بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
ویلیام جیمز (1910 ـ 1842)
اسلاید 2 :
ـ خانواده مرفه
ـ پدر پروتستان کالونگرا ـ ادیب ـ نویسنده.
ـ جیمز در محیطی بافرهنگ پرورش یافت.
ـ ابتدا به نقاشی روی آورد (استعداد نداشت) به سراغ شیمی رفت ـ سپس به زیستشناسی متمایل شد و سرانجام به پزشکی رسید. در سال 1869 مدرک پزشکی را از هاروارد گرفت ـ به تدریج به روانشناسی متمایل شد.
ـ در سال 1876 اولین آزمایشگاه روانشناسی را در آمریکا تأسیس کرد.
ـ و بعد به فلسفه روی آورد.
ـ فیلسوف عملگرا (pragmatic) و یک روانشناس تجربی واقعگرا بود.
ـ در سال 1910 از دنیا رفت.
اسلاید 3 :
آثار: در حال حیات
اسلاید 4 :
1ـ اصول روانشناسی The principles of psychology 1890
2ـ اراده معطوف به باور و جستارهای دیگر در فلسفه مردمپسند 1897
The will to Belive and other Essays in popular philosophy
3ـ جاودانگی انسان: دو اعتراض فرضی به مکتب 1988
Human Immortality: Two supposed objections to the Doctrine
4ـ گفتگوهایی با معلمان در زمینه روانشناسی 1899
Talks to teachers on psychology
اسلاید 5 :
5ـ انواع تجربه دینی: مطالعهای در سرشت انسان 1902
The varieties of Religious Experience: A study in Human nature
6ـ پراگماتیسم: نامی نوین برای برخی شیوههای کهن اندیشه (1907)
7ـ معنای حقیقت: تکملهای بر پراگماتیسم 1909
8ـ جهان کثرت انگارانه 1909 A pluralistic universe
اسلاید 6 :
بعد از وفات:
اسلاید 7 :
1ـ مسایل فلسفه 1911
2ـ جستارهایی در تجربهگرایی اساسی (1912)
3ـ مجموعه مقالات و بررسیها (1912)
مجموعه آثار در هفده جلد در سالهای 1975 ـ 1988 ← با ویرایش بوکهارت و همکارانش
اسلاید 8 :
کتاب انواع تجربه دینی
اسلاید 9 :
ـ این کتاب تعهدی است که وی در قبال پدرش (چند روز پس از مرگ پدر در نامهای به همسرش بیان میکند که باید به من کمک کنی تا بتوانم ارزش و معنای دین را در برداشت پدرم بفهمم) پس از گذشت تقریباً 20 سال به انجام آن موفق شد.
ـ این کتاب مجموعه سخنرانیهای جیمز در گیفورد است.
ـ این کتاب در باروری 16 رشته علمی تأثیر اساسی گذاشته (فلسفه دین ـ انسانشناسی ـ جامعهشناسی ـ روانشناسی ـ فرا روانشناسی ـ فلسفه حیات.)
ـ جیمز در این کتاب روحیات خودش را تسرّی داده، مثل: تأکید بر فردیت و احساسات، فهم همدلانه و رنج بشری و.
ـ این کتاب هنوز هم چاپ میشود و دلیل توفیق کتاب هم شاید این باشد که جیمز هرگز درصدد توجیه دین نبود.
اسلاید 10 :
کتاب انواع تجربه دینی سه چهره دارد:
اول: اثری فلسفی، ناظر به داوری معنوی است. در ابتدای سری دوم سخنرانیهایش میگوید «ما همه این تحقیق تجربی را آغاز کردیم نه فقط برای گشودن فصلی غریب در تاریخ طبیعی آگاهی انسان، بلکه بیشتر برای به دست آوردن داوری معنوی درباره ارزش کلی و معنای تمامی شادی و رنج دینی است».
دوم: این اثر صرفاً یک ارزیابی از ثمرات دین نیست، بلکه بررسی طبیعت انسانی نیز هست بنابراین این اثر اثری روانشناختی درباره داوری وجودی و طبیعت انسان هم هست.
سوم: موارد توصیفی زیادی را برای تحقق بخشیدن به وظیفه داوری بیان میکند.
اسلاید 11 :
بنابراین جیمز نشان داد که:
1ـ شخصیتی چند وجهی است.
2ـ هنرمندی حساس است.
3ـ پدیدارشناسی حساس است که درصدد کاوش فهم از طریق تجربه منحصر به فرد افراد است.
4ـ دانشمندی تجربی و روانشناسی تبیینگرا است.
5ـ پروتستان آزادیخواه است.
6ـ فیلسوف عملگراست و از جزمگرایی بیزار بود.
اسلاید 12 :
ـ در کل جیمز در این کتاب سعی کرده دینداری سنتی و نگاه علمی روانشناختی به دین را به گونهای باهم جمع کند. به گفته استراوت در ولف: این کتاب مصالحهای استادانه میان الهیات جزمی و عرفانی پدرش و دیدگاه علمی و روانشناختی خودش است.
جیمز در مقدمه کتاب چنین بیان میکند:
«مباحث کتاب به دو دسته 10تایی (ده سخنرانی) قابل تقسیم است که هر یک به یک موضوع میپردازد. اول: گرایشهای دینی انسان که جنبه توصیفی دارد. دوم: رضایت خاطر از طریق فلسفه که جنبه متافیزیکی دارد.
اما رشد غیرقابل انتظار مباحث روانشناختی موجب شده که موضوع دوم کاملاً به وقت دیگری موکول شود و توصیف سرشت دینی انسان در حال حاضر همه بیست سخنرانی را فرا گرفته است. به جهت اینکه آشنایی بسیار زیاد با نمونهها، اغلب بیش از دانستن قواعد انتزاعی ما را آگاه میسازد. من از مثالهای ملموس زیاد استفاده کردهام و اینها را در میان اظهارات کرانهای از سرشت دینی افراد گنجاندهام».
اسلاید 13 :
مبانی فکری و نظری جیمز:
اسلاید 14 :
1. علایق دینی
جیمز همیشه به دین علاقه داشته است ، به قول جان لی چاپمن «در پس زمینه تمام آثار وی یک کشیش دینی بزرگ هست. که تمام زندگی و ذهن او را در اختیار میگیرد و یک اثر بزرگ را در جهان به نتیجه میرساند».
جیمز به باورهای متعارف نهادینه چندان اعتقاد نداشت اما احوال معنوی شخصیاش معروف بود. در همین کتاب مینویسد: «خمیره ذاتی من تقریباً به طور کامل به این التذاذات روحانی وابسته است».
اسلاید 15 :
2. پراگماتیسم
دیدگاه جیمز در مورد دین و تحلیلهای روانشناختی او در مورد پدیدههای دینی، از اندیشه فلسفی او در مورد پراگماتیسم سرچشمه میگیرد.
جیمز در پراگماتیسم، راهی برای وحدت بخشیدن به علم و دین یافت، زیرا محک تمام حقیقت را تجربه میداند و تجربه دینی هر فرد، بیشک پدیدهای است که باید از سوی همه به عنوان یک واقعیت پذیرفته شود.
از دیدگاه پراگماتیسم، آزمون هر عقیدهای این است که آن عقیده چه تغییری در زندگی شخصی به وجود میآورد.
اسلاید 16 :
جیمز در معنای پراگماتیسم میگوید:
«روش پراگماتیکی قبل از هر چیز روشی است برای حل نزاعهای متافیزیکی که در غیر این صورت میتوانند پایانناپذیر باشند. آیا جهان واحد است یا کثیر؟ مقدر است یا آزاد؟ مادی است یا روحی؟ اینها مفاهیمی هستند که هرکدام ممکن است درباره جهان صادق باشد یا نباشد و نزاع بر سر چنین مفاهیمی، پایانناپذیر است. روش پراگماتیکی در چنین مواردی عبارت است از کوشش برای تفسیر هر مفهومی به کمک ردگیری پیامدهای عملی مربوط به آن».
«روش پراگماتیکی یعنی شیوه روی گرداندن از اولیات، اصول، مقولات و ضروریات تصوری و روی کردن به سوی چیزهای آخرین، ثمرات، نتایج و امور واقع».
اسلاید 17 :
از دیدگاه جیمز یک عقیده در صورتی حقیقی و صادق است که هرگاه مطابق آن عمل شود، به طور تجربی، نتایج رضایتبخش و محسوسی به بار آورد.
پراگماتیسم نوعی واسطه و میانجی است که نظریههای ما را نرم و انعطافپذیر میکند. پیشداوری، جزم و تعصب را دور میکند.
جیمز با این دید پراگماتیکی، خدایی را قبول دارد که در خاکیترین واقعیت حیات خصوصی وجود دارد.
با توجه به نظر جیمز اعتقادات ما باید با شواهد موجود سازگار باشد و اگر شواهد قویتری در تأیید نظریة رقیب وجود داشت عقلاً چارهای جز ترجیح آن نظریه نداریم و در شرایط مساوی آنکه نتایج بهتر دارد را باید بپذیریم.
اسلاید 18 :
اشکالات:
1ـ آیا میتوان گفت اگر فرضیهای خواستهای ما را ارضا کند یعنی آثار رضایتبخش مانند حالات لذت و آرامش ذهن و روان و. داشته باشد فرضیهای حقیقی و صادق است؟
2ـ آیا حقیقت در تعریف پراگماتیکی دچار نسبیت و تغییرپذیری نمیشود؟
اسلاید 19 :
3. تجربهگرایی
یکی از مبانی فکری جیمز تجربهگرایی است و میگوید مراد او از تجربهگرایی موضعی است که «مطمئنترین نتایجش را در باب موضوعات مربوط به امور واقع، همچون فرضیههایی تلقی میکند که ممکن است در طی تجربه آینده تغییر پذیرد».
نتیجه ← جیمز:
الف = در بعد دینی دارای دلبستگیهای معنوی ودینی شخصی است.
ب = در بعد فلسفی پراگماتیست و عملگراست.
ج = در ابعاد علمی و روانشناختی تجربه گراست.
اسلاید 20 :
3.روششناسی:
روششناسی مبنایی است که به عنوان هدایتگر تحقیقات علمی پذیرفته میشود.
1ـ روششناسی جیمز در پارادایم روشهای تجربی قرار میگیرد یعنی همان روش پراگماتیستی.
2ـ تعبیر دیگری به کار میبرد و روش خود را «داوری معنوی» در برابر «داوری وجودی» مینامد. داوری وجودی به سرشت پدیده، ریشه و تاریخ آن میپردازد از راه توصیف و طبقهبندی شروع میکند و با تجزیه و تحلیل عواملی که آن پدیده را به وجود آوردهاند دنبال میکند.
اما داوری معنوی به ارزش یک چیز ـ اعتبار، اهمیت یا معنای آن میپردازد.
در داوری معنوی ریشهیابی اهمیت ندارد و سه معیار مهم میشود:
الف: احساس فوری
ب: سازگاری با واقعیات یا اصولی که قبلاً درستی آنها ثابت شده.
ج: کمک در حوزه اخلاق برای نیل به آرمانهای انسان.
