پاورپوینت شپش ها Lice

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

شپش ها Lice

اسلاید 2 :

شپش ها حشراتي هستند با بدني كوچك به طول 6-1 ميلي متر ، انگل اجباري و دائمي پستانداران خونگرم هستند و به دليل حساسيتي كه از گزش آنها ايجاد مي شود و نيز انتقال بيماريهاي خطرناكي مانند تيفوس اپيدميك داراي اهميت بسياري هستند .

شپش ها از نظر ضمائم دهاني يا نوع تغذيه به دو گروه تقسيم مي شود.
شپش هاي مكنده 1- Anoplura or sucking lice
شپش هاي جونده 2- Mallophaga or Bitting lice or chewing lice

Mallophaga : بطور كلي در بدن انسان زندگي نمي كنند و نقشي نيز در انتقال بيماري ندارند هر چند ممكن است بطور اتفاقي در اثر حمل پرنده يك يا چند تا روي بدن شخص خامل پرنده قرار گيرد ولي قادر به ادامه حيات نبوده و در بدن انسان نيز تكثير نمي يابندضمائم دهانی آنها برای جویدن وساییدن مو ، پر و پوست ساخته شده است و در دامپروری حائز اهمیت می باشند.

Anoplura : انگل اجباری انسان بوده و حشراتي هستند كوچك و بدون بال ، بدنشان از سطح پشتي و شكمي فشرده شده و پهن است به آساني برروي موهاي بدن ميزبان و در زير لباس او حركت كرده و مخفي مي شوند و ضمائم دهاني آنها گزنده مكنده است و براي سوراخ كردن پوست و خونخواري طرح ريزي شده است . اين ضمائم در حال استراحت جمع شده و در كپسول سر قرار مي گيرند . سينه فاقد تقسيم بندي است و آنتن شامل 3 تا 5 بند است داراي چشمهاي مركب بوده و فاقد چشم ساده است.
پاها براي اتصال به مو تطابق پيدا كرده و بدن آنها از پوسته محكم و پوشش مقاومي تشكيل شده كه از آنها در مقابل فشار و له شدگي محافظت مي كند .

اسلاید 3 :

رده بندی
در اين راسته 6 خانواده و صدها جنس در تقسيم بندي مطرح شده كه تنها دو خانواده از نظر پزشكي حائز اهميت است
Family :1. Pediculidae
2.Phthiridae
خانواده پدیکولیده دارای دو گونه مهم شپش تن یا بدن بنام humanus pediculus یا (P. corporis) و شپش سر يا P. capitis . در زبان عاميانه به شپش بدن به واسطه رنگ خاكستري به آن پشت خاكستري Gray back نيز مي گويند شپش سر و بدن مختصر اختلافاتي دارند از جمله اينكه اندازه شپش تن نر 5/2-5/3 و ماده 5/3 تا5/4 شپش سر از نظر رنگ تيره تر از نظر اندازه كوچكتر ،پوسته بدن آن مقاومتر و بلاخره شكاف انتهاي بدنش عميق تر از شپش سر است..

اسلاید 5 :

تاريخچه :
شپش ها از زمانهاي گذشته انگل انسان بوده اند و حتي در اجساد موميايي شده هم شپشهايي پيدا شده است. در تمام جوامع وجود داشته وطبقات فقير و غني آلوده بوده اند. اولين بار دانشمندي به نام Macky در سال 1907 ثابت كرد كه تب راجعه اپيدميك توسط شپش ها انتقال پيدا مي كند.سه سال بعد نيكل و همكارانش ثابت كردند كه تيفوس اپيدميك هم بوسيله شپش منتقل مي شود تب خندق كه در جنگ جهاني اول عامل آلودگي بسياري از سربازان بود نيز توسط شپش انتقال مي يابد . شپش بدن در تمام نقاط دنيا پراكنده است و تمام نژادها را آلوده مي كند ولي در مناطق گرمسيري چون پوشش كمتر است شپش نيز كمتر ديده مي شود ، بطور مثال وقتي بيماري به صورت اپيدمي در مناطق آفريقايي به چشم مي خورد بيماري در نواحي مركزي آفريقا متوقف مي شود چون افراد در آنجا پوشش خاصي ندارندپس فعاليت شپشها بيشتر در فصل سرما و در مناطق سردسير كه افراد داراي پوشش زيادي هستند و سطح بهداشت پايين بيماري سير انتشار نسبتا سريعي دارد.

اسلاید 6 :

بيولوژي و سير تكاملي
شپش سر در موهاي سر زندگي كرده و بيشتر در قسمت شقيفه و اطراف گوش و پشت سر كه موها پر پشت ترند و به ندرت در قسمت هاي كم مو و فرق سر ديده مي شود و بيشتر در بچه هاي دبستاني و سن زير دبستان كه تمايلي به كوتاه كردن موهاي سر ندارند و در مناطق با سطح بهداشت پايين ديده مي شود.

شپش بدن در لباس انسان زندگي كرده و پاهاي عقبي خود را به سطح داخلي لباسهاي زير وصل مي كند و در درزها و محلهاي دوخت لباس زير و محلهايي كه لباس با بدن بيشتر در تماس است مثل دور يقه ، سرشانه ، زير بغل و مچ دست ، دور كمر شلوار جايگزين مي شود . براي پي بردن به آلودگي اگر يقه را برگردانيم در صورتيكه آلودگي كم باشد تخم شپش يا رشك كه همان شپش نابالغ است ديده مي شود ودر صورتيكه آلودگي شديد باشد اگر لباس را از تن فرد خارج كنيم مي توان شپش بالغ را مشاهده كرد شپشها جزء حشرات داراي دگرديسي ناقص بوده و نمفها شبيه بالغين بوده منتها با اندازه كوچكتر و رنگ پريده تر با دستگاه ژنيتال كامل نشده كه پس از خروج از تخم چند بار پوست اندازي كرده تا تبديل به حشره بالغ شود . شپش ها در طول عمر خود 3 بار تخم مي گذارند در هنگام تخمگذاري تار مو يا لباس را در بين چنگالش گرفته و به فواصل مختلف تخم را به الياف مو يا لباس چسبانده و در هنگام عبور تخم از مجاري تخمگذاري از غدد ضميمه دستگاه ژنيتال ماده چسبناكي ترشح مي شود كه انتهاي تخم به اين ماده آغشته شده و در نتيجه سبب اتصال تخم از قسمت انتهايي به مو يا لباس مي شود اين ماده مانند سيمان Ciment است كه در مجاورت هوا سخت تر شده و مشكل مي توان آن را جدا كرد . براي جدا سازي رشك از موي كودكان توصيه مي شود كه ابتدا موها را چرب كرده سپس با دست در مسير طول مو بكشند.

اسلاید 10 :

تخم شپش رشك يا Nit ناميده مي شود و بيضي شكل و در يك طرف داراي دريچه(operculum) است با منافذ ي براي هوا و جنين داخل تخم به اين طريق از اكسيژن براي رشد خود استفاده مي كنند و بعدها اين منافذ به جنين براي خروج از تخم كمك مي كند بطوريكه جنين براي خروج دريچه را بلند كرده و خارج مي شود . رنگ تخم شپش سفيد است.
شپش سر 150-100 تخم و شپش بدن 2 برابر يعني 300-200 تخم مي گذارد . دوره نهفتگي تخم در شرايط متعارف معمولا يك هفته است ولي اگر هوا سرد باشد ممكن است تا سه هفته طول بكشد ولي اگر تا يك ماه تخمها باز نشوند ديگر هرگز باز نمي شوند . بهترين درجه حرارت براي باز شدن تخمها 29-22 درجه سانتيگراد است كه در اين درجه حرارت تخم در عرض 10 – 8 روز باز مي شوند و موجودي به نام نمف از آن خارج مي شوند كه كاملا شبيه بالغ است . نمف طي 3 مرحله پوست اندازي كه يك هفته و در شرايط متعارف 2 هفته طول مي كشد به حشره بالغ تبديل ميشوند. تخمها در رطوبت زياد و خشكي كامل از بين مي روند.
نمف چون بلافاصله از خون تغذيه مي كند در صورتيكه تا 24 ساعت تغذيه نكند مي ميرد . در شپشهاي مكنده حشره در تمام مراحل زندگي خونخوار است .

شپش بالغ به حرارت حساس است و در 22 درجه سانتيگراد تخمريزي نكرده و در 40درجه سانتيگراد تغذيه نمي كند كه اين نكته از ان جهت حائز اهميت است كه هر وقت درجه حرارت بيمار بالا مي رود شپش ها بدن وي راترك كرده و اطرافيان را آلوده مي كنند و زماني كه بيمار فوت مي كند و بدنش سرد مي شود نيز به همين ترتيب شپش براي تامين حرارت به طرف اطرافيان روي مي آورد . بهترين درجه حرارت براي شپش ها 30 درجه است و از اين خصوصيات مي توان در مبارزه حرارتي استفاده كرد بدين معني كه در زمستان لباسها را از بدن خارج و در معرض هواي آزاد قرار داد.

شپشها نسبت به گرسنگي مقاوم نيستند تخمگذاري شپش ها تا آخر عمرشان كه حدود يك ماه است ادامه پيدا مي كند علت اجباري و دائمي بودن زندگي انگلي شپش نيز به خاطر عدم مقاومت آنها در برابر گرسنگي است به همين دليل اين انگل بدن را ترك نكرده و محيط را آلوده نمي كند شپشهادر محيط در صورت تغذيه قبلي 8تا10روز زنده مي مانند .

اسلاید 11 :

انتشار و پركندگي
وفور شپش ها و تماس مستقيم افراد در اماكن عمومي سبب انتشار آن مي شود.انسان به طور اتفاقي هم آلوده مي شود يعني به عنوان مثال اگر در مكاني بنشيند كه قبل از وي فردي حامل شپش نشسته باشد و نتيجتا چند شپش از بدن وي بجا مانده باشد وارد بدن شخص مي گردد ولي كلا در بدن افرادي كه بهداشت را رعايت مي كنند محل مناسبي براي رشد شپش ايجاد نشده و بيمار نمي گردند. در مواقع آلودگي در سطح بدن تا 2000 شپش هم ديده مي شود و در بعضي گزارشات 30-20 هزار هم گزارش شده اين افراد در هر تماس 600-500 شپش را انتقال مي دهند ولي به طور معمول در شرايط اپيدمي روي هر فرد كمتر از 100 شپش ديده مي شود.

اسلاید 12 :

شپشك عانه Ph.pubis
حشراتي هستند از خانواده phthiridae كه به آنها شپش هاي خرچنگيcrab louse نيز ميگويند ، كوچك فاقد بال ، داراي بدني گرد (طول برابر عرض ) با پاهاي نامساوي ، معمولا در موهاي زير بغل ، سينه ، عانه ، اطراف مقعد ..و در آلودگي هاي شديد موهاي پا، ابرو ، مژه و كلا در موهاي زير بدن ديده مي شود. داراي انتشار جهاني است ولي خيلي ناياب است كم تحرك و تنبل مي باشدو با فرو بردن ضمائم دهاني خود در پوست در يك مكان ثابت شده مرتب خونخواري كرده و مدفوع دفع كرده كه باعث خارش شديد در محل مي شود ، معمولا در افراد بالغ ديده مي شود . انتشار آن فيزيكي وبصورت فرد به فرد ونيزبااستفاده از رختخوابهاي مشترك وآلوده،گاها توالتهاي فرنگي انجام مي گيرد . اين حشره دور از بدن ميزبان قادر به زندگي نيست و در خارج از بدن ميزبان 12-10 ساعت بيشتر زنده نمي ماند زيرا تحمل گرسنگي را ندارد.

اسلاید 15 :

اپيدميولوژي
مسئله انتشار سريع شپش مربوط به زماني است كه اجتماع وضع عادي ندارد . مثل شرايط جنگ ، قحطي ، سيل ، زلزله كه مردم به ناچار به صورت دستجمعي زندگي مي كنند و شرايط را براي رشد و انتقال فراهم ميشود. شپش بين افرادي ديده مي شود كه وضع بهداشتي پاييني داشته و محل زندگي آنها نيز آلوده است . لباسهاي خود را عوض نمي كنند & بهرحال در حالت عادي محل زندگي اين افراد جدا از ديگران است ولي در شرايط استثنايي كه ذكر شد اين افراد ديگران همجوار شده و انتقال صورت مي گيرد.

اسلاید 16 :

اهميت پزشكي شپشها

اسلاید 17 :

تيفوس اپيدميك
مهمترين بيماري منتقله توسط شپش تيفوس اپيدميك Epidemic typhus or Exanthamaticus thyphus يا Louse borne thyphus كه از زمانهاي قديم به صورت اپيدميهاي بزرگ شايع بوده و تلفات بالايي داشته است . اين بيماري بر حسب زمان و مكان وقوع ناگهاني اسامي مختلف به خود گرفته مقل تب جنگ ، تب فخطي ، تب زندان و …. شپش در اين بيماري علائم آنمي ، راكسيونهاي آلرژيك و پيامدهايي چون بيخوابي و ناراحتيهاي عصبي را سبب مي شود.

اولين بار نيكل و همكارانش انتقال اين بيماري را توسط شپش ثابت كردند بعد ها دو دانشمند به نامهاي ريكتز و پروازوك و همكارانش بر روي اين بيماري كار كرده اند و پي به رابطه بيولوژيك بين انگل و ميزبان بردند. و چون هر دو در حين تحقيق به تيفوس مبتلا شده و فوت كردند به افتخار اين دو دانشمند نام بيماري را Riketsia provazoky گذاشتند. تيفوس در زمانهاي جنگ تلفات سنگيني بجاي گذاشت بطوريكه شكست قواي بعضي از ممالك در جنگ جهاني اول و دوم به همين دليل بوده است .

تنها 3 ميليون روسي در طي جنگ جهاني اول با اين بيماري از بين رفته اند . تيفوس بر خلاف انواع ريكتزيا ها انتشار جغرافيايي خاصي ندارد مخزن بيماري انسان است و شپش هم در تمام دنيا پراكنه است مناطقي كه بين دو اپيدمي عامل تيفوس را در خود نگه داشته مناطق كوهستاني هستند كه از سطح بهداشتي پاييني برخوردارند و موارد اندميكدر اين مناطق در موقع بهم خوردن وضع اجتماعي سبب بروز بيماري به شكل اپيدميك مي شود وفور شپش در مناطق آندميك به حداقل ممكنه مي رسد. هر دو نوع شپش در آزمايشگاه به يك نسبت آلوده مي شوند ولي در طبيعت نقش اصلي برعهده شپش تن است كه به سه دليل مي باشد.
1- تعداد بيشتر است 2- طول عمر بيشتري دارد (تا حدي ) 3- حالت ولگردي بيشتري دارد.

اسلاید 18 :

سير بيماري :
پس از خونخواري شپش از شخص آلوده عامل بيماري وارد دستگاه گوارش شپش شده و در سلولهای اندوتلیال روده مياني (mid-gut)شپش جايگزين مي شود و سپس تكثير پيدا كرده اين امر باعث اتساع و سرانجام پس از مدتي پارگي سلولها مي شود به اين طريق ريكتزيا وارد محوطه روده شپش مي شود و اين حشره در اثر زخم وسيع ايجاد شده در اثر تخريب ريكتزيا پس از 12-8 روز جان مي سپارد بنا بر اين عامل آلوده كننده مدفوع شپش است و شپش گرچه عامل بيماري را از راه گزش كسب مي كند ولي از راه گزش انتقال نمي دهد زيرا ضمائم دهاني و غدد بزاقي حشره هم آلوده نيستند اما آلودگي از طريق مدفوع شپش به 3 طريق به انسان منتقل مي شود:
1- آلوده شدن محل گزش يا زخم جلدي با مدفوع شپش
2- رسيدن انگشتان آلوده به مدفوع شپش به مخاط چشم
3- از طريق مخاط دستگاه تنفس و وقتي مدفوع آلوده خشگ شده و در فضا پخش گردد در اثر استنشاق وارد مخاط دستگاه تنفس مي شود.
مدفوع خشک شده شپش حد اقل تا 90 روز عامل بيماري را در خود نگه مي دارد .
بيماري تيفوس اپيدميك با فقر همراه بوده لذا شرايط غير بهداشتي مانند آب و هواي سرد ، استحمام غير كافي ، عدم شتشوي كافي البسه سبب تكثير شپش و در نتيجه سبب انتقال و انتشار بيماري شده كه سوء تغذيع و كمبود ويتامين ها و پروتئين ها از عوامل مستعد كننده بيماري مي باشند.در ایران در سبزوار ،خوزستان،اصفهان،سیرجان،زنجان،کردستان کانونهای اندمی این بیماری میباشند.

اسلاید 19 :

تب راجعه Relapsing fever
يكي ديگر از بيماريهاي منتقله به وسيله شپش ، تب راجعه شپشي Relapsing fever مي باشد. اين بيماري نيز به صورت اپيدميك انتقال يافته وحالت اندميك آن مانند تيفوس آندميك توسط كنه ها منتقل مي شود.
اين بيماري به صورت اپيدمي هاي كوچك و بزرگ از زمانهاي قديم وجود داشته كه يك بار نيز جهاني شد.
پيشرفت و شيوع اين بيماري به مقاومت نسبي ميزبان و شرايط اكولوژي و اجتماعي داشته كه سبب تكثيرو انتقال فراوان شپش مي شود . تراكم جمعيت ، سوء تغذيه پايين بودن بهداشت فردي بخصوص در استحمام و تعويض لباس بستگي دارد.

اين بيماري اولين بار توسط Macki و همكارانش در سال 1907 روي اين بيماري تحقيق كرد و ثابت كردند كه اين بيماري توسط شپش ها منتقل مي شود.
عامل بيماريزا Borrelia recurentis مي باشد. شپش با عمل خونخواري خود آن را از فرد بيمار كسب كرده ولي به هيچ وجه از طريق نيش آنها را منتقل نمي كند . وقتي شپش در روي بدن شخص آلوده خونخواري كرده عامل بيماري همراه با خون وارد دستگاه گوارش شده ، تعدادي از بورليا ها در دستگاه گوارش از بين رفته ولي تعدادي با عبور از دستگاه گوارش وارد محيط عمومي بدن شپش (حاوي همولنف) شده تكثير مي يابندبه همين دليل اگر پس از 24 ساعت بدن شپش را تشريع كنيم اثري از بورليا در دستگاه گوارش نمي بينيم.
عبور تعداد كافي از دستگاه گوارش و تكثير آن در همولنف شپش بطوريكه نه بورليا آسيب ببيند و نه براي ميزبان آزار دهنده باشد دليل تطبيق خوب بين انگي و ميزبان است.
بورليا ها در مايع عمومي بدن در عرض 7-5 روز با تقسيم ساده تكثير حاصل كرده و بعد از 12-10 روز تعداد شان به حد اكثر مي رسد و در همانم حوطه بسته بدن شپش باقي مي ماند بنابر اين در اينجا نه غدد بزاقي و نه ضمائم دهاني و نه مدفوع شپش هيچكدام آلوده كننده نيستند و نيز مانند كنه ها انتقال از طريق تخم به نسل بعدي هم صورت نمي گيرد . لذا انتقال آلودگي از طريق تخمگذاري ، مدفوع و گزش امكان پذير نيست بلكه به هرصورتي مانند كنده شدن شاخك ، له شدن شپش وازاد شدن همولنف آلوده با محلهاي گزش و يا زخمها ي جلدي انتقال صورت مي گيرد.
به همين دليل در جاهاييكه عادت به كشتن شپش بر روي سر و يا له كردن آنها را در زير ناخن دارند بيماري داراي شيوع بيشتري است.از آنجاييكه هر شپش فقط مي تواند يك فرد را آلوده كند براي بروز اپيدمي نياز به تعداد بسيار زيادي از شپش است.

اسلاید 20 :

تب خندق Trench fever
يكي ديگر از بيماريهاي منتقله به وسيله شپش ،تب خندق Trench fever مي باشد كه به آن تب 5 روزه هم مي گويند. اين بيماري اولين بار در بين سربازاني كه در جنگ جهاني اول به علت شرايط جنگي در خندق بسر مي بردند به صورت اپيدمي بروز كرد. عامل بيماري ريكتزيا كونتانا Ricketzia quintana گفته مي شود. با خونخواري از بدن فرد آلوده عامل بيماريزا وارد بدن شپش شده و در داخل دستگاه گوارش در محيط روده تكثير مي يابد. ( بر عكس ريكتزيا پروازوكي كه وارد سلولهاي جدار روده مي شود.

عامل بيماريزا براي شپش كشنده نيست . هرچند شپش با خونخواري عامل بيماري را كسب مي كند ولي آن را با با گزش منتقل نمي كند بلكه تكثير مداوم عامل بيماريزا در روده باعث آلوده شدن مدفوع شپش شده و انتقال با مدفوع شپش صورت مي گيرد. در صورت تماس مدفوع شپش هاي آلوده با محلهاي گزش و زخمهاي سطحي بيماري منتقل مي شود.اپيدمي بيماري بستگي به وفور و فراواني شپش ها در جامعه انساني دارد .