بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
«تولید علم و تحقیقات، حیات آینده کشور است»
مقام معظم رهبری (مدظله العالی)
اسلاید 3 :
علم اطلاعات ؟
اسلاید 4 :
مقدمه
تا شروع قرن بیستم
کتابداری به کار خود ادامه داده و افراد صاحب نظری مانند دانشمندان در کتابخانه ها مشغول به فعالیت بودند.
دهه سی قرن بیستم
ظهور تفکرات جدید در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی (اوتله و لافونتن)
تاکید بر دیدگاه های مبنی بر تحلیل موضوعی عمیق تر از کتابداری و اطلاع رسانی
تاکید بر تفاوت بین فعالیت خود و کتابداران و ظهور اولین انشعاب در کتابداری؛ و
پیدایش دکومانتاسیون
«شیوه ای که با کمک آن همه مدارک از همه نوع در همه رشته های فعالیت انسان گردآوری، رده بندی و توزیع می شود» (اوتله، 1937)
© دکتر یعقوب نوروزی عضو هیات عملی دانشگاه قم
اسلاید 5 :
مقدمه.
دهه پنجاه و شصت میلادی
تشکیل انجمن های علمی و تخصصی با شرکت غیر کتابداران و متخصصین حوزه های دیگر
دهه شصت میلادی
وقوع تغییرات جدید و عدم اقبال در استفاده از نام دکومانتاسیون در فعالیت های علمی و حرفه ای
کنفرانس تربیت متخصصان اطلاعات برای علوم (1962) در انستیتوی فناوری ماساچوست جورجیا
ارائه پنج طبقه شغلی کتابدار، کتابدار اختصاصی، کتابدار علوم، تحلیل کننده اطلاعات علمی و متخصص علم اطلاعات
متخصص اطلاعات: شخصی که دانش ذخیره و بازیابی اطلاعات را مطالعه می کند، آنرا بسط می دهد و روشهای جدید برای برخورد با مساله اطلاعات را بوجود می آورد، شخصی که به خود مساله اطلاعات علاقمند است (کنفرانس جورجیا، 1962).
عدم پذیریش دکومانتاسیون از سوی انجمن کتابداران آمریکا و تغییر نام به «انجمن آمریکایی علم اطلاعات» (دهه 1960)
اسلاید 6 :
گرایش به علم اطلاعات
دانشمندان صاحب نامی از جمله ریز (Ress) و ساراسه ویچ (Saracevic) (1967) معتقد بوند که:
علم "اطلاعات" نمی تواند با دکومانتاسیون، بازیابی اطلاعات، کتابداری یا هر چیزی دیگری برابر باشد.
علم اطلاعات رشته ای از پژوهش است که مایه و روشها و فنون را از یک سلسله موضوع های مختلف می گیرد تا به فهم "خواص، رفتار و جریان" اطلاعات کمک کند.
علم اطلاعات شامل تجزیه و تحلیل سیستم ها، جنبه های محیطی اطلاع و ارتباط، وسایل اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل زبانی، سازمان دهی اطلاعات، رابطه بین انسان و سیستم و نظایر آن می باشد.
بنابراین علم اطلاعات را پژوهش درباره ماهیت اطلاعات و خواص سیستم های اطلاعاتی نامیدند. که با پیشینان قبلی خود یعنی کتابداری و دکومانتاسیون متفاوت بود.
اسلاید 7 :
روند شکل گیری علم اطلاعات مدرن
بعد از پایان جنگ جهانی دوم آگاهی در زمینه استفاده از قابلیت های بالقوه دستگاه های خودکار در زمینه ذخیره، جستجو و بازیابی اطلاعات افزایش یافت. بنابراین علاقمندی در زمینه توسعه گرایش های وابسته به علم اطلاعات بیشتر شد.
از جمله افراد صاحب نامی که در این زمینه تاثیر گذار بودند می توان به ونور بوش (Vannevar Bush، 1945) اشاره کرد که پیش بینی انفجار اطلاعات و نیاز به سیستم های ذخیره و بازیابی را یاد آور شد.
البته این مساله بعد گذشت چندین دهه هنوز هم باقی است. ضمن اینکه انفجار ارتباطات نیز به این مساله اضافه شده است. که از جمله مسائل اساسی علم اطلاعات نیز به شمار می روند.
اسلاید 8 :
روند شکل گیری علم اطلاعات مدرن.
در دهه های 1960 و 1970 حرکت از پردازش های دسته ای به سمت حالت های آنلاین توسعه یافت و استفاده از کامپیوتر های کوچک جای کامپیوترهای بزرگ را گرفت.
مرزهای میان رشته ای سنتی شروع به محو شدن کرد و بسیاری از دانشمندان به علم اطلاعات پیوستند.
با ادغام در رشته هایی همچون علوم، علوم انسانی و علوم اجتماعی و وارد کردن حوزه هایی مانند حقوق و پزشکی در برنامه های درسی، علم اطلاعات هرچه بیشتر خود را به عنوان علم میان رشته ای مطرح کرد.
اسلاید 9 :
روند شکل گیری علم اطلاعات مدرن.
در دهه 1980 پایگاه های اطلاعاتی بزرگ مانند Grateful Med در کتابخانه ملی پزشکی آمریکا و سرویس های کاربرمدار مانند دیالوگ (Dialog) و کامپوسرو (Compuserve) برای اولین بار از طریق کامپیوتر های شخصی بوسیله کاربران منفرد قابل دسترس شدند.
در پایان دهه 1980 گروه های ویژه ای در ارتباط با منابع غیر چاپی در زمینه علوم اجتماعی، انرژی و محیط زیست و سیستم های اطلاعاتی اجتماعی شکل گرفت.
بعد از سال 2000 علم اطلاعات معطوف به بررسی پایه های فنی، ویژگی های اجتماعی و درک نظری پایگاه های اطلاعاتی آنلاین؛ استفاده گسترده از پایگاه های اطلاعاتی در سطوح دولتی، صنعتی و آموزشی و توسعه اینترنت و وب گردید.
اسلاید 10 :
علم اطلاعات در ایران
همزمان با توسعه های صورت گرفته در سطح جهانی و ایجاد گرایش های جدید، در داخل کشور نیز از چند سال پیش بحث تغییر اسم رشته از کتابداری و اطلاع رسانی مطرح شد تا اینکه بعد از بحث و نظرهای فراوان
در تاریخ 1391/6/19 نام جدید رشته با عنوان «علم اطلاعات و دانش شناسی»
بعد از گذشت 55 سال از شروع آموزش رسمی آن در دانشگاه تهران به تصویب شورای عالی برنامهریزی وزارت علوم رسید.
نکته:
باید دید در فرایند انتخاب عنوان جدید، یافتن عنوانی برای محتوای فعلی مد نظر بوده یا قرار بر این بوده است که همگام با تغییر عنوان، محتوا نیز دستخوش تغییر شود؟
اینکه این تغییر تا چه حد با علم اطلاعات واقعی همسو است؟
نهایت اینکه:
به جای تحلیل علم اطلاعات و بررسی وجه تشابه و تفاوت آن با کتابداری و اطلاع رسانی، بیشتر توجهات معطوف به این بوده است که آیا اسم انتخابی از نظر شکل و ظاهر خوب یا نه؟
اسلاید 11 :
علم اطلاعات
علم اطلاعات یا مطالعات اطلاعات، حوزه ای بین رشته ای است که با تحلیل، گردآوری، رده بندی، پردازش، ذخیره، بازیابی و اشاعه اطلاعات در ارتباط است (ساراسویچ، 2005).
و واسطی است بین اطلاعات تولید شده و استفاده کنندگان از آن.
علم اطلاعات، علمی است که در ارتباط با گردآوری، ذخیره و بازیابی کارآمد اطلاعات است (وبستر).
علم اطلاعات اغلب به اشتباه شاخه ای از علم کامپیوتر در نظر گرفته می شود. در صورتی که به عنوان حوزه ای بین رشته ای نه تنها علم کامپیوتر، بلکه سایر حوزه ها از جمله مطالعات آرشیوی، علوم شناختی، تجارت، ارتباطات، حقوق، علوم کتابداری، مدیریت، ریاضیات، فلسفه و در نهایت علوم اجتماعی را نیز در بر می گیرد.
در مواردی نیز با تئوری اطلاعات که به مفهوم ریاضی اطلاعات می پردازد و همچنین با علم کتابداری که در برخی از اصول با آن مشترک است نباید اشتباه گرفته شود.
اسلاید 12 :
علم اطلاعات.
به باور بورکو «علم اطلاعات رشته ای است که به منظور دسترسی پذیری و کاربردپذیری اطلاعات، خواص و رفتار، نیروهای کنترل کننده جریان و ابزارهای پردازش آن را مورد بررسی قرار می دهد.
علم اطلاعات با آن بخش از دانش سر و کار دارد که به منشأ، گردآوری، سازماندهی، ذخیره، بازیابی، تفسیر، انتقال، تغییر شکل و استفاده از اطلاعات مربوط می شود البته در این معنی علم اطلاعات با کتابداری دارای وجه تشابه است.
باکلند (2011) علم اطلاعات را از دیدگاه کتابداری و اطلاع رسانی مورد بحث قرار می دهد، اما در عین حال اذعان می کند که این علم در زمینه های دیگر نیز کاربرد دارد.
از جمله اینها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
علوم کامپیوتر در رابطه با تئوری و کاربرد الگوریتم ها
الگوهای فیزیکی و سایر حوزه های مرتبط که در مواردی به عنوان فیزیک اطلاعات نام برده می شود.
فناوری اطلاعات (فناوری های اطلاعات و ارتباطات).
البته سایر حوزه در این جا مورد اشاره قرار نگرفته اند. در عوض تاکید بسیار زیادی به علوم کتابداری و اطلاع رسانی شده است.
اسلاید 13 :
حوزه های مطالعاتی وابسته به علم اطلاعات
اسلاید 14 :
اطلاعات؟
اطلاعات در حال عادی به خوبی درک می شود، اما در حالت رسمی ؟؟؟
چندین نقطه نظر و مدل در این زمینه وجود دارد:
شانون (Shannon): نظریه ریاضی ارتباطات
منبع – کانال – مقصد
signals, bits, straightforward data - e.g.. inf. theory
شناختی (Cognitive): تغییرات در ساختارهای شناختی
understanding, matching texts
زمینه اجتماعی (Social): بافت و زمینه اصل است.
related to situation, task, problem-at-hand : USERS, USE
اسلاید 15 :
علم اطلاعات و کتابداری
از دیدگاه کتابداری مدرن علم اطلاعات کتابداری در ظاهر جدید آن است که می تواند حوزه های جدید ظهور کرده در این زمینه را به خوبی پوشش دهد. ضمن اینکه توانایی پذیرش تمامی حوزه های مورد مطالعه و پژوهش را که کتابداری مدرن از پذیرفتن آنها عاجز مانده بود را نیز دارد.
رابطه علم اطلاعات و کتابداری
تحلیل سیستم ها
مطالعه زمینه ها و حیطه فعالیت کتابخانه ها
مطالعه رسانه های ارتباطی انتقال دهنده دانش مانند کتاب
تجزیه و تحلیل کتابشناسی
نقش اجتماعی در جامعه اطلاعاتی
بهره برداری موثر از انواع منابع اطلاعاتی
پژوهش در زمینه های موضوعی مشترک
اسلاید 16 :
تفاوت بین کتابداری و علم اطلاعات
تفاوت درمباحث تخصصی مربوط به هر حوزه
تفاوت در پرسش های نظری و ساختاری
تفاوت در ماهیت و درجه آزمون ها
تفاوت در ابزارها و رویه های مورد استفاده
تفاوت در ماهیت و شدت ارتباطات بین رشته ای
وجه مشترک بین کتابداری، دکومانتاسیون و علم اطلاعات ، «اطلاعات» است.
اسلاید 17 :
علم اطلاعات و کامپیوتر
علوم کامپیوتر
مطالعه سیستماتیک فرایندهای الگوریتمی است که به توصیف و انتقال اطلاعات می پردازد. . پرسش اساسی در علوم کامپیوتر این است که:
چه چیزی (بطور کارآمد) می تواند خودکار شود.
Denning et al., 1989
اسلاید 18 :
علم اطلاعات و کامپیوتر.
به جای رقابت مکمل هم هستند.
علوم کامپیوتر در درجه اول در مورد الگوریتم ها بحث می کند.
علم اطلاعات در درجه اول در مورد اطلاعات و کاربردها و کاربران بحث می کند.
تعداد متخصصان کامپیوتر که در علم اطلاعات بویژه در زمینه بازیابی اطلاعات و کتابخانه های دیجیتالی فعال هستند روبه افزایش است.
از جمله این زمینه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الگوریتم ها و فنون پیشرفته بازیابی اطلاعات
زیرساخت ها و حوزه های مختلف کتابخانه های دیجیتالی
تعامل انسان و کامپیوتر
اسلاید 19 :
موقعیت های حرفه ای
دانشمند اطلاعات (Information scientist)
دانشمند علم اطلاعات فردی است که معمولا با سطح بالایی از دانش موضوعی، به ارائه اطلاعات در زمینه های علمی خاص به دانشمندان و پژوهشگران فنی و کارکنان صنعتی می پردازد و نقشی کاملا مجزا و مکمل آن چیزی دارد که یک کتابدار انجام می دهد. همچنین این عنوان به کسی نیز اطلاق می شود که در حوزه علوم اطلاعات به تحقیق و پژوهش می پردازد.
متخصص اطلاعات
متخصص اطلاعات کسی است که به کار حفاظت، سازماندهی و اشاعه اطلاعات اشتغال دارد. و دارای مهارت هایی در زمینه هایی همچون سازماندهی و بازیابی دانش مضبوط است.
بطور سنتی شغل این گونه افراد با منابع چاپی همراه بوده است، اما درحال حاضر بطور فزاینده ای به همراه منابع الکترونیکی، چندرسانه ای و دیجیتالی نیز بکار می رود.
این گونه متخصصان می توانند در طیف گسترده ای از نهادهای عمومی، خصوصی، دولتی و علمی (دانشگاهی) فعالیت کنند.
اسلاید 20 :
زمینه های تحقیق و توسعه در علم اطلاعات
دسترسی به اطلاعات
دسترسی به اطلاعات زمینه مشترک پژوهشی درحوزه های انفورماتیک، علم اطلاعات، امنیت اطلاعات، علوم کامپیوتر و کتابداری است.
از جمله اهداف مربوط به پژوهش در زمینه دسترسی به اطلاعات، پردازش خودکار مقادیر عظیم اطلاعات و تسهیل دسترسی کاربران به آن است.
ازجمله فناوری های کاربردی مربوط به دسترسی به اطلاعات می توان به بازیابی اطلاعات، متن کاوی، ترجمه ماشینی و طبقه بندی متن اشاره کرد.
