بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
اهمیت اخذ رضایت و برائت آگاهانه در امر درمان
اسلاید 2 :
تعاریف رضایت و برائت
هر فرد عاقل و بالغی حق دارد در مورد روش درمانی که برایش توصیه شده ،تصمیم بگیرد.
بنابراین اخذ رضایت از بیمار یا اولیای قانونی وی در کلیه روشهای درمانی ،اعم از درمان طبی یا جراحی ،به جز موارد اورژانسی ،لازم است.
ولی با اخذ رضایت،فقط پزشک ،اجازه معالجه پیدا میکند و در صورتی که طی درمان ،به بیمار صدمه و آسیبی وارد شود ،مسئوول جبران خسارات جانی و مالی است،حتی اگر مرتکب تقصیری نشده باشد،مگراینکه قبل از شروع درمان،از بیمار یا اولیای وی ،برائت حاصل نموده باشد.
اخذ برائت به این معنی است که پزشک ،قبل از شروع درمان،خطرات احتمالی را به بیمار یا ولی او توضیح میدهد تا در صورت بروز خسارت ،مسئول نباشد.یعنی پزشک با توجه به تخصص و صلاحیت خود،میتواند با اخذ برائت،در مقام درمان،بیمار را در معرض آسیب قراردهد.
اسلاید 3 :
بنابراین اگر پزشک ،فقط رضایت گرفته باشد،در صورت بروز هر گونه عارضه ای ،ضامن است ولی اگر برائت نیز اخذ کرده باشد،عهده دار خسارت پدید آمده نیست.
توجه به این نکته داشته باشید که اخذ رضایت و برائت آگاهانه، در صورت ارتکاب قصور پزشکی رافع مسئولیتهای پزشک و کادر معالج،نخواهد شد.
اسلاید 4 :
در چه صورت پزشک میتواند در مقابل هر گونه خسارتی که در نتیجه اقدامات خود ،به بیمار وارد کرده،به برائت قبل از عمل خود استناد کند؟
1- مشروعیت عمل جراحی یا درمان طبی
2-رعایت موازین فنی و علمی ونظامات دولتی
3-رضایت بیمار
در صورتی که هر یک از شرایط فوق،محقق نباشد،بدیهی است که نمیتوان پزشک را از مسئولیت کیفری مبری دانست.پس شرط تحقق برائت،عدم تقصیر پزشک است.
برائت
اسلاید 5 :
قوانین مرتبط با رضایت و برائت در قانون مجازات اسلامی
ماده 495:هرگاه پزشک ،در معالجاتی که انجام میدهد،موجب تلف یا صدمه بدنی گردد،ضامن دیه است مگرآنکه عمل او ،مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا اینکه قبل از معالجات ،برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود.
تبصره 1:در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک ،در علم و عمل،برای وی ضمان وجود ندارد،هر چند برائت نیز اخذ نکرده باشد.
اسلاید 6 :
ماده 497:در موارد ضروری که اخذ برائت ،ممکن نباشد و پزشک برای نجات بیمار ،طبق مقررات ،اقدام به معالجه نماید،کسی ضامن تلف یا صدمات وارده نمی باشد.
اسلاید 7 :
شرایط اخذ رضایت
رضایت نامه ای معتبر است که:
1- آزادانه باشد:یعنی بیمار با میل و اراده ،داوطلبانه ،رضایت خود را نسبت به پذیرش درمان اعلام نماید.
2-آگاهانه باشد:یعنی بیمار در پی ارائه یک رشته اطلاعات خاص،راجع به نوع درمان و پیامدهای آن ،آگاهانه رضایت خود را اعلام نماید .در نتیجه،رضایت ناشی از فقدان آگاهی کامل ،فاقد اعتبار لازم خواهد بود.
اسلاید 8 :
شرایط اخذ رضایت
3-رضایت دهنده باید واجد اهلیت قانونی باشد:یعنی بالغ،عاقل و رشید باشد.در غیر اینصورت یعنی در کودکان یا افراد مجنون ،سفیه یا افراد بالغ دچار کاهش سطح هوشیاری،رضایت از ولی یا سرپرست یا نمایندگان قانونی آنها اخذ خواهد شد.
4-رضایت باید با فاصله زمانی مناسبی ،قبل از انجام جراحی یا درمان طبی اخذ شود تا بیمار فرصت کافی جهت تصمیم گیری داشته باشد.پس رضایتی که در اتاق عمل یا پس از انجام عمل گرفته شود ،مورد قبول نخواهد بود.
اسلاید 9 :
رضایت کودکان
در نظام حقوقی ایران،سن بلوغ پسران 15 سال تمام قمری و سن بلوغ دختران،9 سال تمام قمری است.
ولی محاکم ایران،جهت تصرف در امور مالی و بهره مندی از سایر حقوق،تنها سن بلوغ شرعی را ملاک عمل نمیدانند و باید حکم رشد را نیز ،فرد از دادگاه گرفته باشد.
به نظر میرسد که در خصوص تصمیم گیری در مورد درمان ،و اهمیتی که این تصمیمات دارند،بهتر است سن بلوغ را در نظر نگرفته و برای افراد زیر 18 سال،با رضایت ولی قانونی آنها عمل نماییم.
ولی قانونی در ایران:پدر است،سپس جد پدری
اسلاید 10 :
رضایت کودکان
در صورت فوت پدریا جدا شدن والدین :قیم کودک که ممکن است مادر یا هر کس دیگری باشد و باید حکم دادگاهی مبنی بر قیم بودن به همراه داشته باشد.
اگر پدر در زندان باشد:از طریق مددکاری اجتماعی زندان،از وی رضایت و برائت گرفته شده و به بیمارستان ارسال میشود.
اگر پدر مفقود شده باشد و خانواده هیچ خبری از وی نداشته باشند:با حکم دادگاه و اجازه مقام قضایی ،جراحی امکانپذیر است.
اگر پدر در مسافرت باشد :باید رضایت و برائت نامه محضری وی ارسال شود
اسلاید 11 :
رضایت مجانین ،معلولین ذهنی و بیماران روانی
سفیه:فردی است که نمیتواند در امور مالی خود ،دخل و تصرف کند.
محجور :کسی است که فاقد عقل است.
صغیر:کسی که به سن بلوغ نرسیده است.
در تمامی موارد فوق الذکر،اخذ رضایت وبرائت آگاهانه از ولی قانونی یا نمایندگان قانونی و یا سرپرستان آنها اخذ خواهد شد.
توجه:فردی که به علت صدمات ناشی از خودکشی به بیمارستان آورده شده،به هیچ عنوان صلاحیت دادن رضایت آگاهانه ندارد.
اسلاید 12 :
رضایت همسر
رضایت و برائت همسر،برای درمان همسرش قابل قبول نمیباشد مگر در اعمال جراحی و اقدامات طبی که در زندگی زناشویی تاثیرگذارند همانند هیسترکتومی،وازکتومی،ماستکتومی و یا پیوند اعضاء
در سقط درمانی هم نیاز به رضایت همسر ،علی الخصوص در موارد اورژانس نیست.
اسلاید 13 :
رضایت اتباع بیگانه
مطابق آیین نامه انتظامی سازمان نظام پزشکی،کادر درمانی مکلفند،بدون توجه به ملیت،نژاد،موقعیت اجتماعی سیاسی واقتصادی و مذهب،حداکثر تلاش خود را در درمان انجام دهند.
ماده 158 قانون مجازات اسلامی،اخذ رضایت و برائت آگاهانه،برای همه بیماران در ایران صدق میکند و محدودیت دینی و ملیتی ندارد.
در خصوص اتباع افغان،اگر سن زیر 18 سال داشته باشند و پدر یا جد پدری ایشان در ایران نباشند،میتوان اخذ رضایت را از خود ایشان انجام داد .چون به آن حدی از رشد عقلانی رسیده اند که جهت تامین مخارج خود ، در کشور دیگری به تنهایی زندگی و کار میکنند.
اسلاید 14 :
رضایت در بیماران با کاهش سطح هوشیاری
1-اگر زیر 18 سال باشد:پدر یا قیم قانونی
2-اگر جوان باشد:پدر ،جد پدری
3-افراد میانسال و مسن:ارجح فرزند پسر ارشد به نمایندگی از همه فرزندان
اسلاید 15 :
رضایت در بیماران با کاهش سطح هوشیاری
گاهی اوقات فرد هوشیار است ولی با توجه به عمل جراحی که قرار است برای وی انجام شود،احتمال کاهش سطح هوشیاری برای مدت طولانی بعد از عمل وجود دارد و طی این مدت ممکن است جهت انجام برخی پروسیجرها، همانند تعبیه شالدون ،تراکئوستومی یا ترانسفیوژن خون،نیاز به اخذ رضایت داشته باشیم.بهتر است در این موارد، در زمان هوشیاری،بیمار فردی را به عنوان جانشین خود ،کتبا معرفی نماید که در صورت لزوم تمامی رضایتها از ایشان اخذ شود.این فرد میتواند یک دوست، همسایه برادر، دختر .باشد.
اسلاید 16 :
رضایت در افراد دچار مرگ مغزی
ولی قانونی آنها جهت پیوند اعضاء رضایت ،خواهد داد.
برخی خانواده ها ،به علل مختلف،مانند امید به بازگشت بیمارشان،ترس از قضاوت دیگران یا اعتقادات مذهبی،رضایت به اهداء عضو نمیدهند.در این حالت،اجازه اهداء نداریم و بیمار دچار مرگ مغزی،تا زمانی که دچار ایست قلبی شود،در بیمارستان ،تحت نظر خواهد ماند.
افرادی که قبلا کارت اهداء عضو تهیه نموده اند،منع قانونی جهت اهداء عضو وجود ندارد ولی جهت احترام ،از بستگان نزدیک وی،اجازه کسب خواهد شد.
اسلاید 17 :
رضایت در بیماران نیازمند دیالیز،شیمی درمانی،ترانسفوزیون مکرر خون،.
بیمارانی که نیازمند اقدامات درمانی مداوم و مشابه در فواصل زمانی دارند،مادامی که ظرفیت تصمیم گیری بیمار /ولی قانونی وی،نوع درمان و شرایط بالینی وی تغییر نکند،اخذ یک رضایت نامه در ابتدای دوره درمانی،کفایت خواهد کرد.مشروط بر اینکه در آن رضایت نامه،مکرر بودن اقدام درمانی ذکر شود.
اسلاید 18 :
اخذ رضایت در موارد اورژانس
بر اساس ماده 497 قانون مجازات اسلامی،در موارد اورژانس،نیاز به اخذ رضایت و برائت آگاهانه نمیباشد.
از نظر قانونی،وضعیت بیماری اورژانس محسوب میشود که در صورت تاخیر در درمان،منجر به فوت یا آسیب غیر قابل برگشت برای بیمار شود.
تعیین وضعیت اورژانس،بر عهده پزشک معالج میباشد.
اسلاید 19 :
در این حالت اگر بیمار هوشیار باشد،بهتر است اخذ رضایت و برائت از خود وی انجام شود .
اگر بیهوش باشد، بهتر است وضعیت بیمار به اطلاع ولی یا قیم وی رسانده شود و اخذ رضایت از ایشان انجام شود.
در هر دو حالت فوق ،لازم است ثبت دقیق وضعیت بیمار و اورژانسی بودن عمل جراحی یا پروسیجر توسط پزشک معالج در پرونده صورت گیرد .
اسلاید 20 :
انواع رضایت
1- رضایت ضمنی(تلویحی):یعنی بیمار با عمل ،رفتار یا گفتارخود،رضایت خویش را اعلام مینماید.مثل بالا زدن آستین جهت گرفتن فشار خون
2- رضایت صریح(بیانی):شامل رضایت شفاهی و کتبی است.
