموزشی مبتنی بر دوگانگی های متضاد و ساده شده (بد و خوب، مسلمان و غیر مسلمان، حقیقت و باطل.) شکل گرفته است.
نسبی گرایی جای چندانی در این روش شناسی ندارد و دوگانگی های متضاد ساده شده جایگزین آموزش مبتنی بر خردورزی، سنجشگری، آزادی اختیار می شود پدیده ها به خوب و بد، شیطانی و مقدس، حقیقت و باطل تقسیم می شود