بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
روند پژوهی Trend Impact Analysis
اسلاید 2 :
سابقه و تاریخچه
روشِ تحلیلِ تأثیر بر روند (بررسی عوامل تأثیرگذار بر روند) برای پاسخگویی به یک سؤال به طرزی خاص مشکل و مهم در حوزه پژوهش درباره آینده در دهه 1970 میلادی به وجود آمد:
روش های کمیِ مبتنی بر داده های تاریخی، برای ارائه پیشبینی برونیابی این داده ها [تعمیم داده های گذشته به آینده] را بکار میبرند، اما این روش ها اثر رویدادهای که سابقه برای آنها وجود ندارد[و در آینده ممکن است رخ دهند] را نادیده می گیرند.
این نقد اساساً بر تمام روشهای کمی که منحصراً بر دادههای تاریخی استوار هستند- از تکنیک سریهای زمانی گرفته تا اقتصادسنجی- وارد است.
روشهای کمی بر این فرض قائل هستند که نیروهایی که در گذشته مؤثر بودند، در آینده نیز مؤثر خواهند بود و رویدادهای که بتوانند مناسبات گذشته را منحرف کنند، در آینده رخ نخواهند داد یا تأثیرقابل توجه ای نخواهند داشت. روشهایی که پیشامدهای آینده را نادیده می انگارند، منجر به پیشبینی هایی بدون شگفتی میگردند، که در امور واقعی غیرمحتمل هستند.
اسلاید 3 :
تعریف
روند: تغییرات منظم و پیوسته داده ها در بستر زمان
روند در آیندهپژوهی: «الگوی ذهنی از روابط بین رویدادها که جهتگیری آینده را نشان میدهد». حتی اگر رویدادها عینی یا برخاسته از پدیدههای عینی باشند، روندها ذهنی هستند. روندها استنباط پژوهشگر از رابطه بین رویدادها و منطق تغییرات به شمار می آیند، پس قابل عینیسازی و کشف نیستند و مشروط به تداوم روند، شکل رویدادهای آتی برونیابی میشود.
روند به شکلی که تعریف شد، ارتباط تنگاتنگی با پدیدههای کیفی دارد. حتی اگر خود روندها، کاملاً کمّی باشند، تحلیل آنها نمیتواند صد درصد کمّی باشد، زیرا عوامل کیفی بر آنها اثر میگذارند و پیامدهای کیفی برای روند قابل تصور است.
روندپژوهی «پژوهش به منظور استنباط، توصیف، تحلیل و جهتدهی روندها برای ساختن آینده مطلوب» است. جنس فعالیت و هدف روندپژوهی مطابق با درونمایه و اهداف آیندهپژوهی است.
روشِ تحلیلِ تأثیر بر روند، یک رویکرد ساده پیشبینی است که در آن سری های زمانی بهبود داده شده است تا ادراکات دربارۀ اینکه چگونه پیشامدهای آینده ممکن است نتایج برونیابی را تغییر دهد در آن لحاظ گردیده است (بدون این ادراکات برونیابی رویداد هایی را ممکن است در آینده رخ دهد نادیده میگیرد.)
تحلیلِ تأثیر بر روند، یک روش پیشبینی است که اجازه می دهد برونیابیِ روندهای تاریخی با در نظر گرفتن انتظاراتی در مورد رویدادهای آینده بهبود یابد. به عنوان مثال یک مدیر را در نظر بگیرید که به بررسی قیمت مواد خام خریداری شده از کشورهای خارجی علاقه مند است، مطمئناً برونیابی داده های تاریخی موجود می تواند برای پیشبینی بکار رود، اما ممکن است مدیر مذکور احساس نماید اقتضائات بسیاری وجود دارد که نتیجه بدست آمده از برونیابی روند گذشته را غیرواقعی می سازد. تحلیلِ تأثیر بر روند روشی است که نتایج رخ دادهای آتی را بر این روند بررسی می نماید.
اسلاید 4 :
چگونگی اجرای روش
روشِ تحلیلِ تأثیر بر روند، روشی نظاممند برای ترکیب نمودن برونیابی های بدون- شگفتی (برون یابی هایی که در آنها رویدادهای جدید و غیرمعمول در نظر گرفته نمی شود) با نظرات خبرگان درباره احتمالات و مقدارِتاثیرگذاریِ برگزیده ای از رویدادهای آینده است.
در این روش دو گام اساسی وجود دارد:
1) برای محاسبه روند آینده، با فرض اینکه هیچ رویداد بدون سابقه ای رخ نخواهد داد بر اساس داده های تاریخی یک منحنی رسم می گردد؛
2) برای شناسایی مجموعه ای از رویدادها که اگر رخ دهند می توانند باعث انحراف برونیابیِ دادهای تاریخی شوند، از نظر خبرگان (نظرات و پندارها) استفاده می شود. برای هر یک از رویدادهای شناسایی شده، خبرگان نظرشان را در موردِ ذیل نیز باید بیان کنند:
الف. احتمال وقوع رویداد، به عنوان تابعی از زمان
ب. میزان تاثیر آن رویداد بر روند آتی
در این گام برونیابی بدون- شگفتی با در نظر گرفتن رویدادهای آینده بدونِ سابقه غیرمنتظرۀ مهم بهبود داده می شود. در ابتدا فهرستی از این رویدادها آماده می شود. رویدادهای این فهرست باید باورپذیر، به طور بالقوه دارای تاثیر قوی و در بازنگری قابل تایید 2باشند. مرجع شناخت این رویدادها معمولاً می تواند بررسی ادبیات موضوع، انجام یک مطالعه دلفی، یا اجماع غیررسمی بین مشاوران باشد. رویدادهای انتخاب شده فهرستی از نیروهای بالقوه را تشکیل می دهند که می تواند هدایتگر دور شدن از آینده بدون-شگفتی باشد.
اسلاید 5 :
نقاط قوت و ضعف روش
نقاط قوت:
1. ملزم نمودن تحلیل گر به مشخص نمودن اینکه کدام رویدادها باعث ایجاد تفاوت در آینده می گردد، یعنی تحلیلگر به جای اینکه فقط بگوید «این جایی است که من فکر می کنم که متغییر در آینده به آنجا خواهد رفت» می تواند اضافه نماید که «و این رویدادهایی است که من مد نظر قرار داده ام». در اینجا میتوان درباره رویدادها و احتمالات و میزان تاثیر گذاری آنها بحث نمود، به عبارت دیگر بحث به سطح جزیی منتقل گردیده است.
2. این روش بجای یک نقطه- تکی یک محدوده از پیش بینی را ارایه می دهد، از آنجای که این روش با تکنیک تحلیل ریسک تطابق دارد، در تحلیل تصمیم گیری عدم قطعیت میتواند به روشنی مورد بررسی قرار گیرد.
نقاط ضعف:
1. فهرست تنظیمی در مورد رویدادها همواره مطمئناً کامل نیست (همیشه می توان رویدادهای جدیدی به فهرست اضافه نمود)
2. حتی اگر فهرست کامل باشد، مقادیر احتمالات و مقادیر اثر گذاری میتواند صحیح یا ناصحیح باشد
اسلاید 6 :
گامهای اجرا:
گام صفر: ایجاد تمهیدات لازم و تبیین دقیق موضوع
1. تشکیل و تکمیل گروه پژوهش،
2. تبیین دقیق موضوع: دغدغه و مسأله سازمان چیست و روندها چه نقشی در رفع آن ایفا میکنند. (تعیین پرسشهای اصلی، کاربر اصلی، کاربران فرعی و ارتباط پدیده مورد مطالعه با سازمان،)
3. تعیین قلمرو: تعیین مؤلفههای پژوهش برای تعیین قلمرو (ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، امنیتی، نظامی، فناورانه، علمی و مانند اینها )
4. تعیین افق زمانی پژوهش
اسلاید 7 :
گامهای اجرا:
گام نخست: شناسایی، تکمیل و نقد منابع دانشی
1. شناسایی منابع اولیه:
منابع دانشی غنیتر، دستاورد نهایی پژوهش غنیتر و قویتر؛
کلیات روشهای آیندهپژوهی لازم است ولی کافی نیست بلکه نیاز به دادههای ارزشمند و پردازش هوشمندانه آنها وجود دارد تا خروجی نهایی ارزشمند شود.
نقش برجسته نخبگیِ تیم پژوهش و خبرگی صاحبنظران در تأمین، پردازش و ارائه محتوا
2. نقد منابع:
آیا منبع مورد نظر، موثق/ معتبر است؟
آیا منبع مورد نظر، مرتبط با کار و مفید است؟
اسلاید 8 :
گامهای اجرا:
گام دوم: تبیین روندهای بالادستی
1. شناسایی روندهای کلان یا بالادستی موثر بر مساله مورد مطالعه:
هم باید به رویدادهای درون مساله(روندهای مساله) و هم به رویدادهای بیرون مساله(روندهای تاثیرگذار بر مساله) توجه نمود.
روندهای بالادستی یا فراسیستمی: ارتباط بین رویدادهایی را توصیف میکنند که بیرون از حیطه مسأله سازمان هستند.
روندهای اصلی یا سیستمی: دستاورد خاصِ پژوهش هستند که از آنها برای گمانهزنی درباره آینده مسأله استفاده میشود. این روندها، ارتباط بین رویدادهای درونِ سیستم و مرتبط با خود مسأله را بیان میکنند.
با فراهمشدن فهرستی از روندهای بالادستی، مجموعهای از نیروهای بیرونی تأثیرگذار بر مسأله (پیشران ها) شناخته میشود و پیامدهای آن ها مطالعه می شود.
روندهای بالادستی منشأ روندهای اصلی هستند(منشأ بیرونی روندها، پیشران های بیرون سیستم هستند).
خلاصه:
شناسایی فهرست اولیه روندهای بالادستی؛
مطالعه پیامدهای روندهای بالادستی بر مساله؛
شناسایی نیروهای پیشران بیرونی؛
حدس های اولیه از روندهای اصلی با نگاه به منشا بیرونی آن ها.
اسلاید 9 :
گامهای اجرا:
گام سوم: استنباط روندهای اصلی از رویدادها وآمارهای خود سیستم
1. شناسایی روندهای کلان یا بالادستی موثر بر مساله مورد مطالعه:
می توان منشأ روندهای اصلی در دروین سیستم هم جستجو کرد؛
رویدادهای مهم و آمار های مرتبط فهرست می شود و بر اساس آن و با اتکا به دانش ضمنی خبرگان، روندی حدس زده می شود و زمینه برای قضاوت نهایی درباره روند حدس زده شده آماده می گردد.
خلاصه:
شناسایی رویدادهای مهم درون سیستم (در مساله)؛
مطالعه داده های آماری مرتبط با مساله؛
حدس های اولیه از روندهای اصلی با نگاه به منشا درونی آن ها.
اسلاید 10 :
گامهای اجرا:
گام چهارم: ساماندهی حدس ها و تهیه فهرست اولیه روندهای اصلی
ادبیات روندهای اولیه اصلاح و همسان می شود؛
رفع تضاد طاهری و مفهومی روندهای اولیه؛
رفع هم پوشانی ها و تکرارها؛
تجزیه و ترکیب روندها: امکان ترکیب چند روند و یا تجزیه یک روند به چند روند بررسی می شود؛
دسته بندی روندها و رسیدن به یک نقشه کلان و چارچوب فهم و درک روندها؛
گفتگوی انتقادی و تکمیل و انسجام بخشی به فرهست روندها.
اسلاید 11 :
گامهای اجرا:
گام پنجم: توصیف روندهای اصلی
تکمیل و توصیف مختصر روندهای اصلی با استفاده از:
ذهنیت ها و دیدگاه ها؛
آمارها و نمودارها؛
شواهد و مستندات؛
رویدادهای مهم؛
ارتباط و نسبت هر روند با روندهای با لادستی؛
اسلاید 12 :
گامهای اجرا:
گام ششم: بررسی رابطه بین روندهای اصلی
هم پوشانی
تقویت (رابطه یک سویه)
تضعیف (رابطه یک سویه)
هم افزایی (رابطه دوسویه)
هم کاهی (رابطه دوسویه)
معمولا برای بررسی رابطه بین روندها از تکنیک تحلیل تاثیر متقاطع استفاده می شود.
اسلاید 13 :
گامهای اجرا:
گام هفتم: تحلیل و ارزیابی پابرجایی روندهای اصلی
آیا روند اصلی پابرجاست یا منقطع است؟ چرا؟
برای پاسخ باید دلایل موارد زیر در خصوص روند بررسی شود:
شکل گیری
تقویت
تضعیف
قطع
هر چه عوامل تقویت کننده روند نسبت به عوامل تضعیف کننده آن بیشتر باشدف پابرجایی روند بیشتر است.
اسلاید 14 :
گامهای اجرا:
گام هشتم: بررسی پیامدهای هر روند اصلی
بررسی پیامدهای هر روند به صورت انفرادی با استفاده از الگوی زیر:
پیامدهای عمومی تداوم روند:
رویدادهای نو
تحولات فراگیر
پیامدهای اختصاصی تداوم روند:
فرصت های فراروی سازمان
تهدیدهای فراروی سازمان
راهکارهای پیشنهادی:
اقدام های دیگران
ایده های قابل پیاده سازی برای سازمان
اسلاید 15 :
گامهای اجرا:
گام نهم: گمانه زنی درباره آینده و دورنماسازی
آینده هر روند و تصویر سازی از هر روند با توصیف روند و بررسی پیامدهای آن به دست می آید.
با کنارهم قراردادن تصویر هر روند پازل و تصویر کلی و دورنمایی از آینده شکل می گیرد.
شناسایی و افزودن رویدادهای مهم و بالقوه و فاقد روند با استفاده از پیش بینی خبرگان.
مطالعه عدم قطعیت هایی که ممکن است جهت روندها را تغییر دهند و به تبع بررسی دورنماهای بدیل و سناریوهای بدیل.
اسلاید 16 :
گامهای اجرا:
گام دهم: ارزیابی نهایی
ارزیابی روشی و محتوایی توسط تیم پژوهش و دیگر تیم ها(خبرگان و ذینفعان) انجام می شود.
اسلاید 17 :
گامهای اجرا:
گام یازدهم: تعیین دوره های زمانی بازنگری و شیوه های بازخوردگیری
برای زنده ماندن و ارزشمند بودن یافته ها دوره هایی برای بزخودگیری و بازنگری تعیین می شود.
