بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
موضوع پروژه : زندگی نامه ی عباس زریاب خویی
اسلاید 3 :
فهرست
آشنایی با شهرستان خوی ...4
کودکی و نوجوانی در خوی...6
مهاجرت به قم وحضوردر حوزه ی علمیه...7
مهاجرت به تهران وکار در کتابخانه ی مجلس ...9
تحقیق و تحصیل در آلمان..10
تدریس در دانشگاه برکلی..12
بازگشت به ایران و تدریس در دانشگاه تهران...12
میراث..14
اسلاید 4 :
شهرستان خوی
شهرستان خوی یکی از شهرستان های آذربایجان غربی که با وسعتی بالغ بر ۵۵۴۸ کیلومتر مربع در شمال غربیترین نقطهٔ ایران و آذربایجان و در مرز کشور ترکیه واقع شدهاست و مرکز این شهرستان شهر خوی است که با پهنه ای حدود 30 کیلومتر مربع در شمال استان آذربایجان غربی واقع شده است. خوی در دشتی وسیع و محصور در بین کوههای سر به فلک کشیده واقع شده و به همین جهت نیز به «خوی چوخورو» مشهور گشتهاست.
درباره تاریخچه این شهرستان باید گفت،هرچندکه یافتههای باستانشناسی پیشینه سکونت انسان در دشت خوی را به ده هزارسال قبل میرسانند،اما آثارمکتوبی که درآنها نشانههایی ازمنطقه یافت شود مربوط به سنگ نوشتهها وگل نوشتههای سومری،آشوری واورارتویی است.به گمان بسیاری پژوهشگران ، منطقه «آراتتا»ی کتیبههای سومری، همان منطقهای است که چندقرن بعد در کتیبههای آشوری با نام «سانگی بوتو» (خوی، مرند و محال گونئی) از آن یاد شدهاست.
اسلاید 5 :
درباره تاریخچه این شهرستان باید گفت،هرچند که یافتههای باستانشناسی پیشینه سکونت انسان دردشت خوی رابه ده هزارسال قبل میرسانند،اما آثار مکتوبی که در آنها نشانههایی از منطقه یافت شود مربوط به سنگ نوشتهها و گل نوشتههای سومری، آشوری و اورارتویی است. به گمان بسیاری پژوهشگران، منطقه «آراتتا»ی کتیبههای سومری، همان منطقهای است که چندقرن بعد در کتیبههای آشوری با نام «سانگی بوتو» (خوی، مرند و محال گونئی) از آن یاد شدهاست.
اسلاید 6 :
عباس زریاب خویی کودکی و نوجوانی درخوی عباس زریاب خویی در ۲۰مرداد ۱۲۹۸ خورشیدی (۱۵ ذیقعدهٔ ۱۳۳۷ هجری قمری) در شهرخوی،از شهرهای آذربایجان غربی، به دنیا آمد. سالهای کودکیش مصادف با دورانی متلاطم در تاریخ ایران بود؛انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ سبب شده بود که سربازان روسیهٔ تزاری که از مدتها پیش برای پیشبرد مقاصداستعماری آن دولت وبرای از میان بردن نهضت مشروطیت به ایران آمده بودند، از شهرهای شمالی و شمال غربی کشور خارج شوند. این سربازان به هنگام خروج از شهرها، بازارها و کاروانسراها را آتش میزدند و زادگاه زریاب خویی نیز از این خشونت و بیرحمی در امان نماند.
در خانوادهٔ وی کسی با سواد نبود ولی عموی او، قرآن خواندن میدانست. تمایل زریاب خویی درخرد سالی به خواندن قرآن سبب شد که مادرش او را برای آموزش نزد آموزگار قرآن محلّه بفرستد. پس از دو سال آموزش قرآن، وی تحصیلات ابتدایی خود را در خوی آغاز کرد ولی «به هیچ وجه ازآموزگاران نخستین خود دلِ خوشی» نداشت و با اکراه و بیمیلی به مدرسه میرفت. در این دوران او خود را «در میان خانواده و مدرسه و مردم شهر غریب حس میکند».
اسلاید 7 :
با وجود این بیمیلیها و محدود بودن دسترسی به کتاب، آموختن خواندن و نوشتنْ «شوقی غریب» را در وی برای خواندن برانگیخت. وی در مقالهٔ زندگانی من،کتابهایی را که در این دوران خوانده، فهرست کردهاست که در آن میان آثاری چون مختارنامهٔ عطار، حیاة القلوب مجلسی، کلیله و دمنه و اسکندرنامه به چشم میخورد. در سالهای ده تا سیزده سالگی دیدگاه او به تاریخ، ادبیات، و نقد ادبی، با خواندن کتابهای درسی تاریخ و جغرافیای تألیف اقبال آشتیانی، احوال و آثار رودکی نفیسی و سخن و سخنوران فروزانفر و همچنین مقالات مجلاتی چون کاوه و ایرانشهر تأثیر فراوان میگیرد. او در جوانی تحت تأثیر یک روحانی مهاجر از ایروان به نام شیخ قاسم مهاجر بود و از او با دلدادگی یاد میکند.
مهاجرت به قم وحضوردر حوزه ی علمیه پس از اتمام سه سال دورهٔ اول دبیرستان در خوی، امکان ادامهٔ تحصیل در دورهٔ دوم دبیرستان در آن شهر وجود نداشت و پدر زریاب خویی نیز راضی به فرستادن وی به تبریز یا ارومیه نبود. از سوی دیگر نزدیک شدن به وقت خدمت اجباری نظام و بیزاری زریاب خویی از خشونت و نظامیگری باعث نگرانی بیشتر وی میشد. سرانجام وی به تشویق شیخ اعلمی تصمیم گرفت که برای ادامهٔ درس و تحصیل در رشتهٔ زبان عربی و مقدمات فقه و اصول به قم برود. وی با اصرار تمام پدرش را به موافقت با این سفر راضی کرد و در اواخر شهریور ۱۳۱۶ به قم وارد شد. وی در زندگانی من، از همزمانی ورودش به قم و وخامت وضعیت سیاسی-اجتماعی و «اوج قدرت پهلوی و بحران سختگیریهای آن»، مخصوصاً پس از واقعهٔ مسجد گوهرشاد، خبر میدهد. زریاب خویی در طی سالهای اول با آیتالله جعفر اشراقی همحُجره شد.
اسلاید 8 :
پس از دو سال برای حضور در دروس استادان درجهٔ اول آمادگی یافت.باقیماندهٔ دوران ششسالهٔ حضور ولی در حوزهٔ علمیهٔ قم به تحصیل نزد علمای تراز اول صرف شد؛ وی درجلسههای درس آیتالله خمینی بر «شرح منظومهٔ» سبزواری و «اسفار» ملاصدرا حاضر شد. با وجود این، نامههایی که زریاب خویی درسال ۱۳۲۱یا اندکی پیش از آن به دوستانش نوشتهاست ازفقراقتصادی وی وسرخوردگیاش از اوضاع آن دوران در حوزهٔ علمیّه خبر میدهد. علاقهٔ فراوان او به مطالعات در زمینههای خارج و محدود نشدن به متون درسی معیّن، برخی از طلّاب را نسبت به وی بدبین کرد:
«من علاوه بر حضور در جلسات فقه و اصول و حکمت، به مطالعهٔ کتب دیگری میپرداختم که در آن زمان در قم مورد پسند نبود. دوست من آقای حاج شیخ جعفر اشراقی تبریزی کتب اجتماعی و فلسفی و روانشناسی و نیز کتب فقه و اصول اهل سنّت را میخرید و من که مدتی با ایشان همحجره بودن، از این کتابها در حدّ وسع و امکان استفاده میکردم مطالعه این کتابها و بازگو کردن مطالب آن درمجامع و محافل طلاّب عدهای رانسبت به من بدبین کرد ومن میشنیدم که مرا درخفا به فرنگیمآبی متهم میداشتند و حتی شخصی مرا مادّی خوانده بود.» زریاب خویی در این دوران از شریعت سنگلجی تأثیر بسیار گرفت و حتّی مدّتی را در خانهٔ وی در تهران به سر بُرد و از کتابخانهٔ جامع وی بهره جُست.
اسلاید 9 :
در سال ۱۳۲۲ خبر بیماری پدر باعث شد تا زریاب خویی برای مدتی به شهر خوی بازگردد: «با پایان گرفتن اقامت من در قم و تهران، یک دوره از زندگانی من که سالهای سازندگی روحی و معنوی من بود به پایان آمد.»
مهاجرت به تهران وکار در کتابخانه ی مجلس پس از بازگشت به خوی در ۱۳۲۲، زریاب خویی به مدّت دو سال به تدریس ادبیات در دبیرستانهای خوی مشغول بود. این دوران که به گفتهٔ خود او«پرآشوبترین و رنجبارترین ایام حیات» وی بودهاست، با مرگ پدر و تعهد به تکفل از مادر و برادران همراه بود.در شهریور۱۳۲۴، همزمان با پایان جنگ جهانی دوم و ناآرامیهای ناشی از ادامهٔ اشغال آذربایجان، نفوذ روسها در آذربایجان فراگیر بود. با وجود این که به گفتهٔ ریاحی، زریاب خویی هرگز اهل سیاست نبود، روسها به «تهمت واهی سیاسی» او را به تهران تبعید کردند.
او دو سال اول را با سختی در تهران زندگی کرد و برای امرار معاش به تدریس خصوصی ناچار بود. درهمین دوران به نوشتن مقاله در نشریههای علمی و ادبی میپرداخت. در سال ۱۳۲۵، محمد صادق طباطبایی، رئیس پیشین مجلس شورای ملّی کتابخانهٔ خانوادگی خود را به کتابخانهٔ این مجلس اهدا کرد. این مجموعهٔ اهداشده شامل بیش از سه هزار جلد کتاب در رشتههای مختلف معقول و منقول بودهاست که ۱۴۳۸ جلد از آن نُسَخ خطی بودهاند. کتابخانهٔ شورای ملّی در آن زمان کسی را نداشت که این کتابهای اهداشده را فهرستنویسی کند و به معرفی شریعت سنگلجی و تقی تفضلی، این مسئولیت با حقوق صد و پنجاه تومان در ماه به زریاب خویی واگذار میشود.
اسلاید 10 :
با وجود درآمد ناچیز، صِرفِ حضور در گنجینهٔ کتابخانه ودسترسی به هر کتاب دلخواه، باعث رضایت و خشنودی زریاب خویی بود. در این دوران، وی اوقات فراغت خود را به آموختن زبانهای خارجی و تحصیل در در مدرسهٔ سپهسالار میگذراند.
در همین دوران ودر کتابخانهٔ مجلس شورای ملّی بودکه با سیدحسن تقیزاده، که به نمایندگی دورهٔ پانزدهم مجلس انتخاب شده بود،آشنا شد ومورد توجه خاص او قرار گرفت و اینچنین بود که پس از تأسیس مجلس سنا وانتخاب تقیزاده به ریاست آن در سال ۱۳۲۸و تأسیس کتابخانهای برای آن مجلس، زریاب خویی به استخدام این کتابخانه درآمد وچندی بعد بهعنوان مدیرکتابخانهٔ مجلس سنا معرفی شد.وی دراین دوران به راهنمایی تقیزاده به جمعآوری مهمترین کتابها در رشتههای ایرانشناسی و اسلامیشناسی از کتابفروشان و ناشران خارجی پرداخت. در همین دوران برای مدتی به تدریس تاریخ اسلامی و تاریخ علوم اسلامی به دانشجویان دورهٔ لیسانس دانشکدهٔ علوم معقول و منقول دانشگاه تهران نیز مشغول بود.
تحقیق و تحصیل در آلمان در سال ۱۳۳۴، هم زمان با سفر هانس روبرت رویمر به ایران، تقیزاده زریاب خویی را به وی معرفی کرد .
اسلاید 11 :
در نتیجهٔ این معرفی، بورس مطالعاتی بنیاد هومبولت برای اخذ درجهٔ دکتری در آلمان غربی در اختیار زریاب خویی قرار گرفت و وی از سال ۱۳۳۵ به مدت پنج سال در شهرهای ماینز و فرانکفورت و مونیخ به تحصیل و مطالعه دررشتههای تاریخ،علوم و معارف اسلامی، فلسفه و فرهنگ تطبیقی پرداخت و با محققان مشهور آلمانی و آثار ایشان در این حوزههای خاورشناسی وایرانشناسی آشنا شد.
ایرج افشار دریاد نامه ای که برای زریاب خویی نگاشته است مینویسد: «مدت پنج سالی که در آلمان بود فرصتی کاملاً علمی و گرانقدر برایش پیش آمد و توانست با دنیای خاورشناسی در دانشگاههایی مانند فرانکفورت و مونیخ آشنایی بیابد و از همسخنی با استادان ناموری چون اشپیتالر، اتو اشپایز، برتولد اشپولر و هانس روبرت رویمر و دهها ایرانشناس سرشناس چون لنتز و هینتز و ایلرس و طبعاً با جوانانی همسن و سال خودش چون هورست و زلهایم ومولر وبرون و بوسه و واگنر، پی به دقایق پیشرفت علم در سرزمین آلمان ببرد و از روشهایی که در پیشرفت خاورشناسی به تدریج در اروپا پیش آمده بود وقوف پیدا کند.»
زریاب خویی در سال ۱۳۳۹ از دانشگاه یوهانس گوتنبرگ شهر ماینز در رشتههای تاریخ و فلسفه درجهٔ دکتری گرفت. عنوان رسالهٔ دکتری او «گزارش دربارهٔ جانشینان تیمور برگرفته از کتاب تاریخ کبیر جعفری تألیف ابن محمد حسینی» بود که به اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار تیمور بر اساس مندرجات تاریخ جعفری میپردازد. زریاب خویی این رساله را به راهنمایی رویمر، استاد دانشگاه ماینز که خود در تاریخ تیموریان صاحب نظر بود، نگاشت.
اسلاید 12 :
وی پیش از سفر به آلمان با انتشارات فرانکلین برای ترجمهٔ دو کتاب تاریخ فلسفه و لذات فلسفه قراردادی بست و این دو اثر را در دوران اقامت خود در آلمان ترجمه کردهاست. تدریس در دانشگاه برکلی زریاب خویی در سال ۱۳۳۹ به تهران بازگشت و مجدداً در کتابخانهٔ مجلس سنا مشغول به کار شد. در این مدت مقالاتی را برای مجلههایی چون سخن، راهنمای کتاب و یغما نگاشت.
در سال ۱۳۴۱ به دعوت والتر هنینگ که آن زمان کرسی استادی در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی داشت به این شهر رفت و به مدت دو سال در آن دانشگاه به تدریس زبان و ادبیات فارسی مشغول بود. با اینکه هنینگ سمت استادی در این دانشگاه برای زریاب در نظر گرفته بود، ولی او ترجیح داد که به ایران بازگردد و دانستهها و تجربههای خود را در اختیار دانشجویان ایرانی بگذارد.
بازگشت به ایران و تدریس در دانشگاه تهران
دکتر زریاب خویی پس از بازگشت از آمریکا و از سال ۱۳۴۵ استاد گروه تاریخ دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران بود،و پس از مدتی به مدیریت گروه تاریخ آن دانشکده برگزیده شد.
اسلاید 13 :
از آنجا که وی در رشتههای دیگر مانند ادبیات فارسی، ادبیات عرب، فلسفه، زبانشناسی و معارف اسلامی صاحبنظر بود، تا پس از انقلاب که به اجبار دانشگاه تهران را ترک کرد،در اغلب این رشتهها تدریس و سخنرانی میکرد. به نوشتهٔ احمد تفضلی: «پس از انقلاب، دستگاه اداری دانشگاه قدر او را ندانست و زریاب اجباراً دانشگاه را ترک گفت و از این راه دانشگاه بود که زیان فراوان دید نه او. فراغت ایام بازنشستگی او را مدتی به کنج خلوت دلخواستهٔ پژوهش کشاند، ولی هنگامی که بنیاد دائرةالمعارف اسلامی و مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و دائرةالمعارف تشیع تأسیس شد، بر همهٔ اهل علم و معرفت معلوم بود که هر دائرةالمعارفی در این زمینهها بدون همکاری پرثمر زریاب ناقص خواهد بود. از این رو بود که همه خاضعانه دست کمک به سوی او دراز کردند و از او درخواست همکاری کردند. زریاب کوشید تا رنجیدگی خود را از دستگاه اداری دولتی دانشگاه به دست فراموشی سِپُرد. با دل و جان با سازمانهای علمی نامبرده به همکاری پرداخت و اکنون مقالات او زینتبخش این دائرةالمعارفهاست.»
پس از ترک دانشگاه تهران، وی سمتهای علمی مختلفی را به عهده داشت، از جمله عضو انجمن فلسفه، عضو هیئت امنای بنیاد فرهنگ ایران، عضو فرهنگستان تاریخ و عضو بنیاد شاهنامهٔ فردوسی بود. علاوه بر اینها با دائرةالمعارف فارسی (زیر نظر غلامحسین مصاحب) و دانشنامهٔ ایران و اسلام (زیر نظر احسان یارشاطر) همکاری داشت و مدخلهای بسیاری در این دو مجموعه به قلم اوست. دکتر زریاب خویی از دیر زمان عضو
اسلاید 14 :
انجمن بینالمللی شرقشناسی (آلمان)، و عضو مجمع بینالمللی کتیبههای ایرانی (انگلستان) بود.
دکتر عباس زریاب خویی در ۱۴ بهمن ۱۳۷۳ در سن ۷۵ سالگی در بیمارستان دی تهران درگذشت. بنابر آگهی ترحیمی که در ۱۵ بهمن ۱۳۷۳ در روزنامهٔ اطلاعات به چاپ رسید، مراسم تشییع او در صبح روز ۱۶ بهمن ۱۳۷۳ از مقابل آن بیمارستان برگزار شد
میراث
یکی از مهترین جنبههای زندگی تحقیقاتی زریاب خویی را، شناخت و تجربهٔ او در زمینهٔ منبعشناسی کتب و اسناد علمی و شناخت نُسَخ خطی نادر، به خصوص نسخههای مجهولالمؤلف یا نسخههای ناکامل، دانستهاند.
