بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
هدف این جلسه (جلسه نهم)
مدیریت تلفیقی بیماری های گیاهی IPM
اسلاید 3 :
کنترل (Control) یک عمل هدایت شده، منظم یا محدود کردن یک پروسه است.
اما مدیریت مفهومی بالاتر است. مدیریت (Management) نه تنها عبارت است از اعمال پروسه های هدایت شده یا محدود بلکه آن مدیریتی که در آن دستکاری هدف دار (Manipulation) که ما را به کنترل بیماری نزدیک تر می کند انجام می گیرد.
مدیریت بیماری های گیاهی
اسلاید 4 :
1- باعث کاهش محصول می شوند گاهی کمی بیشتر کیفی: تولید کننده، محصول را کامل یا نسبی از دست می دهد و به تبع آن بازار را از دست می دهد.
2- افزایش قیمت مواد غذایی برای مصرف کننده: به دلیل کاهش در تولید یا اضافه هزینه کنترل که مصرف کننده می پردازد.
3- محدود شدن تولید یک محصول: گاهی به دلیل یک بیماری خاص، محصول فقط در یک ناحیه خاص قابل کاشت است.
4- از بین رفتن منابع طبیعی کشور: 1904 درخت آلوده به مرگ شاه بلوط، نارون، زنگ تاولی کاج سفید
5- خسارت مستقیم و غیر مستقیم اجتماعی و سیاسی: مثل بیماری بادزدگی سیب زمینی
ضرورت مدیریت بیماری های گیاهی
اسلاید 5 :
مجموعه روش های زراعی، بیولوژیکی، شیمیایی، فیزیکی یا استفاده از روش های ایجاد مقاومت در کاهش خسارت یا جمعیت آفت به زیر آستانه ی اقتصادی.
کنترل به مفهوم صدرصد هم به صورت فیزیکی امکان ندارد هم از نظر اقتصادی قابل دسترسی نیست.
تعریف مدیریت تلفیقی (IPM)
اسلاید 6 :
اصطلاح IPM مخفف Integrated Pest Managment است که نخستین بار برای مدیریت تلفیقی آفات به کار گرفته شد. اما این اصطلاح کاربردی عمومی داشته و در خصوص بیماری های گیاهی نیز استفاده می شود. هر چند در این مورد عبارت IDM به معنای Integrated Disease Manngment نیز وجود دارد.
اسلاید 7 :
آنچه تا کنون در مورد کنترل بیماری های گیاهی گفتیم، صرفاً ناظر بر کاهش آسیب های ناشی از عوامل بیماری زا بود. اینک برآنیم تا ابعاد اکولوژیکی و اقتصادی قضیه را نیز مدنظر قرار دهیم و با دیدی اقتصادی و اکولوژیکی به این مقوله بنگریم.
واژه هایی مثل آسیب (Injury)، خسارت (Damage) و زیان اقتصادی (loss) مترادف به نظر می رسند. اما این کلمات معنای یکسانی ندارند.
اسلاید 8 :
آسیب یا Injury ناهنجاری های عینی و قابل رؤیت است که در نتیجه فعالیت عوامل بیماری زا روی محصول ایجاد می شود.
این آسیب ها ممکن است موجب کاهش کمی یا کیفی محصول نهایی شوند که ما به این کاهش کیفیت یا کمیت، خسارت یا Damage می گوییم.
پیامد این خسارت، کاهش بازده اقتصادی محصول است ما از یک طرف، از ناحیه این خسارت متحمل زیان اقتصادی می شویم و از طرف دیگر برای کاهش این خسارت هزینه ای اضافی صرف میکنیم. که مجموع این دو هزینه یعنی ( کاهش بازده اقتصادی محصول+ هزینه صرف شده برای مبارزه) را زیان یا loss می گوییم.
اسلاید 9 :
آنچه برای مدیریت بیماری مهم است مسئله loss یعنی زیان اقتصادی است، و ملاک تصمیم گیری ما نیز همین مقوله است. ما باید محاسبه کنیم که چه مبلغی را صرف مبارزه می کنیم و در مقابل این هزینه صرف شده، بازدهی اقتصادی محصول چقدر افزایش می یابد. منطقی نیست که 100 تومان هزینه کنیم تا 50 تومان محصولمان افزایش یابد.
قیمت برخی از محصولات کشاورزی بقدری کم است که جوابگوی هزینه صرف شده برای مبارزه نیست.
تا اینجا فقط مسئله مالی مطرح شد، اما در شرایط یکسان، روش های مختلف مبارزه با یکدیگر برابر نیستند. ما تأثیر روش مبارزه بر اکوسیستم را نباید فراموش کنیم. به عنوان مثال مبارزه شیمیایی پیامدهای سوء زیست محیطی در پی دارد.
اسلاید 10 :
از طرفی تجربیات تاریخی نشان داده است که اتکا به یک روش مبارزه، در کنترل بیماری های گیاهی با کشاورزی پایدار منافات دارد. بخصوص که شاید عمده ترین روش مبارزه در سال های گذشته و در زمان حاضر مبارزه شیمیایی است که پیامدهای سوء به دنبال دارد. ما برای تولید بیشتر محصول به ازای هر انسان در کره خاکی نیم کیلو سم در کشاورزی استفاده می کنیم. یعنی سه میلیون تن سم در سال استفاده می شود. این مسئله حیات اکوسیستم را تهدید می کند.
اسلاید 11 :
زمانی که اولین بار ترکیبات شیمیایی در کنترل آفات و بیماری های گیاهی مورد استفاده قرار گرفتند، بشر تصور می کرد که به زودی طومار زندگی این عوامل را درهم خواهد پیچید و برخی نوید کشاورزی عاری از پاتوژن ها و آفات را می دادند. زیرا تأثیر زیاد سموم را در مقابل چشم خود می دیدند.
تصور ما این است که پاتوژن موجودی است دست و پا بسته و مطلقاً در اختیار ماست. همین تصور اشتباه باعث شده بود تا فکر کنیم می توانیم با استفاده از ترکیبات شمیایی عوامل بیماری زا را حذف کنیم. غافل از این که ما با یک موجود زنده سروکار داریم و حذف یک موجود زنده از اکوسیستم اگر ناممکن نباشد، حداقل اینقدر ها ساده نیست.
اسلاید 12 :
تاریخچه مدیریت تلفیقی
ایده کنترل تلفیقی ابتدا توسط هوسکینس و همکاران در سال ۱۹۳۹ بکار برده شد. آن ها معتقد بودند دو روش مبارزه بیولوژیک و شیمیایی می توانند به عنوان مکمل همدیگر باشند. اگر چه مقوله کنترل تلفیقی از اواخر سال ۱۹۶۰ در دنیا آغاز گردید ولی از اواخر دهه ۱۹۷۰ بصورت جدی دنبال شد. اولین پروژه کنترل تلفیقی درآمریکا با نام پروژه هوفایکر انجام شد و محصولاتی نظیر یونجه، مرکبات، پنبه، میوه های هسته دار و چند محصول دیگر را در بر گرفت.
اسلاید 13 :
ضرورت مدیریت تلفیقی
حدود 50 سال پيش رويكرد مديريت تلفيقي آفات توسعه يافت تا مصرف سموم شيميايي آفت كش را در الگوي كشاورزي متراكم كاهش دهد. در سال هاي اخير، مديريت تلفيقي آفات به طور فعال در بسياري از كشورها توسعه داده شده است. ارتباط بين مواد شيميايي با محيط زيست و سلامتي انسان دلايل اين اقدام بوده است. از سوي ديگر كشاورزان علاقه مند هستند تا هزينه هاي توليد را كاهش دهند. مديريت تلفيقي آفات اين فرصت را براي كشاورزان فراهم مي كند تا بتوانند هر چه بهتر توليد محصول اقتصادي را اقتصادي تر كنند. مورد ديگري كه كشاورزان را به كاهش مصرف سموم شيميايي وادار مي كند، محدوديت هاي مربوط به باقي مانده سموم شيمايي آفت كش در محصولات صادراتي است.
اسلاید 14 :
نژادهای مقاوم در برابر آفت کش ها تکوین می یابند و پاتوژن ها در مقابل روش هایی که استفاده می کنیم واکنش نشان می دهند. ما کنترل بیماری ها را آسان دانستیم اما بروز نژادهای مقاوم ساده اندیشی ما را نشان می داد.
این تجربیات به ما آموخت که با پدیده های بیولوژیکی کنار بیایم و آن ها را اداره کنیم و حالا ترجیح می دهیم به جای مبارزه، از واژه مدیریت استفاده کنیم. در کنترل عوامل بیماری زا در واقع وارد یک جنگ تمام عیار می شویم. در یک جنگ ما از حربه های مختلفی استفاده می کنیم و تنها به یک نیرو اتکا نمی کنیم و مهم تر از آن برنامه ریزی و آرایش نظامی داشتن است. این ها همه ضرورت مدیریت تلفیقی را نشان می دهد. استفاده از مدیریت تلفیقی، مدیریت پایدار را در پی خواهد داشت.
ضرورت مدیریت تلفیقی
اسلاید 15 :
برای مدیریت بیماری های گیاهی قبل از هر چیز باید از ماهیت بیماری اطلاع داشته باشیم. عوامل بیماری زای هوازاد، بذرزاد، خاکزاد با هم فرق می کنند، منو سیکل ها با پلی سیکل ها متفاوتند، پارازیت های اجباری با پارازیت های اختیاری متفاوتند.
گام دوم تعیین واحد مدیریت است. این واحد گلخانه، مزرعه یا جنگل است.
با این اطلاعات ما استراتژی مدیریت را انتخاب می کنیم.
بالاخره برای مبارزه باید ضرر اقتصادی خسارت را تعیین کنیم.
حال باز فراتر از این می اندیشیم. نه یک بیماری در یک محصول، همه بیماری های یک محصول را باید در مدیریت منظور کنیم از این هم فراتر یعنی همه آفات و بیماری ها. اینجاست که از واژه IPP(Integrated Plant Protection) استفاده می شود.
مراحل انتخاب روش مدیریت تلفیقی بیماری های گیاهی
اسلاید 16 :
به طور کلی استراتژی های مدیریت تلفیقی به صورت زیر خلاصه می شوند:
- راهکار زراعی(آیش، تناوب)
– راهکار مکانیکی(تله ها)
– راهکار فیزیکی( استفاده از آتش)
– راهکار ژنتیکی(کشت ارقام مقاوم)
– راهکار بیولوژیکی(استفاده از میکروب ها، پاتوژن های حشرات یا بکارگیری دشمنان طبیعی)
– راهکار روانی(فتوتروپیسم، شمیو تروپیسم)
– راهکار شیمیایی( بکارگیری آفت کش ها)
البته در کنار این راهکارها یک راهکار قانونی نیز پیش بینی شده که آن قرنطینه گیاهی است.
اسلاید 17 :
مراحل مختلف عملیات IPM که منجر به کاربرد عوامل سازگار با محیط زیست و کاهش مصرف بی رویه سموم شیمیایی در درمان بیماری و آفات گیاهان می شود عبارتند از:
۱– عملیات پیش آگاهی ( به منظور پیشگیری از خسارت )
مدیریت پیشگیری و عدم خسارت حشرات زیانبار و بیماری ها در محصولات کشاورزی از اساسی ترین مسائل در حوزه مدیریت تلفیقی آفات است . به این منظور از روش های پیش آگاهی در IPM استفاده می شود:
۱-۱– نمونه برداری :
در عملیات مدیریت تلفیقی آفـات، نمونـه برداری اصلی ترین پایه برنامه محسوب می شود. در برنامه های نمونه گیری ما اهدافی را دنبال می کنیم
الف – تعیین وجود یا عدم وجود عوامل بیماری زا و آفات
ب- تراکم جمعیت عوامل بیماری زا و آفات
ج -تعیین نوع توزیع جمعیت عوامل بیماری زا یا آفات ( شامل توزیع یکنواخت، تجمعی و تصادفی )
د- میزان زاد و ولد و مرگ و میر عوامل بیماری زا یا آفات
ه- ساختار سنی عوامل بیماری زا یا آفات
اسلاید 18 :
۲-۱– ردیابی عوامل بیماری زا و حشرات در زیستگاه ها :
ردیابی یکی از مهم ترین مراحل در یک مدیریت تلفیقی آفت محسوب می شد. زیستگاه ها باید به طور منظم هفتگـی یا هر دو هفته یکبار از نظر آلودگی به عوامل بیماری زا و حشرات زیان بار مورد بازدید قرار گیرند و تغییرات آن ها بین بازدیدهای متـوالی بررسـی شود. هنگام بازدید از محیط اطراف، گیاهان مجاور، میزان و مقدار زیستگاه ، جنبه های دیگر محیطی مانند عمق آب و درجه شوری که در جمعیت آفت اثر می گذارند، یادداشت برداری شود. دانسـتن چرخـه زنـدگی هـر عامل بیماری زا و آفـت بهتـرین روش برای تعیین آسان ترین زمان مبارزه و انتخاب بهترین مواد درمانی برای گیاهان است. ردیابی بایـد به صورت منظم صورت گیرد یک لوپ دستی با بزرگ نمائی ۱۶- ۱۰ در تشـخیص کنـه هـا و پشـه هـا مفیـد اسـت.
وسایل دیگری مانند تله های چسبناک و غیر چسبناک نیز لازم است. استفاده ازپارچه سـفید ، تـوری سـیمی مخصوص استفاده در آب ،اسپری آفت کش و یا آسپیراتور برای گرفتن لارو یا بالغ بندپایان کفایت می کند.
اسلاید 19 :
۳-۱– کاشت گیاهان تله در بین ردیف های کشت :
در این روش گیاهان خاصی را که میزبان و جاذب اصلی آفات و بیماری ها محسوب می شوند به عنوان تله آفات بین ردیف های کشت در سراسر باغ یا مزرعه می کارند تا آفت و بیماری اول به این گیاهان حمله ور شوند و عملیات کنترلی روی این گیاهان انجام شود و جمعیت آفات به حداقل برسد. بـرای مثـال بعضی سوزنی برگان مشخص کننده یا نشانگر های خوبی برای رشد کنه های گیـاهی هسـتند . گیاهـان تله مـی توانند بسته به محل، تعداد و تراکم گیاه درمنطقه تفاوت کند.
اسلاید 20 :
۴-۱– استفاده از جلب کننده ها در مدیریت تلفیقی کنترل آفات و بیماری ها :
فرمونها مواد شیمیایی هستند که قادرند گیرندگان پیام را خارج از بدنِ تولید کننده پیام تحریک کنند و بر رفتار آن ها تأثیر بگذارند. فرمونهای گوناگونی از جمله فرمونهای هشدار دهنده، فرمونهای جنسی و . وجود دارند. این مواد برای محـیط زیست، انسان ها و حشرات مفید و بی خطرند. امروزه بسیاری از فرمون های گونه های مختلف آفـات زیانبار بـه صـورت سنتتیک ساخته شده و در بیشتر باغات، مزارع و گلخانه از این نوع فرمون ها استفاده می شود. جلب کننده های ذکر شده شامل فرمون های جنسـی، فرمـون هـای تجمعـی و طعمـه هـای غذایی در کنترل حشرات به کار می روند.
تله های فرمونی
تله فرمونی نوعی از تله است که با داشتن فرمون جنسی ماده، موجب جلب نرهای همان گونه مـی شـود از این نوع تله ها می توان هم برای مبارزه و هم برای مطالعات دیگر در خصوص گونه مورد نظر استفاده نمود
