بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
به نام خدا
حس لامسه
اسلاید 2 :
حسهای پیکری
مکانیسمهای عصبی هستند که اطلاعات حسی را از کل بدن دریافت میکنند. در واقع این حسها باعث آگاهی از اثر محرکها در پوست و اندامهای داخلی میشوند، ولی دقت آنها به اندازه "حواس ویژه" نیست. منظور از حواس ویژه، حسهای بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و تعادل است. پوست بدن، گیرندههای مختلفی دارد که حسهای متفاوتی را مانند لمس، فشار، گرما، سرما، لرزش، خارش و درد را منتقل میکنند. عضلات و زردپیهای آنها دارای گیرندههایی هستند که حسهای جنبشی را انتقال داده، باعث آگاهی از میزان انقباض عضلات و طرز قرار گرفتن اندامها میشود. گیرندههای اندامهای داخلی مانند لوله گوارش از محرکهای درونی خبر میفرستد. همه این اندامها کم و بیش دارای گیرندههای حسی درد نیز هستند که یکی از حسهای پیکری است.
اسلاید 3 :
طبقهبندی حسهای پیکری
حسهای پیکری در سه گروه فیزیولوژیک طبقهبندی میشوند:
· حسهای پیکری مکانیکی که شامل حس لامسه و وضعیت است و به وسیله جابجایی مکانیکی برخی از بافتهای بدن تحریک میشوند.
· حسهای حرارت که سرما و گرما را ادراک میکنند.
· حس درد که به وسیله هر عاملی که بافت را تخریب کند، فعال میشود.
اسلاید 4 :
سایر طبقهبندیهای حسهای پیکری
حسهای اکستروسپتیو(بیرونی): آنهایی هستند که در سطح بدن قرار دارند.
· حسهای پروپریوسپتیو(داخلی): آنهایی هستند که با وضیعت فیزیکی بدن در ارتباط هستند و شامل حس وضعیت، حس عضلات و تاندونها، حس فشاری که از کف پا میرسد و حتی حس تعادل(که اغلب به عنوان یک حس "خاص" در نظر گرفته میشود نه یک حس پیکری) هستند.
· حسهای احشایی: آنهایی هستند که از احشاء بدن میآیند. معمولا منظور از این کلمه، حسهای مربوط به ارگانهای داخلی است.
· حسهای عمقی: آنهایی هستند که از بافتهای عمقی میآیند نظیر عضلات و استخوان. این حسها عمدتا شامل فشار عمقی، درد و لرزش هستند.
اسلاید 5 :
حس لامسه
حس لامسه شامل لمس، فشار، ارتعاش و قلقلک است.
نتایج آزمایشهای فری نشان میدهد که پراکندگی نقاط لمس در انگشتان، لب و زبان از دیگر مناطق بدن بیشتر است و به همین سبب در زندگی روزانه برای تمییز کیفیت محرکها، از این مناطق بیشتر استفاده میشود.
احساس سرما، گرما، فشار و غیره به عنوان کیفیت حس لامسه به شمار میآیند.
از سال 1890 میلادی روشن شده است که پوست بدن در تمام نقاط برای کیفیتهای یکسان، حساس نیست. آزمایشها و تحقیقات "فری"، "گلدشایدر" و دیگران نشان میدهد که قسمتهایی از پوست نسبت به سرما، قسمتی نسبت به گرما، قسمتی نسبت به لمس و قسمتی دیگر نسبت به درد حساسند. نقاط دیگر سطح پوست که بین مناطق حساس قرار دارند، عموما از خود حساسیتی نشان نمیدهند.
اسلاید 6 :
ارتباط بین حسهای لامسه(لمس، فشار و ارتعاش)
هرچند لمس، فشار و ارتعاش اغلب میگیرند به وسیله یک نوع گیرنده درک میشوند، اما سه تفاوت مهم بین آنها وجود دارد:
الف. حس لمس عمدتا از تحریک گیرندههای لمسی در پوست یا در بافتهای زیر پوست حاصل میشود.
ب. حس فشار عموما از تغییر شکل بافتهای عمقی ناشی میشود.
ج. حس ارتعاش از تغییر مکرر سیگنالهای حسی ایجاد میشود، ولی برخی از انواع این گیرندهها با گیرندههای لمسی و فشار یکسان هستند
اسلاید 7 :
گیرندههای لامسهای
حداقل 6 نوع مختلف گیرنده لامسهای وجود دارد ولی بسیاری از گیرندههای دیگر نیز وجود دارند که به این گیرندهها شبیه هستند. برخی از این گیرندهها خصوصیات ویژهای دارند که به صورت زیر است:
اول اینکه تعدادی انتهای آزاد عصبی که در هر قسمتی از پوست و بسیاری از بافتهای دیگر یافت میشوند، میتوانند فشار و لمس را حس کنند. برای مثال، حتی تماس خفیف با قرنیه چشم(که هیچ نوع انتهای عصبی به جز انتهاهای آزاد عصبی ندارد) باعث برانگیخته شدن حسهای فشار و لمس میشود.
اسلاید 8 :
دوم اینکه، یکی از گیرندههای لمس با حساسیت زیاد، جسم مایسنر است.
اجسام مایسنر در قسمتهای فاقد موی پوست و بهخصوص نوک انگشتان، لبها و سایر مناطق پوست قرار دارند که شخص با استفاده از آنها قادر است موقعیت فضایی محرک لمس را به خوبی درک کند.
جسم مایسنر در کسری از ثانیه پس از اثر محرک، سازش پیدا میکند. این امر به این معنی است که آنها بهخصوص نسبت به حرکت اشیاء در سطح پوست و نیز ارزش کم فرکانس، حساس هستند.
اسلاید 9 :
سوم اینکه، نوک انگشتان و سایر مناطق حاوی تعداد زیادی جسم مایسنر، معمولا تعداد زیادی گیرندههای لمس با نوک پهن دارند. یکی از انواع این گیرندهها "دیسک مرکل" است. قسمتهای مودار پوست نیز تعدادی از این نوع گیرندهها دارند. این گیرندهها مسؤل ایجاد سیگنالهای ثابتی هستند که به شخص اجازه میدهند اجسامی را که بهطور مداوم در تماس با پوست هستند حس کند. دیسکهای مرکل، اغلب به صورت گروهی در یک عضو گیرندهای به نام گیرنده گنبدی ایگو واقع شدهاند. این گیرندهها همراه با اجسام مایسنر، در محلیابی لمسی منطقه خاصی از سطح بدن و در تعیین قوام آنچه لمس میشود، نقش مهمی دارند.
اسلاید 10 :
چهارم اینکه حرکت خفیف هر مو، روی سطح بدن یک رشته عصبی را که در قاعده آن است، تحریک میکند. بنابراین، هر مو و رشته عصبی قاعدهای آن که به عضو انتهایی مو موسوم است، نیز یک گیرنده لمس است. این گیرنده نظیر جسم مایسنر دو چیز را بهطور عمده درک میکند:
· حرکت اشیاء بر سطح بدن
· تماس ابتدایی جسم با بدن
اسلاید 11 :
پنجم اینکه، در لایههای عمیقتر پوست و نیز بافتهای داخلی عمقی، تعدادی "عضو انتهایی رافینی" قرار گرفته است.
این گیرندهها در ارسال مداوم سیگنالهای مربوط به تغییر شکلهای پایدار بافتها نظیر فشار و سنگینی طول کشیده، نقش مهمی ایفا میکند. آنها همچنین در کپسول مفاصل یافت میشوند و به ارسال سیگنال درباره درجه چرخش مفصل کمک میکنند.
اسلاید 12 :
ششم اینکه، گیرندههای پاچینی
(که نسبت به فشار و ارتعاش حساسیت بالایی دارند) هم در زیر پوست و هم در قسمت عمقی بافتهای بدن وجود دارند. آنها تنها به وسیله فشار موضعی و سریع بافتها تحریک میشوند. این گیرندهها بهخصوص برای درک لرزش بافت یا سایر تغییرات سریع در وضعیت مکانیکی بافتها نقش مهمی بر عهده دارند.
اسلاید 13 :
نقاط لمس وآستانه
اگر دو سوزن پرگار که فاصله آنها 10 میلیمتر است، با سطح داخل انگشت تماس یابد، هر دو سوزن پرگار را بهطور جداگانه احساس میکنیم، در حالی که هنگام تماس این دو سوزن با پشت دست، تفاوت آنها را احساس نخواهیم کرد. این آزمایش ساده نشان میدهد که سطح پوست در تحریکهای یکسان حساسیت نشان نمیدهد و بین این دو قسمت، آستانه اختلاف فضایی وجود دارد.
اسلاید 14 :
حس وضعیت یا احساس وضعی – عضلانی
انسان به هنگام بیداری قادر است از وضعیت اندام خود آگاهی یابد. همچنین میتواند از حرکت غیرفعال مفاصل در اثر نیروهای خارجی یا داخلی اطلاع یابد. این نوع توانایی به نام "احساس وضعی – عضلانی" معروف است.
و گیرندههای آن که از نوع دانههای رافینی(که به گرما و تحریکات مفصلی حساساند) است، در پوست، ماهیچهها، زردپیها و مفاصل قرار دارند.
حس جا و مکان
حس حرکت
حس نیرو
اسلاید 15 :
حساسیت حرارتی
در کیفیت حسی گرما و سرما موجب:
ادراک و احساس آگاهانه
موجب تنظیم حرارت بدن نیز می شوند.ل
لازم به ذکر است که برای تنظیم حرارت بدن ،گیرندگان حرارتی با نظام اعصاب مرکزی از جمله هیپوتالاموس همکاری دارند.
اسلاید 16 :
احساس حرارت و سازشیافتگی
وقتی فرد دست خود را در آب گرم 33 درجه سانتیگراد قرار میدهد، نخست گرمی آب را احساس میکند که در صورت ثبات درجه آب، این احساس گرمی با گذشت زمان کاهش مییابد؛ برعکس اگر در یک روز تابستانی فرد بدن خود را در آب 28 درجه سانتیگراد قرار دهد، ابتدا احساس خنکی به وی دست میدهد که پس از مدت کوتاهی این احساس را ندارد؛ زیرا فرد با درجه حرارت مذکور سازش مییابد. قلمرو درجه حرارتی که در آن احساس سازش کامل دست میدهد به درجه حرارت خنثی معروف است. در درجه حرارت بیشتر یا کمتر از درجه حرارت خنثی(بیش از 36 درجه و کمتر از 30 درجه سانتیگراد) معمولا به فرد احساس گرما یا سرمای دائمی دست میدهد. باید یادآوری شود که در درجه حرارت بیش از 43 درجه و یا کمتر از 17 درجه سانتیگراد احساس گرما یا سرما با احساس درد همراه است.
اسلاید 17 :
نیرومندی احساس حرارت
فراوانی نقاط سرما و گرما در حساسترین منطقه پوست بدن، یعنی چهره(16 تا 19 نقطه سرما و 1 نقطه گرما) از همه جا بیشتر است.
اسلاید 18 :
بافت شناسی گیرنده های گرما و سرما
دانه های کراوز به عنوان گیرندگان سرما
دانه های رافینی به عنوان گیرندگان گرما
انتهای آزاد عصب در پوست نیز در احساس گرما و سرما نقش دارد.
اسلاید 19 :
پس احساس
در حس حرارتی یک نوع احساس مخصوص به نام پس احساس شناخته شده است.مثلا اگر یک فلز سرد را به مدت 30 ثانیه در روی پوست پیشانی قرار دهیم احساس سرما بعد از برداشتن فلز همچنان ادامه دارد .در حالی که بعد از برداشتن فلز سرد ،پوست شروع به گرم شدن میکند.
اسلاید 20 :
رسپتورهای تماسی
پایانه عصبی آزاد : ( رسپتور احساسهای فشار، لمس، خارش، درد، قلقلک و .)- تند سازش
اجسام مایسنر( رسپتورهای کپسول دار)- تند سازش
پایانه عصبی داخل آن پیچ خورده
اختصاصی برای درک لمس دقیق و حرکت اجسام بسیار سبک
توزیع در نواحی بدون موی بدن مثل نوک انگشتان، لبها و .
دیسکهای مرکل ( رسپتورهای با انتهای متسع) : درک لمس خام ( در نواحی مودار)- کند سازش
اجسام رافینی ( رسپتورهای کپسول دار)-کند سازش
پایانه عصبی داخل آن منشعب شده
مسئول دریافت گرما ( در بافتهای سطحی)
مسئول درک فشار( لمس شدید) ( در بافت های عمقی)
گیرنده های کراوز : درک سرما- تند سازش
اجسام پاچینی : تخصص جهت حس ارتعاش و فشار- تند سازش
رسپتورهای قاعده موها: مطلع شدن حرکات مو- تند سازش
